Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
I masz racje. Podatki od papierosów; opodatkowanie pracy, kapitału i ziemi; opoda tkowanie importu i subsydiowanie eksportu; dotacje do rolnictwa - wszystk to może być użytecznie analizowane w ramach tego prostego schematu.
Powszechny błąd J in •'• <
:Jkior<. ;.- '••
Udało ci się, jak dotąd, doskonale poznać analizę podaży i popytu. Czy rzeczywiście? Wiesz, że podatek przyczyni się do podniesienia ceny, jaka będzie musiał zapłacić konsument. Czy jesteś tego pewien? Co sądzisz o następującym sposobie argumentacji często spotykanym w prasie i często słyszanym z ust polityków. Skutkiem podatku od towaru wydaje się być na pierwszy rzut oka wzrost ceny płaconej przez konsumenta. Ale wzrost ceny spowoduje zmniejszenie popytu. A mniejszy popyt znów doprowadzi do obniżenia ceny. Dlatego też nie jest wcale takie pewne, że podatek przyczyni się rzeczywiście do podniesienia P.
Co o tym sądzisz? Czy podatek podniesie cenę czy też nie? Jeżeli wierzyć "wstępniakowi" w gazecie lub oracji senatora odpowiedź brzmi: nie.
Raz jeszcze mamy do czynienia z pomyleniem przypadków ruchu wzdłuż krzywych z przesunięciem krzywych. (Przypomnij sobie bardzo podobny przykład podany w rozdziale 4.) Drugie cytowane zdanie jest błędne. Mówca pomylił przesunięcie krzywej w dół z ruchem wzdłuż krzywej popytu. Ponieważ krzywa popytu nie zmienia się po wprowadzeniu podatku, nie nastąpi żadne przesunięcie popytu. Ogólnie mówiąc, podatek rzeczywiście spowoduje wzrost P.
Cztery przykłady działania podaży i popytu
Ekonomiści oferują niezliczoną liczbę przykładów tego, jak zrozumieć świat, uważnie analizując podaż i popytu. Podajmy tu parę z nich.
• Ograniczanie zbiorów. Często stosowanym programem rządowym jest dążenie do zwiększenia dochodów rolników przez zmniejszanie produkcji rolnej. I tak na przykład w 1983 r. zastosowane bodźce finansowe spowodowały "odstawienie" ziemi przeznaczanej pod uprawy pszenicy i kukurydzy. Tego typu programy mogą być traktowane jako próba przesunięcia krzywej podaży pszenicy i kukurydzy na lewo. Ponieważ popyt na większość artykułów żywnościowych jest nieelastyczny, ograniczenie zbiorów przyczynia się do podniesienia dochodów rolników. Płacą oczywiście - "piszczą, ale płacą" - konsumenci. Rysunek 18.7(a) pokazuje, jak ograniczenie zbiorów z upraw kukurydzy podnosi ceny kukurydzy i dochody rolników uprawiających kukurydzę.
0 Ograniczenie liczby lekarzy. Liczba kandydatów na studia medyczne :est wiele razy większa od liczby miejsc. Na każde miejsce w szkole medycznej przypada pięć osób przystępujących do wymaganego egzaminu wstępnego. Ograniczenie to jest wymuszane przez ścisłe licenjonowanie szkół medycznych narzucone przez Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne. Skutkiem tego ograniczenia jest przesunięcie daleko na lewo krzywej podaży lekarzy.
Ponieważ elastyczność cenowa popytu na opiekę medyczną jest niewielka, ograniczenie to podnosi cenę usług medycznych i dochody lekarzy (zob. rys. 18.8(b).
• Cło na samochody. Udział samochodów z importu w całkowitej ich sprzedaży wzrósł od zera w okresie tuż po drugiej wojnie światowej do około jednej czwartej we wczesnych latach osiemdziesiątych. W początkach lat osiemdziesiątych doprowadziło to, w połączeniu z głęboką recesją, do gwałtownego spadku krajowej produkcji samochodów i wysokiego bezrobocia pracowników przemysłu motoryzacyjnego.
Proponowanym rozwiązaniem problemu było nałożenie cła na samochody. Cło w wysokości 2000 dolarów przesunęłoby krzywą podaży importowanych samochodów w górę i na lewo. Cena samochodów z importu wzrosłaby, popyt zaś obniżyłby się. Zobacz rys. 18.8(c).
Nastąpi ponadto przesunięcie krzywej popytu na samochody krajowe w górę i w prawo. Dlaczego? Popyt na samochody krajowe wzrośnie, gdyż cena bliskiego dla nich substytutu (to jest samochodów importowanych) wzrośnie po nałożeniu cła. Tak więc zarówno cena, jak i ilość nabywanych samochodów produkcji krajowej wzrosną, jako że krzywa popytu przesuwa się w kierunku północno-wschodnim, wzdłuż krzywej podaży samochodów krajowych.
• Postęp techniczny. Jednym z powracających dylematów stojących przed pracownikami jest to, w jaki sposób reagować na zmiany techniczne i technologiczne. Czy pracownicy powinni witać innowacje tak, jak to czynił
f
Związek Górników w USA, gdy kierował nim John L. Lewis? Czy też powinni próbować sabotować wprowadzanie nowych maszyn, jak to czynili luddyści w dziewiętnastowiecznej Anglii i jak mogłyby sobie tego życzyć niektóre związki zawodowe obecnie? Jest to sprawa dość złożona, ale można ją uprościć w sposób następujący: załóżmy, że pewien towar (powiedzmy, węgiel czy usługi fryzjerskie) jest produkowany w warunkach konkurencyjnych przy stałych kosztach, za pomocą samego tylko czynnika pracy. Tak więc krzywa podaży węgla czy też usług fryzjerskich jest - przy przeciętnej wydajności pracy - pozioma. Udoskonalenie technologii podwajającej wydajność pracy sprawi, że koszty i ceny
a) Ograniczenie zbiorów
b) Ograniczenie liczby lekarzy P
O
S'.:•.
J
sl
Ilość kukurydzy
Ilość usług opieki medycznej
c) Cła na samochody P
d) Postęp techniczny P
X
S'
/
X
S'*
S'
--------v
Ilość importowanych samochodów Rys. 18.7. Zastosowanie analizy podaży i popytu
Stosując krzywe podaży i popytu, możemy zrozumieć wiele ważnych zjawisk. Wykres (a) pokazuje, jak rządy mogą zwiększać dochody rolników, ograniczając wielkość uprawianego obszaru; wykres (b) - jak ograniczenie liczby lekarzy wpływa na wzrost ceny opieki medycznej, a wraz z nią na dochody lekarzy; wykres (c) - jak cło importowe zmniejsza ilość importowanych samochodów i podnosi ich cenę; wykres (d) dostarcza przykładu na to, jak postęp techniczny wpływa na obniżenie kosztów i ceny i jak może on spowodować wzrost popytu na pracę w przemyśle węglowym.
wzrost całkowitego utargu. Spowoduje on jednocześnie podwojenie sumy płac i stąd przesunięcie krzywej popytu na pracę na prawo.
Stosując analizę podaży i popytu możemy więc przewidzieć, że pracownicy mog4 si? wrogo odnosić do postępu technicznego w tych przemysłach, w których popyt jest nieelastyczny.
Koszty i podaż