Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
I masz racje. Podatki od papieros�w; opodatkowanie pracy, kapita�u i ziemi; opoda tkowanie importu i subsydiowanie eksportu; dotacje do rolnictwa - wszystk to mo�e by� u�ytecznie analizowane w ramach tego prostego schematu.
Powszechny b��d J in �'� <
:Jkior<. ;.- '��
Uda�o ci si�, jak dot�d, doskonale pozna� analiz� poda�y i popytu. Czy rzeczywi�cie? Wiesz, �e podatek przyczyni si� do podniesienia ceny, jaka b�dzie musia� zap�aci� konsument. Czy jeste� tego pewien? Co s�dzisz o nast�puj�cym sposobie argumentacji cz�sto spotykanym w prasie i cz�sto s�yszanym z ust polityk�w. Skutkiem podatku od towaru wydaje si� by� na pierwszy rzut oka wzrost ceny p�aconej przez konsumenta. Ale wzrost ceny spowoduje zmniejszenie popytu. A mniejszy popyt zn�w doprowadzi do obni�enia ceny. Dlatego te� nie jest wcale takie pewne, �e podatek przyczyni si� rzeczywi�cie do podniesienia P.
Co o tym s�dzisz? Czy podatek podniesie cen� czy te� nie? Je�eli wierzy� "wst�pniakowi" w gazecie lub oracji senatora odpowied� brzmi: nie.
Raz jeszcze mamy do czynienia z pomyleniem przypadk�w ruchu wzd�u� krzywych z przesuni�ciem krzywych. (Przypomnij sobie bardzo podobny przyk�ad podany w rozdziale 4.) Drugie cytowane zdanie jest b��dne. M�wca pomyli� przesuni�cie krzywej w d� z ruchem wzd�u� krzywej popytu. Poniewa� krzywa popytu nie zmienia si� po wprowadzeniu podatku, nie nast�pi �adne przesuni�cie popytu. Og�lnie m�wi�c, podatek rzeczywi�cie spowoduje wzrost P.
Cztery przyk�ady dzia�ania poda�y i popytu
Ekonomi�ci oferuj� niezliczon� liczb� przyk�ad�w tego, jak zrozumie� �wiat, uwa�nie analizuj�c poda� i popytu. Podajmy tu par� z nich.
� Ograniczanie zbior�w. Cz�sto stosowanym programem rz�dowym jest d��enie do zwi�kszenia dochod�w rolnik�w przez zmniejszanie produkcji rolnej. I tak na przyk�ad w 1983 r. zastosowane bod�ce finansowe spowodowa�y "odstawienie" ziemi przeznaczanej pod uprawy pszenicy i kukurydzy. Tego typu programy mog� by� traktowane jako pr�ba przesuni�cia krzywej poda�y pszenicy i kukurydzy na lewo. Poniewa� popyt na wi�kszo�� artyku��w �ywno�ciowych jest nieelastyczny, ograniczenie zbior�w przyczynia si� do podniesienia dochod�w rolnik�w. P�ac� oczywi�cie - "piszcz�, ale p�ac�" - konsumenci. Rysunek 18.7(a) pokazuje, jak ograniczenie zbior�w z upraw kukurydzy podnosi ceny kukurydzy i dochody rolnik�w uprawiaj�cych kukurydz�.
0 Ograniczenie liczby lekarzy. Liczba kandydat�w na studia medyczne :est wiele razy wi�ksza od liczby miejsc. Na ka�de miejsce w szkole medycznej przypada pi�� os�b przyst�puj�cych do wymaganego egzaminu wst�pnego. Ograniczenie to jest wymuszane przez �cis�e licenjonowanie szk� medycznych narzucone przez Ameryka�skie Stowarzyszenie Medyczne. Skutkiem tego ograniczenia jest przesuni�cie daleko na lewo krzywej poda�y lekarzy.
Poniewa� elastyczno�� cenowa popytu na opiek� medyczn� jest niewielka, ograniczenie to podnosi cen� us�ug medycznych i dochody lekarzy (zob. rys. 18.8(b).
� C�o na samochody. Udzia� samochod�w z importu w ca�kowitej ich sprzeda�y wzr�s� od zera w okresie tu� po drugiej wojnie �wiatowej do oko�o jednej czwartej we wczesnych latach osiemdziesi�tych. W pocz�tkach lat osiemdziesi�tych doprowadzi�o to, w po��czeniu z g��bok� recesj�, do gwa�townego spadku krajowej produkcji samochod�w i wysokiego bezrobocia pracownik�w przemys�u motoryzacyjnego.
Proponowanym rozwi�zaniem problemu by�o na�o�enie c�a na samochody. C�o w wysoko�ci 2000 dolar�w przesun�oby krzyw� poda�y importowanych samochod�w w g�r� i na lewo. Cena samochod�w z importu wzros�aby, popyt za� obni�y�by si�. Zobacz rys. 18.8(c).
Nast�pi ponadto przesuni�cie krzywej popytu na samochody krajowe w g�r� i w prawo. Dlaczego? Popyt na samochody krajowe wzro�nie, gdy� cena bliskiego dla nich substytutu (to jest samochod�w importowanych) wzro�nie po na�o�eniu c�a. Tak wi�c zar�wno cena, jak i ilo�� nabywanych samochod�w produkcji krajowej wzrosn�, jako �e krzywa popytu przesuwa si� w kierunku p�nocno-wschodnim, wzd�u� krzywej poda�y samochod�w krajowych.
� Post�p techniczny. Jednym z powracaj�cych dylemat�w stoj�cych przed pracownikami jest to, w jaki spos�b reagowa� na zmiany techniczne i technologiczne. Czy pracownicy powinni wita� innowacje tak, jak to czyni�
f
Zwi�zek G�rnik�w w USA, gdy kierowa� nim John L. Lewis? Czy te� powinni pr�bowa� sabotowa� wprowadzanie nowych maszyn, jak to czynili luddy�ci w dziewi�tnastowiecznej Anglii i jak mog�yby sobie tego �yczy� niekt�re zwi�zki zawodowe obecnie? Jest to sprawa do�� z�o�ona, ale mo�na j� upro�ci� w spos�b nast�puj�cy: za��my, �e pewien towar (powiedzmy, w�giel czy us�ugi fryzjerskie) jest produkowany w warunkach konkurencyjnych przy sta�ych kosztach, za pomoc� samego tylko czynnika pracy. Tak wi�c krzywa poda�y w�gla czy te� us�ug fryzjerskich jest - przy przeci�tnej wydajno�ci pracy - pozioma. Udoskonalenie technologii podwajaj�cej wydajno�� pracy sprawi, �e koszty i ceny
a) Ograniczenie zbior�w
b) Ograniczenie liczby lekarzy P
O
S'.:�.
J
sl
Ilo�� kukurydzy
Ilo�� us�ug opieki medycznej
c) C�a na samochody P
d) Post�p techniczny P
X
S'
/
X
S'*
S'
--------v
Ilo�� importowanych samochod�w Rys. 18.7. Zastosowanie analizy poda�y i popytu
Stosuj�c krzywe poda�y i popytu, mo�emy zrozumie� wiele wa�nych zjawisk. Wykres (a) pokazuje, jak rz�dy mog� zwi�ksza� dochody rolnik�w, ograniczaj�c wielko�� uprawianego obszaru; wykres (b) - jak ograniczenie liczby lekarzy wp�ywa na wzrost ceny opieki medycznej, a wraz z ni� na dochody lekarzy; wykres (c) - jak c�o importowe zmniejsza ilo�� importowanych samochod�w i podnosi ich cen�; wykres (d) dostarcza przyk�adu na to, jak post�p techniczny wp�ywa na obni�enie koszt�w i ceny i jak mo�e on spowodowa� wzrost popytu na prac� w przemy�le w�glowym.
wzrost ca�kowitego utargu. Spowoduje on jednocze�nie podwojenie sumy p�ac i st�d przesuni�cie krzywej popytu na prac� na prawo.
Stosuj�c analiz� poda�y i popytu mo�emy wi�c przewidzie�, �e pracownicy mog4 si? wrogo odnosi� do post�pu technicznego w tych przemys�ach, w kt�rych popyt jest nieelastyczny.
Koszty i poda�
