Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Miała jednak za sobą
niewątpliwie poparcie polityczne.
23. Wybór wg tradycji zapisanej przez K o s m a s a (Kron. ks. I, rozdz. 25) odbywał się w miejscowości Levý Hradec nad Wełtawą, gdzie
podobno był wzniesiony pierwszy kościół w Czechach jeszcze za ks. Borzywoja (pocz. X w.). Zob. V. N o v o t n ý České dějiny t. I, 1, s. 613 i
Svatová clavský Sbornik II, 2, Praga 1939, s. 135 i 122-123.
24. Bolesław II (967-999), nazwany później Pobożnym, syn Bolesława I Srogiego, brat Dobrawy (Dobrawki, Dąbrówki), żony Mieszka I.
25. Egzorcyzmowanie opętanego jest przedmiotem jednej ze scen na drzwiach gnieźnieńskich. Tam jednak legenda przeinaczyła opowiadanie
Żywotu, ukazując jako egzorcystę samego św. Wojciecha w stroju biskupim.
26. Wojna z Saracenami, tj. z muzułmanami arabskimi, władcami całej południowej połaci Morza Śródziemnego, którzy sięgali po Półwysep
Apeniński. Wzmianka ta dotyczy szczególnie walk toczonych w 982 r. w Kalabrii, z których Otton II ledwie uszedł z życiem. Zob. Ż. II, rozdz.
10.
27. Werona, miasto w północnych Włoszech nad rz. Adygą, leżące na szlaku przepraw przez Alpy.
28. Cesarz Otton II (973-983), syn Ottona I.
29. Sejm zwołany przez Ottona II odbywał się w Weronie od połowy maja do 17 VI 983 r. Radził m.in. nad dalszą wojną z Saracenami.
30. "Zastęp Słowian", w tekście łac. Sclavonica manus, oznacza tu oczywiście Czechów. Zob. przyp. 2.
31. Inwestyturę wyobraża 5 scena drzwi gnieźnieńskich na podstawie tradycji. Por. J. K a r w a s i ń s k a Moguncja czy Werona miejscem
inwestytury św. Wojciecha St. Źr. 11 (1966).
32. Arcybp metropolita moguncki Willigis (975-1011) był kościelnym zwierzchnikiem Wojciecha i jego diecezji (zob. przyp. 19). Praga,
pierwotnie podlegająca Ratyzbonie, związana została organizacyjnie z leżącą nad Renem Moguncją, aby nie powiększać w Rzeszy przewagi
bawarskiej. W rzeczy samej było to taktyczne utrzymywanie równowagi między współzawodniczącymi ośrodkami kościelnymi.
33. Wg tych słów udzielenie Wojciechowi sakry biskupiej odbyłoby się 29 VI 983 r. Obliczenia oparte na zestawieniach z datami podróży
cesarskiej kazałyby liczyć się z datą podaną przez K o s m a s a (Kron. I, rozdz. 26), mianowicie 11 VI 983 r. (zob. Ż. II, rozdz. 9 i Jahrbücher
des Deutschen Reichs unter Otto II t. II (1902), s. 200-21). Nie znalazła uznania odosobniona teza M. U h l i r z Die älteste Lebenschreibung s.
21, która przenosi bieg spraw (wraz z sejmem) na drugą połowę lutego 983 r. do Moguncji.
34. Wacław I, ks. czeski (921-935), zamordowany przez swego brata i współzawodnika Bolesława I (935-967), uznany został za świętego. Cześć
św. Wacława stała się niebawem narodowym kultem czeskim, a jego imię jako męczennika rozsławiły liczne żywoty i legendy. We Włoszech
pod koniec X w. znany był żywot napisany około r. 983 przez Gumpolda bpa mantuańskiego z polecenia cesarza Ottona II, i ten
prawdopodobnie, przynajmniej z zasdniczej treści, był znany autorowi Ż. I.
35. Podział dochodów biskupich na cztery części z określonym przeznaczeniem znany jest na gruncie rzymskim już w końcu V w. Mówią o nim
najstarsze zbiory postanowień i przepisów życia kanonicznego, a szczególnie zaleca je Księga Reguły Pasterskiej Grzegorza I. Widocznie jednak
nie wszyscy wprowadzili te zasady w czyn, skoro niejeden żywot świętego biskupa przytacza ich praktykowanie jako dowód szczególnej cnoty.
36. Gaudenty-Radym towarzyszył bratu nieodstępnie przynajmniej od czasu objęcia biskupstwa w Pradze. Wraz z nim wstąpił potem do
klasztoru na Awentynie, wrócił do Pragi i dalej dzielił wygnańcze losy aż do misyjnej wyprawy do Polski i Prus włącznie. Stamtąd, jako świadek
ostatnich dni i śmierci, powrócił najpierw do Bolesława Chrobrego, a potem do Włoch. W końcu r. 999 został mianowany "arcybiskupem św.
Wojciecha", tj. arcybiskupem tworzonej właśnie metropolii polskiej z siedzibą w Gnieźnie. Zm. ok. 1006 r. Zob. G. L a b u d a, artykuł o
Gaudentym w PSB t. VII, s. 308-309.
37. Czynne współczucie okazywane więźniom należało do cnót, których praktykowanie bywa szczegolnie podkreślane w żywotach świętych.
38. Kompleta - ostatnia z godzin kanonicznych, której modłami zamyka się dzień. Pryma - pierwsza godzina kanoniczna następnej doby,
rozpoczyna dzień nowy.
