Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Nb. 187
Nb. 187
146
Rozdzia� IV. Tre�� stosunku pracy
188 Korelacja zachodz�ca mi�dzy prawami i obowi�zkami stron w stosunkach pracy nie przes�dza wcale o tym, �e w omawianych stosunkach wyst�puje zawsze tzw. ekwiwalentno�� (r�wnowa�no��) �wiadcze�, do kt�rych jedna ze stron jest uprawniona, a druga obowi�zana. Na przyk�ad prawo pracownika do wynagrodzenia ma sw�j odpowiednik w obowi�zku pracodawcy p�acenia pracownikowi tego wynagrodzenia, jednak�e �wiadczenie to nie zawsze ma sw�j ekwiwalent w wykonanej przez pracownika pracy. W wielu okre�lonych sytuacjach pracownik zachowuje bowiem prawo do wynagrodzenia, chocia� pracy w og�le nie wykonuje (np. w okresie urlopu wypoczynkowego).
189 Struktura praw i obowi�zk�w stron stosunku pracy jest ma�o przejrzysta. Jedne z nich s� og�lne, jak np. obowi�zek poszanowania godno�ci i innych d�br osobistych pracownika, inne za� maj� charakter szczeg�owy, jak np. obowi�zek wydania pracownikowi �wiadectwa pracy. Niekiedy obowi�zki szczeg�owe mo�na uzna� za cz�� obowi�zk�w bardziej og�lnych, np. obowi�zek powstrzymania si� od dzia�alno�ci konkurencyjnej mo�e by� uznany za przejaw obowi�zku dba�o�ci o dobro pracodawcy.
Rozw�j prawa pracy spowodowa�, i� niekt�re prawa i obowi�zki pracodawcy i pracownika sta�y si� samodzielnymi instytucjami prawa pracy, omawianymi osobno w dalszych cz�ciach pracy.
Por�wnywanie poszczeg�lnych praw i obowi�zk�w jest r�wnie� o tyle utrudnione, i� jedne z nich maj� charakter konkretny, jak np. obowi�zek prowadzenia dokumentacji w sprawach zwi�zanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracownik�w, obowi�zek prowadzenia ewidencji czasu pracy (obejmuj�cej r�wnie� godziny nadliczbowe), inne za� - abstrakcyjny, np. obowi�zek stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteri�w oceny pracownika.
190 Prawa i obowi�zki stron w stosunkach pracy s� unormowane w Kodeksie pracy i w licznych przepisach szczeg�lnych. Uj�cie wszystkich tych praw i obowi�zk�w w jednym katalogu nie mia�oby �adnej warto�ci poznawczej (r�wnie� z przyczyn, o kt�rych mowa powy�ej). W miar� bowiem przejrzysty obraz r�nych praw i obowi�zk�w daje ju� podzia� ca�ego prawa stosunku pracy na instytucje grupuj�ce przepisy maj�ce wsp�lny przedmiot regulacji (czas pracy, urlop wypoczynkowy, wynagrodzenie za prac� itd.). W celu uzyskania usystematyzowanego obrazu og�u praw i obowi�zk�w sk�adaj�cych si� na tre�� stosunku pracy wskazane wydaje si� wyodr�bnienie najwa�niejszych, zasadniczych obowi�zk�w pracodawcy i pracownika oraz odpowiadaj�cych im praw. Zesp� tych praw tworzy w zobowi�zaniowym stosunku pracy poj�cie wierzytelno�ci, a suma obowi�zk�w - poj�cie d�ugu. Poszczeg�lne prawa stanowi� podstaw� okre�lonych roszcze�, tj. mo�liwo�ci ��dania od drugiej strony (d�u�nika) odpowiedniego zachowania si�. Na przyk�ad pracownik, kt�remu przys�uguje prawo do urlopu wypoczynkowego, ma wobec pracodawcy roszczenie o udzielenie mu zwolnienia urlopowego na odpowiedni okres.
191 Prawa i obowi�zki stron w stosunkach pracy tworz� pewien hierarchiczny system. Rozr�niamy w�r�d nich prawa i obowi�zki g��wne (zasadnicze) oraz
Nb. 188-191
$ ii. rrawa i ooowi�zKi stron w stosunkach pracy (wiadomo�ci og�lne) 147
pomocnicze (uboczne), s�u��ce realizacji praw i obowi�zk�w zasadniczych. G��wnym obowi�zkiem pracownika jest wykonywanie pracy okre�lonego rodzaju pod kierownictwem pracodawcy, a jego obowi�zkiem ubocznym - np. przestrzeganie tajemnicy s�u�bowej. G��wnym obowi�zkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunk�w pracy, a zwi�zanym z tym obowi�zkiem ubocznym - np. zawiadomienie odpowiednich organ�w o wypadku przy pracy czy prowadzenie ewidencji wypadk�w.
Niekt�re prawa i obowi�zki stron uznane zosta�y przez ustawodawc� za �podstawowe zasady prawa pracy". Osobno zosta�y wymienione rozmaite obowi�zki pracodawcy (art. 94) oraz pracownika (art. 100). Niekt�rym obowi�zkom po�wi�cone zosta�y te� w kodeksie specjalne przepisy (np. art. 97 czy art. 207-212).
II. Wzajemne prawa stron 1. Uwagi og�lne
Odpowiednikiem obowi�zk�w ka�dej ze stron stosunku pracy s�-jak to 192 stwierdzili�my ju� wcze�niej - stosowne prawa drugiej strony. Tym samym mo�emy m�wi� o wzajemno�ci praw w stosunkach pracy. Nasze dalsze wywody po�wi�cone b�d� wszak�e nie wszystkim prawom, jakie przys�uguj� stronom w stosunkach pracy z mocy Kodeksu pracy i przepis�w szczeg�lnych, lecz jedynie tym, kt�re ��cznie z odpowiadaj�cymi im obowi�zkami tworz� zasadnicz� tre�� stosunku pracy. S� to prawa pozostaj�ce w �cis�ym zwi�zku z obowi�zkami okre�lonymi w art. 22 � 1 KP, o kt�rym mowa powy�ej (por. Nb. 192).
2. Prawo do zatrudnienia na stanowisku odpowiadaj�cym um�wionej pracy
Prawo to jest korelatem spoczywaj�cego na pracodawcy obowi�zku udo- 193 st�pnienia pracownikowi stanowiska pracy odpowiedniego ze wzgl�du na rodzaj pracy, kt�r� pracownik obowi�zany jest �wiadczy�. Wykonywanie um�wionej pracy jest wi�c nie tylko obowi�zkiem, lecz r�wnie� prawem pracownika. Je�eli pracodawca uchyla si� od wykonania wspomnianego obowi�zku, pracownik mo�e wyst�pi� przeciw niemu z roszczeniem o zatrudnienie na oznaczonym rodzajowo stanowisku. Jest to roszczenie o dopuszczenie do pracy, przys�uguj�ce pracownikowi gotowemu do �wiadczenia pracy danego rodzaju zgodnie z tre�ci� zobowi�zania, jakie powsta�o mi�dzy stronami z chwil� nawi�zania stosunku pracy. Podstaw� prawn� tego roszczenia stanowi art. 22 � 1 KP.
Nb. 192-193
148
Rozdzia� IV. Tre�� stosunku pracy
