Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
do 1 i starych dodamy 10
nowych, to szansa zgadnięcia przez osol wynosi 1 do 2, ale gdy 10 starym bodźcom przeciwstawimy 30 r szansa ta spada od 1 do 4).
Innym problemem, wiążącym się z podobieństwem stosowan ców, jest konieczność uwzględnienia, przy zapisie odpowiedzi fałszywego rozpoznania bodźców nowych jako starych. Jeśli ~ A rozpoznała 4 bodźce z 10 starych, ale żadnego nowego nie r~ fałszywie, to wydaje się, że powinniśmy wyżej ocenić jej wynik v naniu z osobą B, która także rozpóznała 4 bodźce, ale jednocześni bodźce oceniła jako już jej znane z poprzednich prób.
W celu uwzględnienia powyźej przedstawionych wątpliwo: formy rejestracji wyników rozppznania, Postman (1950) zaprc następujący wzór do badania rozpoznań: R=I- B N-1
gdzie R oznacza miarę rozpoznania, 1 liczbę prawidłowych idei bodźców starych, B - liczbę błędnych identyfikacji, N - ogólr wyborów.
Metoda powtórnego uczenia się, zwana też metodą zaoszcz polega na tym, że występują w niej zawsze dwa etapy - ucz pierwotne i po upływie pewnego czasu - uczenie się powtói zastosowaniu tego samego kryterium wyuczenia się.
Różnica między liczbą prób lub czasem trwania pierwszego się w porównaniu; z drugim jest miarą zaoszczędzania. Jednakże ta w swej wielkości absolutnej nie jest dokładną miarą (porównajmy w pierwszym uczeniu się i 15 w drugim z sytuacją, gdy przy bach w pierwszym uczeniu potrzebnych jest 5 prób w drugim wypadkach zaoszczędzenie wynosi 5 prób).
Konieczna okazała się w miara zaoszczędzenia. Opracował ją Hilgard (1934) w formie ~
zaoszczędzenia:
O = 100(U-K) - (W-K) - 100~U-W~, (U-K) (U-K)
gdzie O jest miarą zaoszczędzenia, U jest liczbą prób uzyskanych w się początkowym, W-liczbą prób w uczeniu się wtórnym, a K-lici odpowiadającą przyjętemu kryterium (jeśli przyjmuje się za kryteriu czenia pierwsze poprawne powtórzenie, to K = 1 ).
6
KRAINA LOGOS www.logos.astral-life.pl
Te klasyczne już dziś metody pamięci wciąż są stosowane w ba laboratoryjnych nad pamięcią. Wzbogacone zostały wieloma specyi dla określonych zadań metodami, o niektórych z nich będziemy w podrozdziale pt. Pamięć przemijająca i pamięć długotrwała.
13
Prawidłowości odnoszące się
~o faz procesów pami~ci
Przebieg pierwszej fazy - zapamiętywania lub kodowania - zależy od różnych czynników.
Jednym z nich jest powtarzanie, które okazuje się niezbędne do wyuczenia się materiału przekraczającego zakres pamięci bezpośredniej. Innym takim czynnikiem jest strukturalizacja materiału, jego obróbka, jak np. nadawanie tytułów poszczególnym partiom czy fragmentom tekstu, robienie streszczeń, konspektów itp. Kolejną grupę czynników stanowią różne sposoby uczenia się, jak: rozłożenie powtórzeń w czasie, uczenie się całości lub części, wpływ próbnego odtwarzania, wpływ rodzaju materiału, rola przyjmowanych nastawień lub instrukcji otrzymywanych przez osobę uczącą się.
Wpływ wymienionych tu czynników na fazę zapamiętywania ujawnia się w tym, jak szybko materiał został opanowany (szybkość ta mierzona jest zwykle liczbą prób do pierwszego bezbłędnego powtórzenia materiału lub do trzech kolejnych bezbłędnych powtórzeń). Wpływ ten bada się jednak także iwfazie odtworzenia, tzn. wtedy, gdy sprawdza się stopień przechowania już wyuczonego materiału po upływie jakiegoś czasu.
Czynniki związane z różnymi sposobami uczenia się omawiamy w rozdziale o uczeniu się (s.
98). W niniejszym podrozdziale po przedstawieniu klasycznej krzywej przechowywania w czasie wyuczonego materiału (zwanej też krzywą zapominania lub krzywą Ebbinghausa) zajmiemy się różnicami między rodzajem odtwarzania, zwłaszcza między przypominaniem a rozpoznawaniem oraz źjawiskiem reminiscencji, a następnie samym pojęciem przechowania i związanym z nim pojęciem zapominania. Szukając wyjaśnień zjawiska zapominania, przedstawimy badania nad interferencją pro- i retroaktywńą oraz inne koncepcje wyjaśniające zapominanie, takie jak: koncepcja zacierania się śladu pamięciowego, wygasania czy tłumienia. Na zakończenie tego podrozdziału poświęcimy nieco uwagi szczególnej roli procesu rozpoznawania i jego związku z percepcją i procesami decyzyjnymi.
Krzywe Ebbinghausa
Pierwsze eksperymentalne badania nad zapamiętywaniem i przechowywaniem materiału werbalnego przeprowadzał Hermann Ebbinghaus (1850 1909). Przedstawił je w pracy zatytułowanej O pamięci (Ober das Geda'chtnis) opublikowanej w 1885 r. W badaniach tych 7
KRAINA LOGOS www.logos.astral-life.pl
sam sobie służył za osobę badaną, zapamiętując, a następnie odtwarzając z pamięci tysiące list złożonych ze zgłosek bezsensownych (dwie spółgłoski z jedną samogłoską wśrodku, np.
zap lub lik. Ebbinghaus skonstruował ponad 2 tys. takich sylab i napisawszy każdą na oddzielnej kartce wyciągał je losowo, tworząc listy zgłosek o długości od 7 do 36 elementów.
14
Zapamiętywał owe listy zgłosek stosując metodę antycypacji, aparaturę służył mu metronom, na uderzenie którego starał się repro z pamięci kolejny element szeregu zgłosek. Uczył się list stosując I jednego bezbłędnego powtórzenia całej listy. Używał list różnej i ustalił zależność między liczbą prób potrzebnych do opanowania ~ (w stałej kolejności występowania jej elementów) a jej długoś rys.
Rys. 1. Zależność między dlugościa listy sylab bezsensownych a liczba prób potrzet jednego bezblędnego powtórzenia calej listy. (Według: H. Ebbinghaus, 1985
Najbardziej jednak znana jest jego krzywa zapominania, którą w usiłując przypomnieć sobie wyuczoną w fazie zapamiętywania li upiywie jakiegoś czasu - od jednej godziny do 48 godzin (posług różnymi listami dla różnych odcinków czasu). Krzywa zapominania c teryzuje się gwałtownym spadkiem w pierwszej godzinie uczenia się i I nym w dalszym przebiegu czasu.
Ebbinghaus badał, ile razy musi pov~ ponownie daną listę sylab, aby znów ją bezbłędnie odtworzyć. Jest pamiętamy, metoda zaoszczędzenia prób w ponownym uczeniu się równaniu z uczeniem się pierwotnym (por..s. 12). Rysunek 2 przec krzywą zapominania mierzonego procentem zaoszczędzonyctl prób v~ wnaniu z uczeniem się wyjściowym, w zależności od czasu przechow~
14
15