Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Je�li natomiast kwestia podzia�u tek mi�dzy partie ma znaczenie w procesie formowania rz�du, mamy do czynienia z gabinetem partyjnym lub ministerialnym. Wreszcie, je�li podzia� tek w obr�bie poszczeg�lnych �up�w partyjnych nie jest przedmiotem negocjacji, to oznacza to nieuchronnie, �e gabinet b�dzie zdominowany przez partyjnych lider�w.
Niezale�nie od konstytucyjnych uwarunkowa� pozycji premiera istotn� rol� odgrywaj� strategie koalicyjne prowadz�ce do uformowania i utrzymywania gabinetu. Analiza do�wiadcze� skonsolidowanych demokracji zachodnioeuropejskich nasuwa spostrze�enie, �e ograniczenia, z kt�rymi spotykaj� si� premierzy, s� najsilniejsze w warunkach, gdy gabinet opiera si� na tzw. minimalnie zwyci�skiej koalicji, utworzonej tylko przez tyle ugrupowa�, ile trzeba do zapewnienia sobie wi�cej ni� po�owy g�os�w. To, co ma by� bowiem jej zasadnicz� zalet� (brak balastu �zb�dnych" uczestnik�w), mo�e szybko sta� si� pu�apk� prowadz�c� do rozpadu koalicji, a nawet utraty w�adzy. Niebezpiecze�stwo to jest jednak redukowane przez minimalizacj� obszar�w spornych mi�dzy partnerami, co cechuje na og� koalicje tego typu. Czasem jednak - jak w przypadku wymuszonej irlandzkiej koalicji z 1989 r., kt�ra obj�a konserwatywn� Fianna Fdil i niewielkie liberalne ugrupowanie Progresywnych Demokrat�w - istniej� powa�ne rozbie�no�ci, co automatycznie os�abia pozycj� premiera wobec gabinetu. Z kolei koalicje nadwy�kowe oznaczaj� konieczno�� podejmowania uzgodnie� i negocjacji przy wielo�ci punkt�w spornych i r�norodno�ci konfiguracji politycznych w wielu kwestiach. Cho� wyj�cie jednego z partner�w z koalicji nie musi automatycznie powodowa� utraty poparcia wi�kszo�ci, to pozycja premiera jest w wi�kszym stopniu pozycj� mediatora lub negocjatora ni� szefa. Konieczno�� uzgodnie� zaowocowa�a np. we W�oszech w okresie gabinetu B. Craxiego (1983-1987) powo�aniem nieformalnego �supergabinetu", reprezentuj�cego lider�w wszystkich ugrupowa� koalicyjnych. Istnienie takiego cia�a stanowi�o dodatkowe ograniczenie w�adzy premiera, cho� samemu B. Craxiemu pozwoli�o utrzyma� si� na tym stanowisku przez niemal 4 lata, mimo niech�ci ze strony DC.
Trudno by�oby jednak jednoznacznie odpowiedzie� na pytanie, czy w�adza premiera, kt�ry - niezale�nie od formalnych uprawnie� - dawno ju� przesta� by�, przynajmniej w Europie, primus inter pares, ulega permanentnemu wzmocnieniu. Jej g��wnym ograniczeniem s� mechanizmy demokratyczne, w szczeg�lno�ci za� po�rednia zale�no�� od woli wyborc�w i bezpo�rednia od woli w�asnej partii i ewentualnych partner�w koalicyjnych. Sytuacja kszta�tuje si� r�nie w poszczeg�lnych krajach. O ile podkre�la si� w literaturze zanik �efektu kanclerskiego", o tyle cytowany ju� R. An-deweg zauwa�a, �e premier holenderski, pozbawiony formalnej w�adzy, cho� wci��
288
W�adza wykonawcza
nie jest zwierzchnikiem rz�du, jest ju� jednak czym� wi�cej ni� tylko jego formalnym przewodnicz�cym. By� mo�e na opinii tej zawa�y�a ocena silnej osobowo�ci politycznej Ruuda Lubbersa, premiera Holandii wiatach 1989-1994. Bez w�tpienia wybitni m�owie stanu - jak K. Adenauer, M. Thatcher, O. Palm�, F. Gonzales, A. Ca-vaco da Silva czy te� J. Chirac - stwarzaj� swym dzia�aniem pokus� formu�owania wniosku o rosn�cym znaczeniu stanowiska premiera i personalizacji w�adzy w jego r�ku. Jednak cho�by przyk�ad wymienionego tu premiera francuskiego zdaje si� potwierdza� ocen� R. Rose'a, i� �odr�bno�ci mi�dzy narodowymi, instytucjonalnymi rozwi�zaniami politycznymi kreuj� znacznie wi�cej r�nic pomi�dzy faktyczn� pozycj� premiera w poszczeg�lnych krajach ni� odmienno�� osobowo�ci i sytuacji politycznej". Uwa�na analiza uwarunkowa� organizacyjnych i politycznych oraz uchwycenie dynamiki ich zmian pozostaje wi�c wci�� warunkiem odpowiedzi na pytanie, jak zmienia si� faktycznie pozycja szefa rz�du i jak rysuj� si� jej perspektywy.
