Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

Szkielet procesu ewaluacji lub narz�dzie s�u��ce do oceny po zako�czeniu programu: Ocena cz�stkowa polegaj�ca na bie��cym monitorowaniu podejmowanych dzia�a� poprzez kontakt bezpo�redni z uczestnikami - obserwacj� zachowa� uczestnik�w i zmian zachodz�cych w procesie edukacyjnym podczas trwania zaj��, rozmow�, analiz� i interpretacj� wypowiedzi zwrotnych osadzonych po ka�dej sesji szkoleniowej ewaluacj� poprzedniego spotkania. Ocen� ko�cow� programu stanowi w szczeg�lno�ci liczba uczestnik�w, kt�rzy w trakcie programu lub po jego zako�czeniu wykazali si� aktywno�ci�
i zawodow�, poprzez: - zg�oszenie ch�ci zdobycia kwalifikacji zawodowych w dost�pnych szkoleniach
na terenie Zak�adu Karnego w Barczewie (w przypadku ich nieposiadania)
oraz udzia� w szkoleniu zawodowym, I - zg�oszenie ch�ci podj�cia zatrudnienia w warunkach izolacji wi�ziennej, | - podj�cie zatrudnienia w warunkach izolacji wi�ziennej, I - podj�cie zatrudnienia po opuszczeniu jednostki penitencjarnej (niepowra-
canie do jednostki penitencjarnej).
Programy przygotowuj�ce do �ycia na wolno�ci
W celu u�atwienia spo�ecznej readaptacji osadzonym i ich rodzinom pozostawionym na wolno�ci konieczne jest udzielanie im pomocy postpenitencjarnej i zach�canie do podtrzymywania i tworzenia wi�zi ju� od pocz�tku odbywanej kary. Skuteczne wsparcie postpenitencjarne polega zdaniem T. Szymanowskiego przede wszystkim na: zaspokojeniu r�nych potrzeb materialnych wynikaj�cych z procesu adaptacji w warunkach wolno�ciowych, pomocy organizacyjnej - znalezieniu pracy, miejsca zamieszkania, u�atwienia nauki, zorganizowania pomocy lekarskiej oraz pomocy moralnej i poradnictwa w sytuacjach kryzysowych22.
P T. Szymanowski, Powr�t skazanych do spo�ecze�stwa, Warszawa 1989, s. 39-40.
94 Oddzia�ywania redukuj�ce deficyty wychowawcze
Przygotowanie skazanych do opuszczenia zak�adu karnego to okres analr wania przewidywanych trudno�ci adaptacyjnych, kt�re mog� mie� miejsce opuszczeniu wi�zienia, a tak�e opracowanie wszelakich sposob�w przezwyci� �ania problem�w i udzielania by�ym osadzonym stosownej pomocy w tym. \ kresie. Realizowanie w zak�adach penitencjarnych kompleksowych program�" przygotowuj�cych skazanych do �ycia na wolno�ci dotyczy przede wszyst? pomocy w rozwi�zywaniu ich osobistych problem�w, doradztwa pedagogiczn go w sprawach rodzinnych i socjalno-bytowych, okre�lenia potrzeb w zakre ' niezb�dnej pomocy postpenitencjarnej, nawi�zanie kontakt�w z instytucj i organizacjami, kt�re zajmuj� si� zapewnieniem im �startu wolno�ciowego".
Poni�ej zostan� zaprezentowane przyk�adowe programy kompleksowo przyj gotowuj�ce osadzonych do prawid�owego funkcjonowania na wolno�ci po opusz czeniu zak�adu karnego.
Nadzieja - program wychodzenia z bezdomno�ci
Ma�gorzata Str�yk Zak�ad Karny w Lubli�cu
1. Realizatorzy programu: kierownik dzia�u penitencjarnego - koordynatd
m�odszy wychowawca ds. pomocy postpenitencjarnej, pracownik wydzia� lokalowego urz�du miasta, pracownik wydzia�u spraw obywatelskich urz�d miasta, pracownik Miejskiego O�rodka Pomocy Spo�ecznej � sekcja ds. be domnych, pracownik Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Pracowni ZUS, Kierownik Schroniska dla Bezdomnych Kobiet �OAZA" w Cz�sfl chowie, Centrum Us�ug Socjalnych i Wsparcia ,AGAPE" w Nowym Stawi
2. Geneza programu: program powsta� w zwi�zku ze zwi�kszaj�c� si� liczi kobiet, kt�re utraci�y mieszkanie, przed osadzeniem w zak�adzie karnym i posiada�y sta�ego miejsca zameldowania i zamieszkania, prowadzi�y w��a gowski tryb �ycia, a tym samym nie maj� mo�liwo�ci powrotu do �rodowis poza zak�adem karnym.
3. Charakterystyka populacji skazanych, do kt�rych program jest adresom ny: Programem obj�te s� osadzone kobiety ze wszystkich grup wiekowa dotkni�te bezdomno�ci�, niepe�nosprawno�ci�, niezaradno�ci� �yciow�, uzi le�nieniami oraz bez nawyk�w pracy. Kobiety samotne, niezaradne �ycio* nieposiadaj�ce wsparcia i pomocy ze strony os�b bliskich. Rozpoczynaj� pn gram w okresie do 6 miesi�cy przed przewidywanym warunkowym zwolni niem lub przed ko�cem kary, w systemie terapeutycznym oraz programowi nego oddzia�ywania szczeg�lnie w czasie niezb�dnym na przygotowanie d �ycia po zwolnieniu z zastosowaniem art. 164 � 1 k.k.w.
2.
4. Opis programu:
4.1. Cel og�lny: zapewnie miejsca zamieszkania po opuszczeniu zak�adu karnego, poradnictwo w zakresie nabycia umiej�tno�ci poruszania si� na rynku pracy oraz w instytucjach i organizacjach pozarz�dowych wspieraj�cych osoby bezdomne.
4.2. Cele szczeg�owe - dora�ne i d�ugofalowe: -pomoc w pozyskaniu lokalu mieszkalnego b�d� czasowego miejsca
zakwaterowania;
-pomoc w przygotowaniu gruntu do bezpiecznego powrotu na wolno��;
- nauka umiej�tno�ci radzenia sobie w sytuacjach trudnych, z rozwi�zywaniem problem�w �yciowych;
- przygotowanie do �ycia w �rodowisku spo�ecznym;
- rozw�j i umiej�tno�ci planowania, decydowania o swoich sprawach;
- poprawa kondycji psychicznej;
- zapoznanie z warunkami i mo�\iwo�ciar�i pozyskania \okan socjalnych, komunalnych, zast�pczych z zasob�w miasta lub gminy,
- nabycie umiej�tno�ci korzystania z instytucji oraz organizacji pozarz�dowych;