Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
2
31
Analizatorto neurofizjologiczne podłoże spostrzegania. Jest zbudowany z recepto-ra odbierającego bodźce (np. wzrokowe),drogi dośrodkowej (np.nerw wzrokowy i drogi
nerwowe przekazujące impulsy nerwowe do kory mózgowej)oraz z ośrodka (np.ośrodek
wzrokowy w korze mózgowej, gdzie opracowywane są bodtce wzrokowe
- analizowane
i syntetyzowane).
czynności pisania i czytania. Do znanych przedstawicieli tej'senso
-motorycznej koncepcji' należeli w Stanach Zjednoczonych wspótpra-ownicy S.Ortona, N.C.Kephart, w Polsce zaś H.Spionek i jej szkofa.
W latach 60. uwaga badaczy zwróciła się w kierunku problemu integracji funkcji percepcyjnych i motorycznych, a więc wspótdziatania
analizatorów uczestniczących w czytaniu i pisaniu. Do przedstawicieli
tego kierunku należą H. Birch i L. Belmont, E. Koppitz, M.
Monroe. W
Polsce badania nad integracją percepcyjno-motoryczną (termin przyjęty przez autorkę) prowadziła M. Bogdanowicz.
W latach 70.-90. badaniami zaczyna się obejmować funkcje językowe dzieci dyslektycznych. Zaburzenia funkcji językowych znajdują swoje miejsce w patomechanizmie dysleksji. Badania takie prowadzifa
I. Liberman (USA), M. Snowling (UK), Z. Zlab (Czechy ), w Polsce - B.
Kottuska, Z. Tarkowski, A. Borkowska, G. Krasowicz M.
Bogdanowicz.
Podfożem neurofizjologicznym tych zaburzeń jest nieprawidtowe funkcjonowanie mózgowych mechanizmów mowy.
7. Jaki jest patomechanizm specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu?
Należy przyjąć, że w różnych przypadkach dziatają różne patomechanizmy. Dziecko może znajdować się pod wplywem różnych czynników patogennych3 (takich jak geny, będące nośnikiem dysleksji, czynniki szkodliwe, dziafające na dziecko w okresie prenatalnym, tzn.
w łonie matki, w czasie porodu i w pierwszych miesiącach życia), które
powodują zmiany w centralnym układzie nerwowym. Mogą to być zmiany trwałe w postaci niedoksztafcenia lub uszkodzenia struktury
mózgu. Są one zlokalizowane gtównie w lewej pótkuli w okolicach związanych z mową i mają ograniczony zakres (mikrouszkodzenia).
Mogą to też być zmiany nietrwałe w postaci niedojrzałości tkanki mózgowej wskutek zwolnionego tempa dojrzewania okolic mózgu, związanych z czytaniem i pisaniem i nietypowego modelu asymetrii 32
funkcjonalnej mózgu. Gdy mówimy w definicji dysleksji o konstytucjo-V Crynniki patogenne - crynniki, które oddziaływając na centralny układ nerwowy
powodują zaburcenia jego funkcjonowania, w niektórych prrypadkach uszkodzenia
układu nerwowego.
50 ' 51
nalnym uwarunkowaniu dysleksji, mamy na myśli właśnie te trwałe lub nietrwałe zmiany w okolicach mózgu, związanych z mową, które mają charakter wrodzony (etiologia genetyczna lub organiczna z okresu okotoporodowego). Zmiany strukturalne stanowią podłoże zaburzeń funkcjonalnych: funkcji wzrokowych, słuchowych, ruchowych i ich integracji, jak i zaburzeń funkcji językowych. lateralizacji i orientacji w
schemacie ciała i przestrzeni. Zaburzenia tych prostszych funkcji i ich
integracji są bezpośrednią przyczyna zaburzer czynności złożonych jakimi są czytanie i pisanie. Zaburzenia tunky percepcyjnych i motorycznych mogą występować w izolacji (np. w badaniu dziecka stwierdza się wyłącznie parcjalne zaburzenia percepcji wzrokowej) lub jednocześnie (np. zaburzona jest percepcja i motoryka). Często towarzyszą
im zaburzenia lateralizacji i orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
Tak więc pierwotne przyczyny dysleksji (etiologia) są różnorakie, mogą występować wskutek działania pojedynczego czynnika lub grupy czynników patogennych. Podobnie i wtórne przyczyny dysleksji mogą być różnorodne, ponieważ zachodzą różne konfiguracje zaburzeń prostszych funkcji (może to być dysfunkcja o małym zakresie lub dysfunkcje sprzężone o szerokim zakresie), które w konsekwencji prowadzą do zaburzeń złożonych czynności czytania i pisania. Tak więc zarówno etiologia, jak i patomechanizmy są różnorodne i - co należy podkreślić - nie do końca poznane. Wiele z przytoczonych poglądów ma status hipotezy.
8. Co oznacza określenie: 'obszar zaburzeń' lub "sprzężone zaburzenia"?
Chodzi tu o zakres dysfunkcji warunkujących dysleksję. Bywa, że zakres ten jest wąski, a zaburzenia wybiórczo dotyczą tylko jednej funkcji uczestniczącej w procesie czytania i pisania. Np.
stwierdza siÄ™
opóźnienie rozwoju ruchowego rąk (zaburzenie fragmentaryczne), co jest przyczyną niskiego poziomu rysunku i pisma, czyli dysgrafii. Mogą
to być jednak zaburzenia rozwoju całej sfery motoryki (zaburzenia parcjalne).
W przypadkach cięższych trudności w czytaniu i pisaniu zwykle mamy do czynienia ze sprzężonymi zaburzeniami kilku funkcji, np.
percepcji wzrokowej, słuchowej i motoryki, a więc z szerokim 33
obsza-