Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Wydzielane przez nie określone horempiryczne.
Psychologiczne problemy
PYTANIA SPRAWDZAJĄCE
Proszę podać przykłady badań dotyczących sytuacyjnych uwarunkowań powstawania chorób somatycznych.
chorych somatycznie*
Jakie wnioski wypływają ze współczesnych badań dotyczących zależności pomiędzy osobowością a powstaniem choroby somatycznej?
Proszę opisać osobę charakteryzującą się Wzorem zachowania A.
Irena Heszen-Niejodek
W jaki sposób czynniki psychologiczne mogą prowadzić do powstania chorób somatycznych?
Co to jest psychoneuroimmunologia?
przewlekłych, które nie stanowią bezpośredniego zagrożenia życia i nie pociągają za
LITERATURA ZALECANA
Wrozdziale 55. przedstawiliśmy propozycję wykorzystania teorii stresu psysobą bezpośrednich zmian psychicznych chologicznego i radzenia
(do takich zmian dochodzi, kiedy proces
Eliasz, A., Wrześniewski, K. (1988). Ryzyko chorób psychosomatycznych: środowisko i tempera
sobie jako ram służących chorobowy atakuje układ nerwowy lub hor
ment a Wzór zachowania „A". Wrocław: Ossolineum.
do opisu i wyjaśniania problemów psycholomonalny) . Przykładami takich chorób są cu
Hankała, A. (1993). Rola układu immunologicznego w przezwyciężeniu stresu. Zdrowie Psy
gicznych związanych z chorobą somatyczną. krzyca, nadciśnienie tętnicze samoistne czy
chiczne, 34, 64-68.
Z kolei rozdział 56. prezentował w ogólnym choroba reumatyczna; ze względu na swe
Maier, S. E, Watkins, L. R., Fleshner, M. (1997). Psychoneuroimmunologia - współzależności
zarysie samą teorię. Obecnie z perspektywy rozpowszechnienie stanowią one poważny
pomiędzy zachowaniem, mózgiem i odpornością. Nowiny Psychologiczne, 1, 5-35.
tej teorii ukażemy sytuację człowieka choreproblem społeczny (w samej Polsce cierpi
Sheridan, C. L., Radmacher, S. A. (1998). Psychologia zdrowia. Warszawa: Instytut Psychologii go oraz jego aktywność związaną z chorobą. na nie wiele milionów osób). Przedstawimy
Zdrowia.
Traktując teorię stresu i radzenia sobie jako problemy ogólne, występujące bez względu
Wrześniewski, K. (1986). Psychologiczne problemy chorych z zawałem serca. Warszawa: PZWL.
zasadniczy układ odniesienia, wykorzystamy na rodzaj schorzenia. W języku polskim doteż dodatkowe wątki teoretyczne: teorię orgastępne są prace na temat specyficznych nizacji zachowania autorstwa Tadeusza Toproblemów związanych z określonymi chomaszewskiego i koncepcję adaptacji poznawrobami i procedurami medycznymi: z choroczej sformułowaną przez Shelley Taylor.
bą wrzodową (Łazowski, 1978), z rakiem
Wszyscy wiemy o ogromnym zróżnico
(Wirsching, 1994), z zawałem serca (Wrześwaniu chorób ze względu na objawy, przeniewski, 1986), z mastektomią (Adamczak, bieg, sposób leczenia, prognozę i inne wła1988), z leczeniem chirurgicznym (Łosiak,
ściwości mające konsekwencje psycholo1994) i z opieką nad pacjentem terminalnym
giczne. Wskutek tego zróżnicowania trudno
(Pearson, 1973).
jest przedstawić prawidłowości psychologiczne odnoszące się do wszystkich chorych. Godząc się na konieczne uproszcze
* Przygotowanie tego rozdziału zostało częściowo sfinansonia, skoncentrujemy się tutaj na chorobach wane z grantu KBN nr 1 H01F 014 14.
5 1 4
ZDROWIE I CHOROBA
P S Y C H 0 L 0 6 I C Z N E PROBLEMY CHORYCH S O M A T Y C Z N I E
5 1 5
ki i pogorszenie sytuacji materialnej rodziny.
RAMKA 58.1
58.1
I chociaż często opieka nad chorym staje się
czynnikiem integrującym, choroba bywa też
Jednym z pierwszych przykładów badań poznawczej reprezentacji choroby było studium
przyczyną rozpadu więzi rodzinnych.
wykonane w naszym zespole w latach 1973-1975, przedstawione dokładnie we wcześniej
Choroba jako źródło
Przedstawiona tu skrótowo sytuacja człoszej publikacji (Heszen-Klemens, 1979). Celem badań było między innymi sprawdzenie, czy osoby chorujące przewlekle konstruują obraz własnej choroby. W badaniach typu
stresu
wieka chorego somatycznie oraz dopływające
z różnych źródeł informacje na temat samej
kwestionariuszowego uczestniczyła licząca 350 osób grupa chorych na gruźlicę płuc pochoroby znajdują swoje odzwierciedlenie twierdzoną bakteriologicznie, stanowiąca statystyczną reprezentację populacji chorych
w przebiegu procesów poznawczych i utrwaz terenu Warszawy i województwa warszawskiego.
Każdy z nas wie, jeśli nie z własnego doświadlają się w postaci struktury zwanej kon
Aby uniknąć artefaktów, obraz własnej choroby badano przy pomocy wywiadu pół-
czenia, to z obserwacji bliskich osób, że cho
cepcją choroby (Kulczycki, 1971), obrazem
ustrukturalizowanego w wylosowanej mniejszej grupie, liczącej 54 osoby. Wywiad prowaroba somatyczna pociąga za sobą dolegliwo
własnej choroby (Heszen-Klemens, 1979)
dzony był w sposób spełniający wymogi kliniczne. Duży nacisk kładziono na nawiązanie