Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Ponadto kwestionariusz powinien by� trafny, czyli dobrze mierzy� to, do mierzenia czego jest przeznaczony. Nie wystarczy, by jaki� zbi�r pyta� wygl�da� tak jakby mierzy� r�ne aspekty dojrza�o�ci spo�ecznej. Badacz powinien to jeszcze udowodni�. Np. definicyjn� cech� dojrza�o�ci jest jej narastanie z wiekiem, zatem badacz mo�e wykaza� trafno�� swojego kwestionariusza stwierdzaj�c, �e uczniowie ostatniej klasy gimnazjalnej uzyskuj� w nim wy�sze wyniki od uczni�w ostatniej klasy szko�y podstawowej. Wreszcie kwestionariusz powinien mie� jasny system zliczania odpowiedzi tak, aby by� obiektywny, tzn. aby ka�dy u�ywaj�cy go badacz dochodzi� do tych samych wynik�w, badaj�c te same osoby (a wi�c wynik nie powinien zale�e� od "widzimisi�" badacza). Te trzy w�asno�ci - obiektywno��, rzetelno�� i trafno�� s� zreszt� wymagane w stosunku do wszelkich pomiar�w w psychologii.
43
Inne narz�dzia cz�sto u�ywane w badaniach korelacyjnych (a tak�e w eksperymentach do pomiaru zmiennej zale�nej) to skale szacunkowe, na kt�rych ludzie wyra�aj� jakie� s�dy lub oceny - np. szacuj� na skali ocen szkolnych od 1 do 6, jak dalece podoba�a im si� obejrzana przez nich reklama. Skale szacunkowe cz�sto maj� graficzn� posta� odcinka, o jako� opisanych kra�cach (np. "nie podoba si� - podoba si�"), a badani zaznaczaj� odpowied�, stawiaj�c krzy�yk w odpowiednim miejscu odcinka, albo wybieraj�c jedn� z liczb sk�adaj�cych si� na dan� skal�. Rodzaj u�ytych liczb mo�e przy tym wywiera� daleko id�cy wp�yw na uzyskiwane odpowiedzi. Np. w pewnym badaniu proszono jego uczestnik�w o odpowied� na pytanie: "Jak dalece uwa�asz si� za cz�owieka sukcesu, s�dz�c na podstawie swojego ca�ego dotychczasowego �ycia?". Badani odpowiadali na 11-punktowej skali szacunkowej rozci�gaj�cej si� albo od 0 ("w og�le nie jestem cz�owiekiem sukcesu") do 10 ("zdecydowanie jestem cz�owiekiem sukcesu"), albo od -5 ("w og�le nie jestem cz�owiekiem sukcesu") przez 0 do +5 {"zdecydowanie jestem cz�owiekiem sukcesu"). Przy pierwszym formacie odpowiedzi tylko 13% badanych wybra�o odpowied� negatywn� (od 0 do 5), przy formacie drugim zrobi�o tak a� 34% (od -5 do 0) (Schwarz i in., 1991). Dzia�o si� lak dlatego, �e przy pierwszym formacie odpowiedzi badani interpretowali wyra�enie "w og�le nie jestem cz�owiekiem sukcesu" jako brak wybitnych sukces�w, przy drugim natomiast to samo wyra�enie oznacza�o dla nich pytanie o jednoznaczne pora�ki.
Badani doprecyzowuj� wi�c tre�� pytania na podstawie formatu odpowiedzi, a do tego samego celu mog� wykorzystywa� wiele innych, z pozoru "nieistotnych" danych, jak czas, do jakiego odnosi si� pytanie. Piotr Win-kielman i wsp�pracownicy (1998) pytali swoich badanych o cz�sto�� prze�ywania gniewu albo w ci�gu ostatniego miesi�ca, albo roku. Badani pytani o rok przypominali sobie znacznie powa�niejsze przypadki gniewu, ni� pytani o tydzie�, poniewa� zak�adali, �e w przypadku roku badacze interesuj� si� powa�nymi i z natury rzadszymi epizodami gniewu, za� w przypadku tygodnia przedmiotem badania s� raczej drobne irytacje.
R�wnie podatne na format odpowiedzi i kontekst s� wyniki ankiet - zbior�w pyta�, cz�sto u�ywanych w badaniach sonda�owych na du�ych pr�bach os�b, w szczeg�lno�ci pr�bach dobieranych losowo w taki spos�b, by by�y reprezentatywne dla ca�ej ludno�ci kraju, b�d� jakiego� du�ego jej segmentu, jak m�odzie�, czy rodzice. Pytania takie mog� mie� charakter otwar�y, jak np.: "Czego najbardziej chcia�by� nauczy� swoje dziecko, aby dobrze dawa�o sobie rad� w �yciu?", albo zamkni�ty - temu samemu pytaniu towarzyszy zbi�r gotowych ju� odpowiedzi. Kiedy w�r�d podanych mo�liwo�ci znajdowa�a si� "umiej�tno�� samodzielnego my�lenia" wskazywa�o j� a� 61,5% respondent�w; kiedy jednak respondenci samodzielnie podawali mo�liwe odpowiedzi warto�� t� wskaza�o zaledwie 4,6% spo�r�d nich (Schu-man, Presser, 1981). Poniewa� �atwiej co� rozpozna� ni� sobie przypomnie�.
