Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
lekarze różnych specjalności
określeniem ich znaczenia w powstawaniu w pierwszym podrozdziale. Odzwierciedla
(postulat zespołów
chorób oraz ich roli w kształtowaniu zachoteż ono bardziej ogólne tendencje rozwojowe
interdyscyplinarnych)
wania ludzi, kiedy zachorują".
w psychologii, zapoczątkowane przez psycho
Uwaga. 'Obejmuje okres do 1939 roku.
Warto zaznaczyć, że psychologia zdrowia
logię humanistyczną, a polegające na przenie ogranicza się w swych badaniach i zastokraczaniu obszaru patologii oraz na zwrócesowaniach do obszaru medycyny, ale swym niu uwagi w kierunku zasobów człowieka i jezasięgiem obejmuje wszystkie najważniejsze go możliwości rozwojowych. Ta zmiana orienpotężnego i dynamicznie rozwijającego się sfery życia i działalności człowieka (Marteau tacji odpowiada potrzebom i oczekiwaniom
55.3
działu psychologii stosowanej.
i Johnston, 1987). Odróżnia ją to od poprzedspołecznym, kierowanym pod adresem psynio omówionych kierunków: medycyny psychologii.
Psychologia zdrowia
55.3.1
chosomatycznej i medycyny behawioralnej.
W dalszej części rozdziału przedstawimy
Natomiast ich wzajemne podobieństwo poległówne kierunki badań w dziedzinie psycho
Geneza psychologii zdrowia
ga na tym, że wszystkie trzy kierunki - mimo
logii zdrowia, rozpoczynając od podstaw, czyli
Irena Heszen-Niejodek
akceptacji założenia o jedności psychosomaod próby konceptualizacji zdrowia z uwzględ
Psychologia zdrowia (health psychology) wyłotycznej człowieka - koncentrują się w zasanieniem aspektu psychospołecznego.
W pierwszym podrozdziale była mowa niła się jako kolejna dziedzina zastosowań
dzie na problematyce zdrowia fizycznego
o sprzeciwie niektórych psychologów wopsychologii w zakresie zdrowia i choroby, stai choroby somatycznej.
bec wyodrębniania poszczególnych dziedzin nowiąc kontynuację i rozwinięcie omówio
U podstaw psychologii zdrowia leżą psy
55.3.2
psychologii stosowanej. Dyskusja nad tym nych wcześniej kierunków: medycyny psychologiczne koncepcje zdrowia. Koncepcje te Koncepcje zdrowia w naukach
stanowiskiem wykracza poza ramy niniejchosomatycznej i medycyny behawioralnej.
traktują zdrowie i chorobę raczej jako krańce
szego podręcznika, dotyczy jednak procesu, W porównaniu z tymi kierunkami psycholospołecznych
tego samego kontinuum niż jako pojęcia
którego nie odwróci nawet ewentualne porogia zdrowia ma najkrótszą historię, ale chyba
wzajemnie się wykluczające. Towarzyszy temu Potocznie zdrowie ujmowane jest zazwyczaj
zumienie autorytetów akademickich. Psynajwiększą i wciąż rosnącą popularność.
zmiana akcentów - położenie nacisku na zdronegatywnie -jako stan braku choroby, jedchologia zdrowia jest właśnie przykładem Określenie to pojawiło się przy końcu lat sie-wie oraz umieszczenie jego ochrony i promo-
nak specjaliści uznali tę formułę za niewystar-
4 5 8
ZDROWIE I CHOROBĄ
DZIAł PSYCHOLOGII W ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW ZDROWIA
4 5 9
czającą. W 1948 roku, a więc już pół wieku
Wspólne dla obu współczesnych ujęć zdrocji zdrowia, czyli konceptualizacji zdrowia chologicznych aspektach choroby- domenie temu, w Konstytucji Światowej Organizacji wia w naukach społecznych jest traktowanie
u osób niemających wykształcenia medyczpsychologii medycznej. We wcześniejszej
Zdrowia (World Health Organization, WHO) jako jego podstawy złożonego i różnorodnego
nego. Wyniki tych badań wskazują, że w popublikacji, nawiązując do tendencji dominujązaproponowano jego definicję niejako oficjalzespołu czynników, na który składają się zatocznej świadomości rozumienie zdrowia cych w literaturze, określiliśmy przedmiot ną. Jest ona dziś powszechnie znana i wciąż równo genetyczne, jak i psychospołeczne za.
jest indywidualnie zróżnicowane i obejmuje psychologii medycznej jako: „psycholojeszcze cytowana. Ujęcie to jest znacznie szersoby odpornościowe, między innymi wsparcie wszystkie warianty przedstawione wcześniej. giczne aspekty powstawania, przebiegu
sze, przy czym w dalszym ciągu pojęcie sta
społeczne (Pommersbach, 1988), strategie ra
Zdrowie bywa więc ujmowane jako stan brai leczenia chorób somatycznych, to zna
nu odgrywa w nim rolę kategorii nadrzędnej.
dzenia sobie, poziom tożsamości i inne zasoby.
ku choroby, jako zasób, jako proces równoczy zarówno uwarunkowania, jak i na
Zdrowie utożsamiane jest z pełnym dobro-
Oba też charakteryzuje relatywizacja zdrowia
wagi, a także jako wartość, która sama w sostępstwa stanu somatycznego, mieszczą
stanem fizycznym, psychicznym i spo
w stosunku do określonego czasu i kontekstu
bie zasługuje na starania (Sęk, 1997a).
ce się w sferze procesów psychicznych,
łecznym, a nie wyłącznie z brakiem proble
(Antonovsky, 1979; Thoresen i Engleston,
osobowości i zachowania człowieka" (He-
mów medycznych.
1985). Podstawowego znaczenia nabiera więc
szen-Klemens, 1983, s. 29). Zgromadzono do
