Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Ludzie,widząc, Ŝe ktoś znalazł
nostki.
się w opałach, spoglądają na innych.
2. Konsekwencje społeczne - wyŜszą go
Jeśli inne osoby nie podejmują dzia-
towość wykazują te kategorie, które są
łania, oznacza to, Ŝe interwencja nie
wykorzystywane przez innych. Czyn
jest konieczna. W efekcie osoba, która
nik ten szczególnie silnie oddziałuje
na przykład uległa wypadkowi, moŜe
wtedy, kiedy dysponujemy niewielką
nie doczekać się pomocy, poniewaŜ
liczbą informacji potwierdzających lub
interpretacja sytuacji przez osobę X
zaprzeczających, kiedy subiektywnie
jest taka sama, jak interpretacja osób
sytuacja wydaje się bardzo niejasna.
A, B i Z, które nic nie zrobiły. Zatem
Efekt tego typu moŜe być szczegól
nie ma powodu, by zbliŜyć się do ofiary
nie wyraźny przy spostrzeganiu spo
i sprawdzić, czy rzeczywiście potrze-
łecznym. W takich wypadkach spo
buje ona pomocy.
strzeganie wykazuje wyraźne tenden
cje do stereotypizacji i konformizmu.
Drugą grupę stanowią czynniki we-
MoŜemy przytoczyć dwa przykłady od
wnętrzne. Czynniki te związane są z we-
działywań konsekwencji społecznych.
wnętrzną organizacją systemu kategorii
Pierwszy przykład dotyczy słynnego
wykorzystywanych w trakcie spostrzega-
słuchowiska radiowego Orsona Wel-
nia. NaleŜą do nich:
lesa, wyemitowanego w 1938 roku.
Inwazja z Marsa wywołała panikę
1. Monopol, czyli liczba kategorii wy-
w całych Stanach Zjednoczonych. Zo
korzystywanych przez jednostkę. Im
stała ona nadana w godzinach powrotu
mniejsza liczba kategorii, tym monopol
z pracy i większość Amerykanów, któ
silniejszy. Wyobraźmy sobie skrajny
rzy wracając do domu, włączali radio,
wypadek, Ŝe człowiek dysponuje tylko
nie słyszała początkowej zapowiedzi, Ŝe
dwiema kategoriami - wszystko, co jest
jest to tylko słuchowisko, a nie trans
spostrzegane, będzie kwalifikowane do
misja bezpośrednia. Doskonale zreali
jednej lub do drugiej kategorii. Ka-
zowana audycja wzbudziła lęk u słucha-
tegorie te będą wykazywały znacznie
SPOSTRZEGANIE
większą gotowość aniŜeli te, które spo-
3. Konsekwencje motywacyjne - katego-
tykane są u człowieka przechowują-
rie, które związane są z realizowa-
cego w swoim umyśle tysiąc niezaleŜ-
nymi przez człowieka celami, wyka-
nych kategorii. Wyraźnie ujawnia się
zują większą gotowość aniŜeli kate-
to w wypadku osób przejawiających
gorie obojętne. Łatwiej spostrzegamy
tendencje do interpretacji czarno-bia-
te rzeczy w naszym otoczeniu, które
łych czy osób dogmatycznych. Osoby
ułatwiają osiągnięcie stojących przed
takie są niemal całkowicie niepodatne
nami celów. Wynikałoby stąd, Ŝe nasze
na perswazję, poniewaŜ ich gotowość
spostrzeganie nie jest całkowicie bez-
percepcyjna jest niezwykle wysoka,
stronne i obiektywne, jak sądzi wiele
a poza tym zmiana wykorzystywanej
osób. Określenia typu „widzieć coś
kategorii na kategorię przeciwstawną
przez róŜowe okulary" dokładnie od-
(bo tylko takimi schematami dyspo-
dają działanie tego czynniką^Z drugiej
nuje osoba dogmatyczna) moŜe zburzyć
strony sygnały zagraŜające powodują
organizację całego systemu kategorii.
obniŜenie gotowości percepcyjnej.
Opisane zaleŜności mają powaŜne kon-
sekwencje w wypadku psychopatologii.
Klasycznym przykładem obniŜenia
Paranoicy, którzy mają bardzo zintegro-
gotowości percepcyjnej jest zjawisko ob-
wany system urojeń, mają kategorie
ronności percepcyjnej. Polega ono na ob-
o wysokiej gotowości percepcyjnej. Z
niŜeniu progu rozpoznawania materiału
tego względu ich spostrzeganie moŜe
zagraŜającego jednostce. Bruner i Post-
być bardziej tendencyjne aniŜeli spo-
man (1947) wykazali, Ŝe czas ekspozycji
strzeganie występujące w innych psy-
potrzebny do rozpoznania słów nieprzy-
chozach, gdzie system urojeń nie jest
zwoitych jest znacznie dłuŜszy aniŜeli czas
tak zorganizowany.
ekspozycji potrzebnej do rozpoznania stów
2. Integracja poznawcza systemu katego-