Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

Lud�mi stajemy si� poprzez interakcje z innymi lud�mi w najrozmaitszych
kontekstach
76
kulturowych i spo�ecznych . Interakcje, kt�re wp�ywaj� na rozw�j umiej�tno�ci
umo�liwiaj�cych nam uczestniczenie w spo�ecze�stwie, nazywamy socjalizacja. Na
�wiat przynosimy z sob� okre�lone dziedzictwo genetyczne � fizjologi� cz�owieka,
mo�liwo�ci poznawcze, sk�onno�ci emocjonalne i by� mo�e kilka podstawowych
potrzeb � jedzenia, bycia z innymi, a nast�pnie seksu�ale to, w jaki spos�b owo
dziedzictwo si� ujawni, jest w du�ej mierze rezultatem naszych interakcji z innymi
lud�mi w kontekstach spo�ecznych i kulturowych.
SOCJALIZACJA A SPO�ECZE�STWO
Ka�dy z nas staje si� kim� niepowtarzalnym, wyj�tkowym dzi�ki socjalizacji, tzn. dzi�ki
ca�emu �a�cuchowi interakcji -z innymi lud�mi w spo�ecznym i kulturowym kontek�cie.
I to w�a�nie �w �a�cuch socjalizacji interesuje nas najbardziej. Wszyscy chcieliby�my
wiedzie�, co sprawia, �e jeste�my takimi, a nie innymi lud�mi.
Jednak socjologi� interesuje przede wszystkim do�wiadczenie socjalizacyjne ca�ych
populacji. Jakie wsp�lne cechy ludzie nabywaj� dzi�ki socjalizacji? Albowiem
spo�ecze�stwo mo�e istnie� tylko w�wczas, kiedy jego nowi cz�onkowie nabywaj�
umiej�tno�ci, kt�re pozwalaj� im w pe�ni w nim uczestniczy�. Funkcjonali�ci
powiedzieliby, �e nasze jednostkowe cechy s� o wiele mniej wa�ne od tych, kt�re
dzielimy wraz z innymi:
zdolno�ci do funkcjonowania w tym samym spo�ecze�stwie (Parsons, 1951).
C� to s� za zdolno�ci (J. Turner, 1985c, s. 100-104)? Jedn� z wa�niejszych jest
zdobycie motyw�w, kt�re pchaj� nas do zaj�cia okre�lonych pozycji i odgrywania
istotnych r�l. Ka�dy z nas musi chcie� gra� takie role, jak: pracownika, ojca,
przyjaciela, matki, obywatela itp., je�li spo�ecze�stwo ma dalej istnie�. Oczywi�cie w
du�ych i z�o�onych spo�ecze�stwach alienacja, zniech�cenie i niezadowolenie
wyst�puj� do�� cz�sto i je�li znaczna liczba os�b prze�ywa takie stany i przestaje
wykonywa� owe podstawowe role, w�wczas spo�ecze�stwo zaczyna si� rozpada�, a
w najlepszym razie zmienia�.
Inna zdolno�� ma charakter kulturowy (Parsons, 1951). Ka�dy z nas musi w jakim�
zakresie podziela� wraz. z innymi wsp�lne warto�ci, przekonania, uznawa� te same
normy instytucjonalne, bo inaczej nie doszliby�my do porozumienia i podzielili na
odmienne subkultury. A w spo�ecze�stwie z�o�onym ze zbyt wielu bardzo r�ni�cych
si� subkultur �atwiej dochodzi do konflikt�w i napi��, kiedy ludzie maj� odmienne
pogl�dy na to, co dobre, a co z�e, co powinno, a czego nic powinno si� robi� oraz
jakie dzia�ania s� w�a�ciwe, a jakie niew�a�ciwe. Tote� ka�dym z nas do pewnego
stopnia powinny kierowa� wsp�lne symbole kulturowe � kt�re mo�na nazwa�
dyrektywami kulturowymi. Jedynie dzi�ki temu mo�e dochodzi� do interakcji � na
podstawie podobnych za�o�e� moralnych, wsp�lnie wyznawanych przekona� i
powszechnie akceptowanych norm.
Kolejn� umiej�tno�ci� jest zdolno�� patrzenia na siebie jak na odr�bny podmiot, inaczej
�posiadanie koncepcji samego siebie jako okre�lonego rodzaju osoby, jak podkre�laj�
zwolennicy teorii interakcji (Mead, 1934; James, 1890). Gdyby�my nie mieli koncepcji
w�asnego ,,ja", nasze zachowanie nic by�oby sp�jne i logiczne, nic mieliby�my tak�e
sta�ego obiektu b�d� te� punktu odniesienia, do kt�rego mogliby�my si� odwo�ywa� i
ocenia� go za pomoc� symboli kulturowych (Rosenberg, 1979; Epstein, 1980; Gecas,
1982, 1985, Bandura, Osoby, kt�re niemaj� stabilnego wyobra�enia o sobie, nawet je�li
przestrzegaj� norm, sprawiaj� wra�enie zmiennych i dziwacznych. Brak im wewn�trz-
nego kompasu, kt�ry sterowa�by ich post�powaniem (Gecas, Schwalbe, 1983).
Opr�cz stabilniejszej koncepcji w�asnego �ja" mamy tak�e sytuacyjne wyobra�enie o
sobie
77
(Goffman, 1959). W r�nych sytuacjach widzimy siebie troch� inaczej, ale na pewno
nie przypomina to kameleona. Nasze bardziej stabilne poczucie w�asnego �ja" nak�ada
ograniczenia na to, w jaki spos�b my�limy o sobie w r�nych sytuacjach �yciowych.
Co wi�cej, posiadanie owej koncepcji w�asnego �ja" staje si� pot�n� si�a
motywacyjni! w ludzkich interakcjach, kt�ra nadaje naszym zachowaniom kierunek
oraz struktur� u�atwiaj�c� innym koniaki z nami (Gecas, 1986, 1989, 1991; Miyaniolo,
1970; J. Turner. 1987).
Jeszcze inna wa�n� zdolno�ci� podkre�lan� przez teorie interakcji jest ca�y zestaw
umiej�tno�ci zwi�zanych z wykonywaniem r�l. Ka�dy z nas musi umie� odczytywa�
gesty innych i przyjmowa� ich role. Musimy umie� tworzy� role dla siebie oraz za
pomoc� odpowiednio /.harmonizowanych gest�w umacnia� gran� przez siebie rol�
(R. Turner. 1962). Musimy posi�� umiej�tno�� poruszania si� pomi�dzy kulisami a
sam� scen� (Goffman, 1959). Musimy umie� stosowa�, implicite, wiele rozmaitych
metod �rodowiskowych (potocznych) umo�liwiaj�cych wzajemne rozumienie si� w
relacjach z innymi osobami (Garlinkel, 1967). Musimy tak�e umie� ujmowa� w ramy i
kategoryzowa� innych ludzi oraz sytuacje (Goffman, 1974). Bez tych minimalnych
umiej�tno�ci nie potrafiliby�my z nikim wchodzi� w interakcje (J. Turner, 1988).
Kolejna zdolno�� zwi�zana jest z naszymi emocjami. Wiele bada� po�wi�cono pod-
stawowym b�d�, inaczej, pierwotnym emocjom, kt�re przynosimy ze sob� na �wiat
(Kemper, 1987; Ekman, 1982; Plutchik, 1962; Plulchik, Kellerman. 1980). Mimo
pewnej r�nicy zda� wydaje si�, �e takie emocje, jak: gniew, poczucie szcz�cia,
smutek, strach i zdziwienie, s� nam wrodzone. Przy czym istotne jest. �e s� one
przetwarzane w wiele dodatkowych emocji (zob. lab. 6. l). Tak wi�c ludzie
przyswajaj� sobie wiele z�o�onych stan�w emocjonalnych poprzez socjalizacj�.
Powodem, dla kt�rego istnieje tak wiele uczu� i emocji, jest to, �e u�atwiaj� one
znacznie przebieg interakcji (Turner, Molnar, 1993). Skoro potrafimy okazywa� i