Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Zgodnie z � 40 Instrukcji o obrocie prawnym z zagranic� w sprawach cywilnych i karnych, termin do z�o�enia kaucji nie powinien by� kr�tszy ni� 2 miesi�ce. Mo�na doszukiwa� si� w tym zakresie wzoru w art. 16 ust. 2 ustawy z 13 czerwca 1967 r. o kosztach s�dowych
31 Orzecz. SN z 28 czerwca 1961 r., 4 CZ 58/61, OSN 1962, nr 2, p�z. 77.
32 Orzecz. SN z 3 maja 1972 r., I CZ 46/72, OSNCP 1973, nr 2, p�z. 26.
204 VII. Strony i uczestnicy mi�dzynarodowego post�powania cywilnego..
w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 24, p�z. 110 z p�n. zm.), zgodnie z kt�rym, je�eli pismo wnios�a osoba zamieszka�a lub maj�ca siedzib� za granic�, kt�ra nie ma w kraju przedstawiciela, termin do uiszczenia op�aty nie mo�e by� kr�tszy ni� 2 miesi�ce. W razie uchybienia terminu do z�o�enia kaucji mo�e by� on przywr�cony na og�lnych zasadach (art. 168 k.p.c. i nast.).
Je�eli w wyznaczonym terminie pow�d z�o�y kaucj�, post�powanie mo�e toczy� si� dalej na og�lnych zasadach. Je�eli natomiast w wyznaczonym terminie pow�d nie z�o�y kaucji, dalszy bieg post�powania uzale�niony jest od zachowania pozwanego.
�Bezskuteczny up�yw terminu" � w rozumieniu art. 1124 � 3 k.p.c. � obejmuje sytuacje, gdy pow�d nie z�o�y kaucji, jak r�wnie� gdy z�o�y j� po up�ywie terminu33. Je�eli w wyznaczonym terminie pow�d nie z�o�y kaucji, pozwany mo�e wyst�pi� z wnioskiem o odrzucenie pozwu34. W takiej sytuacji s�d dzia�aj�c na wniosek pozwanego odrzuci pozew, a w wypadku gdy zosta� wniesiony �rodek odwo�awczy � odrzuci ten �rodek. (W kwestii odrzucenia pozwu por. art. 199 i 1099 k.p.c.) Odrzucenie pozwu lub �rodka odwo�awczego mo�e nast�pi� na posiedzeniu niejawnym (por. art. 199 � 3, 370 i 373 k.p.c.).
Je�eli pow�d nie z�o�y� kaucji lub z�o�y� j� po terminie, a pozwany nie wyst�pi� z wnioskiem o odrzucenie pozwu, s�d nie mo�e dzia�aj�c z urz�du odrzuci� pozwu. W takiej sytuacji post�powanie powinno by� kontynuowane.
Artyku� 1124 � 3 k.p.c. nie okre�la terminu, w kt�rym pozwany mo�e wyst�pi� z wnioskiem o odrzucenie pozwu (�rodka odwo�awczego). Nasuwaj� si� w zwi�zku z tym dwie mo�liwo�ci rozwi�za�:
a) uprawnienie pozwanego do wyst�pienia z wnioskiem o odrzucenie pozwu nie jest ograniczone �adnym terminem i w zwi�zku z tym pozwany mo�e zg�osi� taki wniosek w ka�dym stanie sprawy (por. art. 202 i 1099 zd. 2 k.p.c.),
b) uprawnienie pozwanego do wyst�pienia z wnioskiem o odrzucenie pozwu powinno by� ograniczone w czasie.
Podejmuj�c pr�b� ustalenia, jaki termin w tym zakresie m�g�by wchodzi� w rachub�, nasuwa si� propozycja zastosowania per analogiom konstrukcji zawartej w art. 1121 � l k.p.c. Konstrukcja ta przeniesiona na grunt art. 1124 � 3 k.p.c. prowadzi�aby do wniosku, �e pow�d mo�e wyst�pi� z wnioskiem o odrzucenie pozwu najp�niej przy pierwszej czynno�ci procesowej nast�puj�cej po bezskutecznym up�ywie terminu wyznaczonego do z�o�enia kaucji. Wydaje si�, �e w�a�nie ta propozycja bardziej odpowiada przyj�tej przez k.p.c. konstrukcji kaucji na zabezpieczenie koszt�w procesu.
13 Inaczej: W. Siedlecki, [w:] Kodeks post�powania cywilnego. Komentarz, Warszawa 1976, t. 2, s. 1423, kt�ry twierdzi, �e pow�d mo�e wnie�� jeszcze kaucj�, zanim wniosek pozwanego nie zostanie przez s�d rozstrzygni�ty.
34 Art. 1124 � 3 jest jedynym wyj�tkiem od zasady przewidzianej w art. 167, �e skutek uchybienia terminu nast�puje ipso wre. Zgodnie bowiem z art. 1124 � 3, konieczny jest wniosek pozwanego (tak:
J. Krajewski, [w:] K.p.c. z komentarzem. Warszawa 1989, t. l, s. 273).
3. Sytuacja procesowa cudzoziemca 205
W wypadku wsp�uczestnictwa po stronie pozwanej, z wnioskiem o odrzucenie pozwu mo�e wyst�pi� ka�da osoba wyst�puj�ca w roli pozwanej. Z wnioskiem takim mo�e r�wnie� wyst�pi� interwenient uboczny, kt�ry przyst�pi� do strony pozwanej.
Odrzucaj�c pozew s�d orzeka o kosztach jak w wypadku cofni�cia pozwu. Przepis ten oznacza, i� pozwany mo�e domaga� si� zwrotu poniesionych koszt�w (art. 203 � 2 zd. 2 k.p.c.). Natomiast pow�d ma prawo do zwrotu po�owy wpisu w wypadku okre�lonym w art. 36 ust. 2 lit. a ustawy o kosztach s�dowych w sprawach cywilnych. Art. 36 ust. l lit. b nie b�dzie mia� zastosowania z uwagi na to, �e dotyczy sytuacji, gdy odrzucenie lub cofni�cie pozwu nast�pi�o przed wys�aniem odpisu pozwu pozwanemu.
Na postanowienie s�du o odrzuceniu pozwu, jako ko�cz�ce post�powanie w sprawie, przys�uguje za�alenie (art. 394 � l k.p.c.). Za�alenie przys�uguje r�wnie� na postanowienie s�du o oddaleniu wniosku o odrzucenie pozwu (odmowa odrzucenia pozwu � art. 394 � l pkt l k.p.c.; por. art. 222 zd. l k.p.c.).
Zmiana stanu faktycznego w toku post�powania ma wp�yw na powstanie i ustanie obowi�zku zabezpieczenia koszt�w, jak r�wnie� na zmian� wysoko�ci zabezpieczenia. Pozwany mo�e domaga� si� w toku sprawy zabezpieczenia koszt�w, je�eli usta�a podstawa prawna do zwolnienia powoda od obowi�zku z�o�enia kaucji (art. 1121 � 2 pkt 2 k.p.c.). Je�eli w toku sprawy oka�e si�, �e kaucja nie jest wystarczaj�ca, pozwany mo�e ��da� dodatkowego zabezpieczenia (art. 1123 � 2 k.p.c.). Natomiast art. 1125 stanowi podstaw� do zwolnienia powoda od zabezpieczenia koszt�w, je�eli w toku post�powania ustanie przyczyna zabezpieczenia.
Mo�liwo�� zwolnienia powoda od obowi�zku zabezpieczenia koszt�w istnieje nie tylko w post�powaniu przed s�dem pierwszej instancji, lecz tak�e w post�powaniu odwo�awczym.
Przyczyna zabezpieczenia ustaje, je�eli dopiero w toku post�powania zostanie spe�niona jedna z przes�anek okre�lonych w art. 1120 k.p.c., np. je�eli zostanie ustalona wzajemno�� w zakresie zwalniania od kaucji, kt�ra poprzednio nie zosta�a stwierdzona (pkt l), je�eli pow�d zamieszka� w Polsce lub zgromadzi� tu maj�tek wystarczaj�cy na zabezpieczenie koszt�w (pkt 2) lub je�eli uzyska� zwolnienie od koszt�w (pkt 3). Przyczyna zabezpieczenia ustanie tak�e w�wczas, je�eli w toku post�powania pow�d uzyska obywatelstwo polskie, jak r�wnie� je�eli w toku post�powania pozwany uzna� tak� cz�� roszczenia, kt�ra wystarcza na zabezpieczenie koszt�w.
Analogicznie jak w innych wypadkach dotycz�cych kaucji, tak�e i w zakresie okre�lonym w art. 1125 k.p.c. s�d nie dzia�a z urz�du, lecz na wniosek strony. W wypadku wsp�uczestnictwa po stronie powodowej konieczny jest wniosek powoda cudzoziemca, chyba �e chodzi o wsp�uczestnictwo jednolite (por. art. 73 � 2 k.p.c.). Postanowienie s�du w przedmiocie zwolnienia powoda od kaucji nie podlega zaskar�eniu.
206 VII. Strony i uczestnicy mi�dzynarodowego post�powania cywilnego...
