Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Hipoteza taka została
sycznego eksperymentu Schachtera i Sin-
sprawdzona przez Sinclaira i współpra-
gera zakończyły się niepowodzeniem
cowników (1994), którzy przeprowadzili
(Marshall, Zimbardo, 1979), ale ten sposób
eksperyment stanowiący modyfikację kla-
myślenia o emocjach okazał się zadzi-
sycznego badaniach Schachtera i Sin-
wiająco Ŝywotny i był wykorzystywany
gera. Nie stosowano juŜ adrenaliny jako
w wielu późniejszych koncepcjach.
środka zwiększającego pobudzenie fizjo-
Spośród wielu poznawczych teorii emo-
logiczne, ale wykorzystywano wysiłek fi-
cji omówimy teorię Andrew Ortony'ego,
zyczny (skakanie przez skakankę w ciągu
Geralda Clore'a i Allana Collinsa (1988).
2 minut). Nieco inaczej wzbudzano, a na-
Autorzy ci uwaŜają, Ŝe kluczowe znaczenie
stępnie badano stan emocjonalny. Okazało
w powstawaniu emocji odgrywają procesy
się, Ŝe wzbudzenie pewnych przekonań
oceny. Sposób oceniania osoby, zdarzenia
390
PSrCHOLDGIA POZNANIA
czy sytuacji warunkuje to, jaka emocja
się u nich róŜne emocje. W dobrej lite-
się pojawi. Ta sama osoba czy sytuaq'a
raturze pisarze nie opisują emocji wprost,
moŜe być oceniana przez róŜnych ludzi
lecz opisują zachowania, jakie pojawiły się
na róŜne sposoby i tym samym moŜe
pod wpływem emocji. Nie muszą opisy-
prowadzić do róŜnych emocji. Ale skoro
wać samych emocji, poniewaŜ wiedzą, Ŝe
zostanie juŜ sformułowana pewna ocena,
na podstawie analizy i interpretacji tych
pojawia się potencjał do zareagowania
sytuacji przez bohatera czytelnicy domyśla
określoną emocją. Podobna koncepcja po-
się, o jaką emocję chodzi. Wyjątkiem są
jawia się w pracach Frijdy (1988), w jego
utwory typu „opery mydlane". Tam bardzo
fundamentalnym prawie znaczenia sytu-
często uŜywa się nazw emocji, ale są to
acyjnego, które określa on mianem kon-
utwory poświęcone raczej nazwom emocji
stytucji emocji. Prawo to głosi, Ŝe ludzie
niŜ samym emocjom.
reagują na znaczenie sytuaqi, a nie na
Przytoczony przykład wskazuje, Ŝe lu-
samą sytuację. To znaczenie jest tworzone
dzie mają ukryte koncepcje powstawania
przez jednostkę.
emocji i Ŝe te koncepcje są społecznie
ZróŜnicowanie emocji przeŜywanych
podzielane. Nie trzeba emocji opisywać
przez ludzi moŜna wyjaśnić tym, Ŝe róŜnie
wprost, poniewaŜ ludzie wiedzą i tak,
interpretują oni znaczenie pewnej sytuacji.
0 jaką emocję chodzi. Co więcej, ich inter
Sięgnijmy do przykładu. Pewna kobieta
pretacje emocji przeŜywanych przez posta
w czasie przyjęcia towarzyskiego jest bar-
cie literackie są zadziwiająco zgodne. Nikt,
dzo oŜywiona i elokwentna. Rozmawia
na przykład, nie zinterpretuje zachowania
z wieloma osobami, uśmiecha się do nich,
Wokulskiego jako przejawu przyjaźni do
a takŜe uwaŜnie przysłuchuje się temu,
Izabeli Łęckiej. Dzięki tym ukrytym teo
co mówią do niej inni. U niektórych osób
riom emocji moŜliwe jest komunikowanie
budzi ona podziw, poniewaŜ widzą jej
emocji, a w szczególności komunikowanie
umiejętności społeczne wykorzystywane
dotyczące emocji złoŜonych. Komuniko
w trakcie konwersacji z róŜnymi ludźmi.
wanie emocji wymaga znajomości reguł
U jej partnera budzi to natomiast zazdrość,
kodowania zdarzeń emocjonalnych, czyli
poniewaŜ on interpretuje jej zachowanie
reguł oceny (autorzy specyficznie rozu
jako uwodzące i obawia się, Ŝe ktoś inny
mieją pojęcie kodowania).
potrafić odebrać mu uczucia, jakimi do-
O znaczeniu kodowania zdarzeń wywo-
tychczas go obdarzała (por. tab. 10.1 - te-
łujących róŜne emocje świadczy przykład
mat relacyjny dla zazdrości).
podany przez autorów tej koncepcji. Kiedy
Wiedza na temat sposobów interpreto-
odbywa się mecz o mistrzostwo świata
wania sytuaqi w taki sposób, Ŝe stają się
w piłce noŜnej, zwycięzcy, a takŜe kibice
one źródłami emocji, jest wykorzystywana
zwycięskiej druŜyny przeŜywają szał ra-
w róŜnych dziedzinach Ŝycia. Pisarze,
dości, natomiast pokonani czują smutek
opisując Ŝycie emocjonalne, przedstawiają
1 upokorzenie, a czasami Ŝal i wściekłość.