wszystkiego, jest jedn� z nauk, ale jest nauk� wyj�tkow�, jej miejsce jest bowiem tam, gdziew ludzkim do�wiadczeniu jawi si� byt jako przedmiot poznania...

Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

Byt jest fundamentem
rzeczywisto�ci, racj� poznania i celowego dzia�ania, dlatego w�a�nie filozofia stoi przed
powinno�ci� zbudowania teoretycznego fundamentu dla kultury15. Na kanwie powy�szej tezy
Jan Pawe� II formu�uje warunki postawy �prawdziwie filozoficznej", spo�r�d kt�rych
najwa�niejsze to uznanie faktu transcendencji rozumu ludzkiego, naturalnego otwarcia
rozumu na prawdy bytu oraz na prawd� o osobie ludzkiej ze wszystkimi tych prawd
konsekwencjami. Te i inne warunki postawy rzetelnie filozoficznej ilustruje przyk�adami
owocnego korzystania z �dobrodziejstwa filozofii", po�r�d kt�rych wyr�nia si� osoba i my�l
Tomasza z Akwinu, filozofuj�cego w spos�b �prawdziwy i pewny, cho� niedoskona�y i
analogiczny" dostrzegaj�cego jedno�� i ci�g�o�� ludzkiego do�wiadczenia i krytycznie
ubogacaj�cego poznawczy dorobek tradycji greckiej, arabskiej i chrze�cija�skiej. Jan Pawe� II
uwypukla tak�e wra�liwo�� Tomasza na impulsy poznawcze, jakie chrze�cija�skie
Objawienie da�o rozumowi oraz wk�ad jego filozofii w ukonstytuowanie si� teologii i
podniesienie kultury wiary16.
Tak wi�c w przekonaniu Jana Paw�a II istnieje trzecia droga dla filozofii, znana od dawna,
lecz zepchni�ta do defensywy przez modernizm i postmodernizm. Autor Fides et ratio jest
zreszt� wstrzemi�liwy w u�ywaniu nazwy �modernizm" jako epitetu takiego czy innego
kierunku my�lowego; nazwa ta pojawia si� tylko raz w odniesieniu do obecnego w teologii
b��du historyzmu, myl�cego �aktualno�� z prawd�"17. Podobnie jest ze s�owem
�postmodernizm", i tym, co mo�e ono oznacza�; jak sam zauwa�a, nazwa ta pojawia si� �(...)
w bardzo r�nych kontekstach (...) w odniesieniu do zjawisk natury estetycznej, spo�ecznej
czy technologicznej, (...) w filozofii". Jan Pawe� II podkre�la, �e brak dystansu czasowego do
postmodernizmu, a tak�e dystansu logicznego, czyli powszechnie przyj�tego kryterium granic
pomi�dzy kolejnymi okresami my�lowymi, dodaje jednak, �e wymienione niekorzystne
uwarunkowania naszego poznania nie powinny prowadzi do bagatelizowania
postmodernizmu ani tam, gdzie jego krytyka modernizmu jest s�uszna, ani tam, gdzie jako
programowy nihilizm poddaje on destrukcji rozum ludzki18. Ta ostro�no�� czy te� krytyczna
otwarto�� Jana Paw�a II na wszelkie do�wiadczenie filozoficzne, otwarto�� stowarzyszona z
jego przestrog� przed popadaniem w �pych� filozoficzn�" - prze�wiadczenie, i� dotarto si� do
prawdy adekwatnej, zwr�ci�a uwagi zwolennik�w postmodernizmu, tak�e chrze�cijan, w re-
zultacie czego rzucili oni my�l, i� Fides et ratio wyra�nie suponuje pluralizm filozoficzny i -
w konsekwencji - pluralizm prawd19. Chocia� t� z�udn� nadzieje rozwiewaj� krytyczne
wypowiedzi Jana Paw�a II o �bezkrytycznym pluralizmie", pami�ta� tak�e nale�y, i�
encyklika nie jest rozpraw� filozoficzn�, lecz dokumentem duszpasterskim, posiadaj�cym
adresata (biskup�w) i - w przypadku Fides et ratio - wyra�aj�cym zatroskanie aktualnym
stanem filozofii, od kt�rej przecie� w du�ej mierze zale�y zrozumienie Objawienia i
ukonstytuowanie intellectusfidei?0. Podstaw� tej troski jest historycznie potwierdzone
przekonanie, stanowi�ce do�wiadczenie Ko�cio�a �ywego, zgodnie z kt�rym ka�de naruszenie
autonomii rozumu ludzkiego owocuje b��dami gruncie interpretacji wiary, a ka�de
racjonalistyczne uderzenie w depozyt wiary chrze�cija�skiej r�wna si� deterioryzacji rozumu.
Ponadto, Fides et ratio wzorcowo respektuje tezy o autonomii rozumu przyrodzonego,
reprezentowanego miedzy innymi, ale przede wszystkim przez filozofi�, rozumu, kt�ry
porz�dkuj�c bogactwo ludzkiego do�wiadczenia, dostrzega, i� ka�da aspektowna i partyku-
larna prawda jest aspektem Jednej Prawdy oraz �e nie wszystkie filozoficzne drogi s� w
r�wnej mierze kompetentne czy te� r�wnosilne poznawczo w rozstrzyganiu kwestii
fundamentalnych dla ludzkiej kultury, istniej� bowiem drogi (metody) jednostronne, a nawet
b��dne. Z drugiej strony, rozpoznane partykularyzmy, b��dy i fa�sze s� zobiektywizowanym
sk�adnikiem og�lnoludzkiego do�wiadczenia i w tej mierze ich znajomo�� jest wa�na dla
kultury, chroni bowiem przed skrajno�ciami21. Nale�y tak�e odnotowa�, �e za ostro�no�ci� �
podziwu godnym taktem Jana Paw�a II wobec problemu do�wiadczenia filozoficznego i jego
r�nych mo�liwych artykulacji kryje si� wa�na, lecz rzadko dostrzegana teza, kt�ra jest
aspektem zagadnienie relacji mi�dzy rozumem i wiar�, a mianowicie, teza, zgodnie z kt�r�
wiara chrze�cija�ska nie wchodzi w struktur� cywilizacji - metody �ycia spo�ecznego, w wi�c