Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Podobne przekona-
nie by�o te� bardzo rozpowszechnione za granic�.
P�ki co dzie� 30 stycznia 1933 r. by� dniem triumfu. Wieczorem odby�a si�
wielka manifestacja hitlerowc�w na cze�� starego prezydenta i nowego kanclerza.
Ambasador francuski Andre Franois-Poncet tak to odda� we wspomnieniach:
"Z tych ludzi, ubranych w brunatne koszule i ci�kie buty, krocz�cych zdyscypli-
nowanie i �piewaj�cych pe�nym g�osem, emanuje nadzwyczajny entuzjazm i dy-
namizm. Widzom tworz�cym po obu stronach ulicy g�ste szpalery udziela si�
gwa�towna emocja. Poch�d skr�ca w Wilhelmstrasse i defiluje przed oknami Pre-
zydenta. Starzec stoi tam oparty o lask�, wstrz��ni�ty pot�g� zjawiska, kt�re sam
rozp�ta�. W s�siednim oknie wida� Hitlera witanego gromem oklask�w i burz�
okrzyk�w".
Trwaj�cy przez sze�� godzin poch�d odbywa� si� we wzorowym porz�dku,
kt�rego pilnowa�a partyjna policja. Hitler ju� u progu swej pa�stwowej kariery
da� Niemcom to, za czym bardzo t�sknili - nacjonalizm, porz�dek i gwarancje,
a nawet obowi�zek pracy. Da� im te� parady, wybuja�y ceremonia� - pochodnie
wieczorem i flagi w �wietle dnia.
WROGOWIE I SOJUSZNICY III RZESZY 169
Koalicyjny gabinet Hitlera - zbudowany z cz�onk�w NSDAP, konserwatywnej
DNVP Hugenberga i bezpartyjnych - robi� wra�enie zdominowanego przez wszyst-
kich, tylko nie przez parti� kanclerza. Obawiaj�cych si� Hitlera uspokaja�o to, �e
na jedenastu cz�onk�w rz�du tylko trzech by�o z NSDAP (kanclerz, Wilhelm Frick
- minister spraw wewn�trznych i Hermann G�ring - minister bez teki), podczas
gdy pi�ciu by�o bezpartyjnych z wicekanclerzem Franzem von Papenem na czeJe,
kt�rzy s�usznie uchodzili za sympatyzuj�cych z trzema ministrami DNVP, a po-
nadto maj�cych za sob� prezydenta Hindenburga i jego otoczenie.
D��enie do stworzenia rz�du posiadaj�cego wi�kszo�� w Reichstagu wymusi-
�o rozpisanie nowych wybor�w, kt�re wyznaczono na 5 marca 1933 r. Kampania
wyborcza toczy�a si� w atmosferze terroru oraz nadzwyczajnych uprawnie� rz�-
du wprowadzonych prezydenckim dekretem 28 lutego, tu� po po�arze Reichsta-
gu. Do dzi� trwaj� spory o to, kto lub co by�o przyczyn� po�aru: czy podpalenia
##dokona� chory umys�owo Holender Marinus van den Lubbe, schwytany na gor�-
cym uczynku i nast�pnie skazany na �mier� (powsta�e p�niej specjalne towarzy-
stwo bior�ce w obron� cze�� "koz�a ofiarnego" w drobiazgowym dowodzie prze-
kona�o, �e jedna osoba, tym bardziej ma�o sprawna fizycznie i u�omna umys�owo,
nie mog�a wywo�a� po�aru, kt�ry wybuch� w kilku miejscach jednocze�nie);
a mo�e dokonaJi tego "komuni�ci" bu�garscy z Georgi Dymitrowem na czele, kt�-
rych p�niej s�dzono w Lipsku i musiano uniewinni�; a mo�e jaka� elitarna grup-
ka zaufanych, "dobrych" Niemc�w niszcz�cych zgni�� demokracj�, kt�r� uto�sa-
mia� gmach parJamentu...
Pozostaje wszak�e faktem, �e po�ar Reichstagu wykorzystano jako pretekst do
rozprawienia si� z porz�dkiem weimarskim. Proces budowy "pa�stwa stanu wy-
j�tkowego", co zosta�o rozpocz�te tu� po zdobyciu w�adzy utworzeniem Tajnej
Policji Pa�stwowej (Gestapo, skr�t od Geheime Staatspolizei), do kt�rej rekrutacja
dokonywa�a si� g��wnie poprzez boj�wki partyjne NSDAP, po po�arze Reichsta-
gu nabra� rozmachu. Za filar nowego porz�dku mo�na uzna� dekret "o ochronie
narodu i pa�stwa", kt�ry przed�o�y� Hitler prezydentowi do podpisu 27 marca
,
kiedy Reichstag jeszcze p�on��. Najwa�niejszy fragment tego dokumentu m�wi�
o czasowym anulowaniu szczeg�Jnie wa�nych artyku��w konstytucji, dotycz�-
cych "... wolno�ci osobistej, prawa do swobodnego wyra�ania opinii, w tym wol-
no�ci prasy, stowarzysze�, zgromadze�, kontroli list�w, telegram�w i rozm�w
telefonicznych, przeszuka� w domach i konfiskaty oraz ograniczenia wolno�ci ...".
Szczeg�lne znaczenie tego uregulowania polega�o na tym, �e pozostawa�o ono w
mocy tak d�ugo, jak d�ugo rz�dzi� Hitler i jego partia.
Ostatnie dni kampanii wyborczej do Reichstagu przebiega�y wi�c pod prze-
mo�nym wp�ywem tego dekretu, umo�liwiaj�cego bezkarne napa�ci na centro-
wych, a zw�aszcza lewicowych kandydat�w oraz organizowane przez nich zebra-
nia i wiece. Mimo tak specyficznych warunk�w walki przedwyborczej hitlerowcy
w dniu g�osowania 5 marca 1933 r. uzyskali mniej ni� oczekiwali, tylko 44% g�o-
s�w. By�o to jednak zarazem o 11% wi�cej ni� w listopadzie roku zesz�ego. Razem