Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
confusio) jest połączenie w jednej osobie przymiotu wierzyciela i
dłużnika w wyniku spadkobrania. Zobowiązanie przestaje istnieć w razie
zjednoczenia wobec zaniku istotnych elementów stosunku zobowiązaniowego. Nie
ma już bowiem stron, z których każda reprezentowałaby przeciwstawne czy choćby
inne interesy.
Możliwe są wyjątkowo sytuacje, gdy mimo zjednoczenia przymiotu wierzyciela
i dłużnika w jednej osobie, stosunek zobowiązaniowy pozostanie w mocy. Może to
mieć miejsce: a) gdy majątek obciążony długiem nie zostaje połączony z majątkiem,
w którym znajduje się wierzytelność, lecz oba stanowią osobne masy majątkowe tej
samej osoby; tak np. przy oddzieleniu spadku od majątku spadkobiercy, jeżeli
nastąpi zbycie spadku przez spadkobiercę - por. art. 1051 i n. k.c.; b) jeżeli
wierzytelność jest związana z papierem na okaziciela lub na zlecenie, w przypadku
takim bowiem, gdy dłużnik stanie się właścicielem takiego papieru, zobowiązanie
tylko niejako spoczywa do czasu, póki nie zostanie on przeniesiony na inną osobę,
po czym odżywa na nowo.
2. Wygaśnięcie zobowiązania zaciągniętego pod warunkiem rozwiązującym
następuje z chwilą ziszczenia się warunku; moc wsteczna takiego wygaśnięcia
zobowiązania następuje w przypadku osobnego zastrzeżenia (art. 90 k.c.).
3. Co do zobowiązań ciągłych - wygasają one z reguły z upływem czasu, na
który były powołane do życia; dotyczy to np. zobowiązań ciągłych polegających na
czynieniu lub nieczynieniu, rent okresowych itp.;
4. Niektóre zobowiązania wygasają znów nie przez upływ czasu, lecz przez
samo osiągnięcie celu, w jakim były zawarte; dotyczy to np. zobowiązań w
niektórych spółkach, w umowach o naukę itp. Ilekroć cel zobowiązania został
osiągnięty, a interes prawny wierzyciela z tym celem związany zaspokojony, brak
podstawy do dalszego utrzymywania się więzi prawnej między stronami.
5. Zobowiązania z reguły nie wygasają wskutek śmierci czy to dłużnika, czy
wierzyciela, w większości bowiem przypadków w miejsce zmarłego wstępują jego
spadkobiercy. Jednakże niemożność wstąpienia spadkobierców w miejsce strony w
stosunku zobowiązaniowym może wynikać: a) z umowy stron, jak np. przy umowie
zlecenia (art. 747 i 748 k.c.); b) z natury i celu zobowiązania, jak np. przy umowie
dożywocia (art. 908 i n. k.c.); przy umowie o pracę - wobec śmierci pracownika; c) z
mocy ustawy, np. gdy chodzi o zobowiązania odszkodowawcze z tytułu czynu
niedozwolonego oparte na art. 445 § 1 i 2 k.c. (z zastrzeżeniem wynikającym z art.
445 § 3 k.c.). Zobowiązanie w tych przypadkach wygasa. Zob. też art. 449 k.c.
Niekiedy śmierć strony wywołuje szczególne następstwo w stosunku zobowią-
zaniowym, nie wynikając z przepisów prawa spadkowego, jak np. w umowie najmu
mieszkania (por. art. 8 ustawy z 2 VII 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i
dodatkach mieszkaniowych (Dz.U nr 105, poz. 509 ze zm.).
Do przyczyn wygaśnięcia zobowiązań nie można w zasadzie zaliczyć
przedawnienia roszczeń wierzyciela. Nie powoduje ono ustania stosunku
zobowiązaniowego, a jedynie ewentualną przemianę zobowiązania w zobowiązanie
niezupełne.
Rozdział dwunasty
PRZEJŚCIE PRAW I OBOWIĄZKÓW WYNIKAJĄCYCH Z
ZOBOWIĄZAŃ
§ 64. Uwagi ogólne o przejściu praw i obowiązków
Z chwilą gdy powstanie zobowiązanie, staje się możliwe przejście praw i
obowiązków wynikających z tego zobowiązania na inne osoby. Istota stosunku
zobowiązaniowego nie ulega wówczas zmianie, zmieniają się natomiast osoby
uczestniczące w zobowiązaniu po stronie czynnej (zmiana wierzyciela) lub po stronie
biernej (zmiana dłużnika). Zmiana osób w zobowiązaniu możliwa jest zarówno w
przypadku śmierci jednej ze stron, jak i w stosunkach między żyjącymi. Pierwszą
dziedziną zagadnień zajmuje się prawo spadkowe, druga należy do zakresu prawa
zobowiązań.
Kodeks cywilny dopuszcza w ramach przepisów o zobowiązaniach zarówno
przejście wierzytelności, jak i długu na inne osoby w czasie trwania stosunku
zobowiązaniowego. Przejście takie może być wynikiem bądź to umowy, bądź to
bezpośrednim skutkiem postanowienia ustawy. Kodeks normuje w szczególności
przelew wierzytelności w drodze umowy oraz niektóre przypadki przejścia
wierzytelności z mocy postanowienia ustawy, jak również umowne przejęcie długu i
wyjątkowo przejęcie długu z mocy samej ustawy. Przepisy kodeksu (art. 509 i n.
oraz 519 i n.) ujmują to zagadnienie pod kątem zmiany osób w stosunku
zobowiązaniowym.
Natomiast kodeksu cywilnego. nie zna w zasadzie instytucji łącznego
przejścia praw i obowiązków jednej ze stron w umowie wzajemnej na inną osobę.
Wskutek tego przejście takich praw i obowiązków jest uwarunkowane spełnieniem
się przesłanek wymaganych przez kodeks zarówno dla wywołania zmiany w osobie