Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Najcz�stszym jej siedliskiem - poza jelitem, gdzie powoduje ona objawy dyzente-ryjne - jest w�troba. Zaatakowanie w�troby mo�e dawa� obraz amebo-wego zapalenia w�troby, a wi�c bez proces�w ropnych, oraz ropnia w�troby. Objawy kliniczne s� niezwykle wielopostaciowe. Mog� one wyst�pi� ju� w pierwszych tygodniach podczas dyzenterii amebowej, ale niekiedy pojawiaj� si� dopiero po latach. Zreszt� w znacznym procencie przypadk�w stadium dyzenteryjne z biegunkami w og�le nie wyst�puje.
Objawy kliniczne amebozy w�troby trzeba podzieli� na symptomy og�lne i dolegliwo�ci umiejscowione. W�r�d symptom�w og�lnych najcz�stsze s�: gor�czka, utrata wagi, dreszcze i silne poty, niedyspozycja i brak apetytu. Gor�czka ma zwykle posta� gor�czki zmiennej i przy amebowym zapaleniu w�troby, a wi�c jeszcze bez komplikacji ropnych, wyst�puje zasadniczo regularnie, natomiast w p�niejszych stadiach, przy rozwini�tych ropniach, mniej wyra�nie. Dreszcze i poty spotyka si� zar�wno przy amebowym zapaleniu w�troby, jak i przy amebowym ropniu w�troby. W przypadku przebiegu chronicznego typowa jest uderzaj�ca blado��, natomiast ��te zabarwienie sk�ry czy tward�wki oka spotyka si� raczej rzadko.
Spo�r�d objaw�w miejscowych amebozy najwcze�niejszy i najcz�stszy jest b�l i wra�liwo�� na ucisk nad stref� w�troby po prawej stronie nadbrzusza. B�l jest r�nie opisywany i mo�e by� odczuwany jako t�py, ostry lub kluj�cy. Mo�e promieniowa� ku prawej pasze lub ku prawemu barkowi i wzmaga� si� wskutek g��bokiego oddychania, co przemawia za udzia�em op�ucnej �ebrowej. Taki promieniuj�cy ku prawemu barkowi b�l wskazuje na istnienie w w�trobie ropnia amebowego. Dalszym charakterystycznym objawem jest wyra�ne powi�kszenie w�troby, kt�re mo�na stwierdzi� we wszystkich niemal przypadkach amebozy w�troby. Niekiedy stwierdzenie powi�kszenia w�troby bywa utrudnione wskutek tego, �e mo�e wyst�powa� bardzo silna wra�liwo�� na b�l oraz odruchowy skurcz mi�ni w prawym g�rnym kwadrancie brzucha.
W�r�d powik�a� na pierwszym miejscu nale�y wymieni� wt�rne zaka�enie ropnia amebowego - pocz�tkowo nie zawieraj�cego �adnych bakterii - zarazkami wytwarzaj�cymi rop�. W takim wypadku nast�puje wyra�ne pogorszenie objaw�w i pojawiaj� si� septyczne temperatury z wy-
114
sokimi, stromymi za�amkami wykresu krzywej gor�czkowej. Drugim z kolei najcz�stszym powik�aniem jest wsp�udzia� op�ucnej �ebrowej i p�uc jako skutek bezpo�redniego oddzia�ywania powi�kszaj�cego si� ropnia w w�trobie - czy to wskutek jego przebicia si� przez przepon� do p�uca, czy te� wskutek rozprzestrzenienia si� na przechodz�ce przez przepon� naczynia limfatyczne. Wi�kszo�� ropni w�troby przy amebozie znajduje si� tu� pod powierzchni� jej prawego p�ata, tak �e przej�cie przez przepon� mo�e nast�pi� stosunkowo �atwo. Przy szybkim rozprzestrzenianiu si� ropnia dochodzi przewa�nie ju� bardzo wcze�nie do zapalnej reakcji znajduj�cej si� nad nim op�ucnej �ebrowej, wskutek czego ju� wkr�tce powstaj� w tej strefie zrosty, tak �e ropie� z regu�y mo�e si� przebi� tylko do jamy op�ucnej, a nie do p�uca. Wreszcie trzecie miejsce w�r�d powik�a� zajmuje przebicie ropnia do wolnej jamy brzusznej - przypadek, jaki dzisiaj w wyniku mo�liwo�ci skutecznego leczenia wyst�puje u mniej ni� jednej dziesi�tej dotkni�tych t� chorob� pacjent�w. Je�li ropie� rozprzestrzenia si� powoli, to wskutek zapalnego udzia�u otrzewnej tworz� si� na dolnej powierzchni w�troby zrosty, kt�re proces umiejscawiaj� i uniemo�liwiaj� wyp�yw ropy do wolnej jamy brzusznej. Jako niezwykle rzadkie trzeba okre�li� przebicie ropnia do �o��dka lub jelita".
Ten dok�adny opis charakterystycznych objaw�w zaatakowania w�troby wskutek zaka�enia ameb� jest zatem zdumiewaj�co zgodny z obrazem klinicznym, jaki przekazali nam lecz�cy Napoleona lekarze 0'Meara, Sto-koe i Antommarchi. Dlatego z punktu widzenia dzisiejszego stanu naszej wiedzy medycznej mo�na przyj�� z prawdopodobie�stwem granicz�cym z pewno�ci�, �e w fazie choroby opisywanej wiatach 1816-1819 chodzi�o o nast�pstwa zaka�enia ameb�, kt�re doprowadzi�o do wytworzenia si� jednego lub wi�cej ropni w w�trobie. Jak si� wydaje, by�y one - w spos�b typowy dla tej choroby - umiejscowione w pobli�u g�rnej powierzchni prawego p�ata w�troby i albo poprzez limfogenne rozprzestrzenienie si�, albo wskutek przebicia przez praw� przepon� doprowadzi�y do reakcji zapalnej znajduj�cej si� nad nimi op�ucnej �ebrowej z nast�pnym rozleg�ym zrostem ��cz-notkankowym tam�e. Brakuj�cym pozornie ogniwem w �a�cuchu dowod�w na poparcie przedstawionej tezy jest okoliczno��, �e Antommarchi nie znalaz� przy sekcji zw�ok ropnia w�troby. Przecie� profesor Schiff wyra�nie podkre�la, �e przy amebozie nie wyst�puj� w w�trobie �adne specyficzne zmia-
115
ny anatomiczne i dlatego diagnoz� t� mo�na potwierdzi� tylko przez wykazanie w w�trobie zropie�.
Ot� trzeba pami�ta�, �e jak wynika z istniej�cych dokument�w, An-tommarchi wykona� podczas sekcji tylko jedno jedyne ci�cie przez ca�y organ, kt�re to ci�cie nie ujawni�o nic szczeg�lnego. Nie wiemy, czy w zwi�zku z tym, �e obraz tej choroby nie by� wtedy jeszcze dostatecznie rozeznany, nie uwa�a� on za potrzebne wykonanie wi�kszej liczby ci��, czy te� by� tak zastraszony obecno�ci� dziesi�ciu brytyjskich obserwator�w, nieprzyja�nie �ledz�cych jego poczynania, �e zaniecha� dok�adniejszego zbadania, czy w�troba nie zawiera ropni.
W ka�dym razie jest rzecz� pewn�, �e w tych okoliczno�ciach jeden czy kilka rozsianych w w�trobie ropni, je�li takowe by�y, musia�o uj�� uwagi przeprowadzaj�cego sekcj�. Dlatego brak typowych zmian na tej jednej powierzchni przekroju w�troby w r�wnie ma�ym stopniu �wiadczy przeciwko rozpoznaniu amebozy w�troby, jak wskazanie, �e by�a wprawdzie mowa o poprzedzaj�cym okresie biegunkowych, �luzowatych stolc�w, ale nie o pewnych klinicznych oznakach dyzenterii amebowej. Poniewa� dzisiaj wiadomo, �e wi�kszo�� chorych na ameboz� nie podaje �adnych symptom�w jelitowych, a pe�ny obraz kliniczny dyzenterii amebowej przy ropniu amebo-wym w�troby jest raczej wyj�tkiem, problem ten utraci� znaczenie.
