Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Do wydania rzeczy obowi�zany jest bowiem zar�wno sprzedawca, jak i dostawca, producent w umowie kontraktacji, a tak�e wynajmuj�cy b�d� wydzier�awiaj�cy, jednak tre�� �wiadczenia ka�dej z tych os�b jest zupe�nie inna. Dlatego pos�ugiwanie si� okre�leniem ��wiadczenie rzeczy" niczego nie wyja�nia, je�eli chodzi o ustalenie tre�ci stosunku zobowi�zaniowego. Wskazuje ono jedynie na to, �e �wiadczenie d�u�nika zmierza m.in. do zapewnienia wierzycielowi w jakim� zakresie w�adztwa nad rzecz�.
2 Por. A. Ohanowicz, Nies�uszne wzbogacenie, Warszawa 1956, s. 179�187.
3 Rozr�nienie praw rzeczowych i obligacyjnych m.in. na podstawie przedmiot�w tych praw (z jednej strony rzeczy � z drugiej zachowania si� podmiot�w zobowi�zanych) kwestionowane jest przez zwolennik�w tzw. monistycznej koncepcji przedmiotu prawa. Stoj� oni na stanowisku, �e przedmiotem stosunku prawnego (przedmiotem praw i obowi�zk�w) mo�e by� tylko zachowanie si� podmiot�w tych stosunk�w. Por. np. S. W�sowicz, Konsekwencje monistycznego pojmowania przedmiotu prawa, RPiE 1959, z. IV, s. 82, 84 i nast.
ii. przedmiot �wiadczenia
Uj�cie �wiadczenia wy��cznie jako zachowania si� d�u�nika nie oznacza jednak usuni�cia z pola widzenia r�nego rodzaju d�br, ze wzgl�du na kt�re d�u�nik obowi�zany jest zgodnie z tre�ci� zobowi�zania do oznaczonego zachowania si�. Wprost przeciwnie, rodzaj i charakter tych d�br oraz spos�b, w jaki d�u�nik ma zachowa� si� wzgl�dem nich, aby uczyni� zado�� obowi�zkom, ci���cym na nim w stosunku do wierzyciela, przes�dzaj� o tre�ci �wiadczenia, a w konsekwencji r�wnie� i o tre�ci stosunku zobowi�zaniowego. Przy tym chodzi tu zar�wno o tre�� prawn� tego stosunku (rodzaj praw i obowi�zk�w), jak i jego tre�� ekonomiczn�, kt�ra stanowi spo�eczne uzasadnienie powo�ania do istnienia danego stosunku zobowi�zaniowego.
Dobra, ze wzgl�du na kt�re d�u�nik obowi�zany jest do zachowania si� zgodnego z tre�ci� stosunku zobowi�zaniowego, okre�lane s� na og� w pi�miennictwie cywilistycznym jako przedmiot �wiadczenia4. Przedmiotem tym mog� by� rzeczy, ich cz�ci sk�adowe, zbiory rzeczy, dobra niematerialne (np. utwory w rozumieniu pr. aut.), prawa maj�tkowe, zorganizowane zespo�y maj�tkowe (universitates iuris).
Dopiero oznaczenie przedmiotu �wiadczenia w po��czeniu z oznaczeniem sposobu zachowania si� d�u�nika pozwala na pe�ne ustalenie tre�ci �wiadczenia, a wi�c i tre�ci stosunku zobowi�zaniowego.
Co wi�cej, liczne przepisy w zale�no�ci od rodzaju przedmiotu �wiadczenia w r�ny spos�b reguluj� takie kwestie, jak powstanie, wykonanie i wyga�ni�cie zobowi�za�. Szczeg�lnie jasno te r�nice wyst�puj� na tle przeciwstawienia przedmiot�w �wiadczenia (rzeczy) oznaczonych indywidualnie i rodzajowo, przedmiot�w podzielnych i niepodzielnych oraz przeciwstawienia pieni�dzy jako przedmiotu �wiadczenia wszelkim innym dobrom.
Zapewnienie przez d�u�nika wierzycielowi dyspozycji nad przedmiotem �wiadczenia (dyspozycja ta mo�e przybra� najrozmaitsz� posta�) czyni zazwyczaj w pe�ni albo w istotnej cz�ci zado�� interesowi wierzyciela (tak jest np. w wypadku sprzeda�y, u�yczenia, po�yczki, najmu, dzier�awy, umowy o dzie�o).
Natomiast gdy samo zachowanie si� d�u�nika czyni bez reszty zado�� interesowi wierzyciela (np. w wypadku zlecenia lub umowy o prac�), trudho jest m�wi� o wyodr�bnieniu przedmiotu �wiadczenia. Mo�na by, co najwy�ej, powiedzie� obrazowo, �e samo zachowanie si� d�u�nika jest tym dobrem, ze wzgl�du na kt�re wierzyciel wchodzi w stosunek zobowi�zaniowy. Dobro to jednak nie ma w tym wypadku samodzielnego bytu niezale�nego od osoby d�u�nika.
4 A. Klein, Elementy zobowi�zaniowego stosunku prawnego, Wroc�aw 1964, s. 41, 42, 47�53; W. Czach�rski, Prawo zobowi�za�, s. 48; A. O hanowi c z, J. G�rski, Zobowi�zania, s. 31.
Przeprowadzenie granicy mi�dzy zobowi�zaniami, w kt�rych wyst�puje przedmiot �wiadczenia jako samodzielne dobro, i stosunkami zobowi�zaniowymi, w kt�rych samo tylko zachowanie si� d�u�nika jest wy��cznym celem kreowania stosunku zobowi�zaniowego, nie zawsze jest �atwe, chocia� niejednokrotnie ma du�� donios�o�� praktyczn�.
Tak si� rzecz ma w szczeg�lno�ci, je�li chodzi o przeprowadzenie granicy mi�dzy umow� o dzie�o i umowami, do kt�rych maj� zastosowanie wprost lub odpowiednio przepisy o umowie zlecenia. Na tym tle zarysowa�a si� w judykaturze i pi�miennictwie znaczna r�nica pogl�d�w, zw�aszcza co do pojmowania przedmiotu �wiadczenia w umowie o dzie�o5.
Nale�y s�dzi�, �e aby mo�na by�o m�wi� o przedmiocie �wiadcze--nia, musimy mie� do czynienia z dobrem samoistnym, maj�cym byt nienale�ny od zachowania si� d�u�nika. Ta samoistno�� dobra wyra�a si� zazwyczaj w jakiej� postaci jego uciele�nienia (mo�e to by� zar�wno przedmiot materialny lub materialna zmiana w takim przedmiocie, jak r�wnie� przedmiot niematerialny, ale upostaciowany w corpus mechani-�cum, np. zapis nutowy, dokumentacja projektowa i kosztorysowa, nagranie). Tylko w stosunku do tak rozumianych przedmiot�w �wiadcze� mog� mie� zastosowanie wprost albo odpowiednio przepisy zawieraj�ce postanowienia, kt�re m�wi� o �wytworzeniu", �dostarczeniu", �wydaniu", �przeniesieniu prawa", �wadach prawnych i fizycznych", �usuni�ciu wad". Przepisy te natomiast nie mog� mie� zastosowania do �wiadcze�, kt�re sprowadzaj� si� wy��cznie do okre�lonego zachowania si� d�u�nika i nie maj� wyodr�bnionego przedmiotu.
III. CEL �WIADCZENIA � INTERES WIERZYCIELA
Celem �wiadczenia jest zapewnienie wierzycielowi okre�lonej korzy�ci, czyli zaspokojenie interesu wierzyciela. O jaki interes wierzyciela mo�e chodzi� w danym stosunku zobowi�zaniowym, wynika to z ca�okszta�tu okoliczno�ci towarzysz�cych powstaniu stosunku zobowi�zaniowego i znaczenia, jakie do tych okoliczno�ci przywi�zuj� normy prawne. Chroniony mo�e by� tylko taki interes wierzyciela, kt�ry jest spo�ecznie aprobowany oraz usankcjonowany przez przepisy prawa i zasady wsp�ycia spo�ecznego. Dlatego te� np. w wypadku wyrz�dzenia szkody czynem niedozwolonym interes wierzyciela sprowadza si� do kompensacji szkody,, w �adnym natomiast razie nie mo�e polega� na zado��uczynieniu uczuciu zemsty poszkodowanego. Podobnie w wypadku, gdyby interes wierzyciela mia� si� sprowadza� do zado��uczynienia tego rodzaju zachciance wierzyciela, �e nie licowa�oby to z godno�ci� ludzk� d�u�-
5 Por. przyk�adowo S. W�jcik, Poj�cie umowy o dzie�o, �Studia Cywilistycz-ne" 1963, i. IV, s. 119 i nast.; W. Ludwiczak, Umowa zlecenia, Pozna� 1955, s. 53�63; W. Siuda, Istota i zakres umowy o dzie�o, Pozna� 1964, s. 17 i nast.
nika � taki interes jako sprzeczny z zasadami wsp�ycia spo�ecznego nie zas�ugiwa�by na ochron�.