Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Jak koniecznem, jak logicznem, jak ze stanowiska ludzkiego po��danem by�o to
nawet: niechaj czytelnik w
duszy rozwa�y!
P�e� s�aba w �adnej innej epoce nie by�a w takiej czci u m�czyzn jak w�a�nie w
naszej � znami� to
demokratycznych sk�onno�ci i smaku, zar�wno jak nieposzanowanie
dla wieku �: c� dziwnego, �e cze�� ta poci�ga zaraz nadu�ycia za sob�?
Zachciewa si� wi�cej, nawyka si� do
��da�, owa da� czci wydaje si� wko�cu niemal
czem� uw�aczaj�cem, wola�oby si� wsp�zawodnictwo o prawa lub nawet po prostu
walk�: s�owem, kobieta
wyzuwa si� ze wstydu. Dodajmy� zarazem, i� wyzuwa
si� ze smaku. Przestaje l�ka� si� m�czyzny: za� kobieta, kt�ra l�ka� si�
przestaje zatraca swe najbardziej
kobiece instynkty. �e kobieta wtedy podnosi
g�ow�, gdy to, czem m�czyzna wzbudza trwog�, powiedzmy wyra�niej, gdy m�� w
m�czy�nie nie jest ju�
przedmiotem stara� i chowu, rzecz to nader prosta
i �acno zrozumia�a; natomiast trudniej poj�� przychodzi, i� kobieta z tego
w�a�nie powodu � wyrodnieje. Dzieje
si� to dzisiaj: nie �ud�my si� co do tego!
Gdzie jeno duch przemys�owy wzi�� g�r� nad duchem rycerskim i arystokratycznym,
tam d��y dzi� kobieta do
ekonomicznej i prawnej samodzielno�ci kupczyka:
kobieta w roli kupczyka stoi dzi� u progu kszta�tuj�cego si� nowoczesnego
spo�ecze�stwa � W miar� tego
przyw�aszczania sobie nowych praw, d��enia do w�adzy,
wypisywania post�pu kobiecego na chor�gwiach i chor�giewkach, dokonywa si� ze
straszliw� wyrazisto�ci� co�
wr�cz przeciwnego: kobieta cofa si� w swym rozwoju.
Od czas�w rewolucyi francuskiej wp�yw kobiety zmniejsza� si� w Europie w miar�
wzrostu jej praw i uroszcze�;
emancypacya kobieca, o ile domagaj� si� jej
i krzewi� same kobiety (nie tylko m�skie p�g��wki), przedstawia si� tedy jako
znamienny objaw wzmagaj�cegb
si� os�abienia i przyt�pienia najistotniejszych
kobiecych instynkt�w. G�upota jest w tym ruchu, samcza niemal g�upota, kt�rej
ka�da doborowa kobieta �
b�d�ca zawsze rozumn� kobiet� � do g��bi wstydzi�
si� winna. Postrada� poczucie drogi, wiod�cej najpewniej do zwyci�stwa;
zaniedba� doskonalenia si� w
w�a�ciwem sobie rzemio�le zapa�niczem; wobec m�czyzny
zwolni� sobie wodz�w, poni�y� si� nawet a� do ksi��ki, kiedy pierwej trzyma�o
si� siebie w karbach,
przestrzega�o si� subtelnej chytrej pokory; z cnotliwem
zacietrzewieniem podkopywa� wiar� m�czyzny w utajony w kobiecie wr�cz odmienny
idea�, w co� wiekui�cie i
nieodparcie kobiecego; wmawia� w m�czyzn� dosadnie
i gadatliwie, i� kobieta bynajmniej nie potrzebuje opieki, ochrony, obrony na
podobie�stwo jakiego�
delikatniejszego, cudnie dzikiego, a nieraz mi�ego
zwierz�cia domowego; gromadzi� zawzi�cie a nieudolnie dowody niewolniczo�ci i
podda�czo�ci, co
znamionowa�y i znamionuj� jeszcze stanowisko kobiety w dotychczasowym
ustroju spo�ecznym (jak gdyby niewolnictwo by�o przeciwargumentem, nie za�
warunkiem wszelkiej wy�szej
kultury, ka�dego wywy�szenia kultury): � i czem-�e
jest to wszystko, jak nie nadw�tleniem instynkt�w kobiecych, wyzuwaniem si� z
kobieco�ci? Nie brak, co
prawda, idyotycznych przyjaci� i zausznik�w kobiecych
�r�d uczonych os��w p�ci m�skiej, namawiaj�cych kobiet�, by si� wyzuwa�a w ten
spos�b z kobieco�ci i
ma�powa�a wszystkie te g�upstwa, na kt�re mesko��
europejska, na kt�re chorzeje dzi� w Europie m�czyzna, � chcieliby oni zepchn��
kobiet� a� na poziom
og�lnego wykszta�cenia, ba nawet a� do czytania dziennik�w
i zajmowania- si� polityk�. Tu i �wdzie chcianoby nawet, by kobieta zosta�a
wolnomy�ln� i literatk�: jak gdyby
kobieta niepobo�na nie by�a dla g��bokiego
i bezbo�nego m�czyzny czem� wr�cz odra�aj�cem lub �miesznem �; wsz�dzie niemal
rozstraja si� jej nerwy
muzyk� najchorobliwszego i najzgubniejszego rodzaju
(nasz� najnowsz� muzyk� niemieck�), z dnia na dzie� czyni si� j� coraz
histeryczniejsz�, do pierwszego i
ostatniego jej powo�ania, mianowicie do rodzenia
krzepkich dzieci, coraz niezdolniejsz�. Naog� chcianoby j� jeszcze wi�cej
ukultywowa� i, jak to si� powiada,
p�e� s�ab� za pomoc� kultury wzmocni�: jak
gdyby historya nie dowodzi�a nad wyraz niezbicie, i� kultywowanie cz�owieka oraz
os�abianie jego �
mianowicie os�abianie, rozpraszanie, nadw�tlanie si�y
woli � chodzi�o zawsze ze sob� w parze, i �e najpot�niejsze i najwp�ywowsze
kobiety �wiata (ostatnio jeszcze
matka Napoleona) sw� moc, sw� nad m�czyznami
przewag� zawdzi�cza�y w�a�nie swej sile woli � nie baka�arzoml � Tem, czem
kobieta wzbudza dla siebie
cze�� a nieraz trwog�, jest jej natura, naturalniejsza
od natury m�skiej, jej i�cie drapie�na przebieg�a gibko��, jej szpon tygrysi pod
r�kawiczk�, naiwno�� jej
egoizmu, jej zawzi�to�� i wn�trzna dziko��, nieuchwytno��,
bezbrze�no��, b��dno�� jej cn�t i ��dz... Pr�cz l�ku, pi�kne to i niebezpieczne
koci� kobieta budzi dla siebie
wsp�czucie, gdy� zda si� bardziej cierpi�cem,
�acniej ura�liwem, wi�cej mi�o�ci potrzebuj�cem i na bole�niejsze rozczarowania
skazanem od ka�dego innego
zwierz�cia. Z temi uczuciami stawa� dotychczas
m�czyzna wobec kobiety, zawsze jedn� nog� ju� w tragedyi, co, czaruj�c,
rozdziera � Jakto? I mia�o�by to
teraz si� sko�czy�? Nie zatraca� kobieta swego
czaru? Nie staje� si� kobieta zwolna coraz nudniejsz�? Oh, Europo, Europo! Znamy
to rogate zwierz�, kt�re po
wszystkie czasy by�o ci najmilsze, od kt�rego
zawsze zagra�a�o ci niebezpiecze�stwo l Prastara ba�� o tobie mo�e
przedzierzgn�� si� kiedy� w history�, � raz
jeszcze mo�e ci� uwie�� i porwa� potworna
g�upola! A �aden w niej nie tai si� b�g, nie jeno idea, nowoczesna idea!
LUDY I OJCZYZNY
Zn�w po raz pierwszy zdarzy�o mi si� s�ysze� � Ryszarda Wagnera Uwertur� do
Meistersinger'�w: wspania�a
to, prze�adowana, ci�ka i �ra�a sztuka, dumna
z tego, i�, by j� zrozumie�, trzeba, przyj�� dwie�cie lat �ywej jeszcze muzyki:
� chluba to Niemc�w, i� duma
taka si� nie zawiod�a ! Co za skojarzenie
