Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
I tak właśnie uderzyli się o siebie jako dwie
fale z przeciwnych stron idące, które przy zderzeniu grzebień pienisty utworzą. Tak konie
wspięły się przed końmi, jeźdźcy jak wał, a szable nad wałem jak piana. I poznał wojewoda,
że to nie z czernią robota, ale z ciętym i wyćwiczonym żołnierzem zaporoskim. Dwie linie
parły się wzajem, gięły, jedna drugiej przegiąć nie mogąc. Trup padał gęsty, bo tam mąż ude-
rzał na męża, miecz na miecz. Sam wojewoda, zasadziwszy za pas buzdygan, a porwawszy
koncerz od pacholika, pracował w pocie czoła, sapiąc jak miech kowalski. Przy nim dwóch
panów Sieniutów, panowie Kierdeje, Bohusławscy, Jełowiccy i Połubińscy uwijali się jak w
ukropie. Ale po stronie kozackiej srożył się najbardziej Iwan Burdabut, z kalnickiego pułku
207
podpułkownik, Kozak olbrzymiej siły i statury, tym straszniejszy, że i konia miał takiego,
który na równi z panem walczył. Niejeden tedy towarzysz zdarł rumaka i cofnął się, by się z
owym centaurem nie spotkać, szerzącym śmierć i spustoszenie. Skoczyli ku niemu bracia Sie-
niutowie, ale koń Burdabutowy schwycił młodszego, Andrzeja, zębami za twarz i zmiażdżył
ją w mgnieniu oka, co widząc starszy, Rafał, ciął bestię nad oczyma. Zranił ją, ale nie zabił,
bo szabla na guz mosiężny na naczółku trafiła. Jemu zaś Burdabut w tej chwili wepchnął
sztych pod brodę i życia go zbawił. Tak polegli obaj bracia, panowie Sieniutowie, i leżeli w
pozłocistych pancerzach w kurzawie, pod kopytami rumaków; zaś Burdabut rzucił się jak
płomień w dalsze szeregi i porwał zaraz kniazia Połubińskiego, szesnastoletnie pacholę, któ-
remu odciął prawe ramię wraz z ręką. Widząc to, pan Urbański chciał pomścić śmierć krew-
niaka i w samą twarz Burdabutowi z pistoletu wypalił, ale chybił, ucho mu tylko odstrzelił i
krwią go oblał. Straszny był wtedy Burdabut i jego koń, obaj czarni jak noc, obaj krwią zlani,
obaj z dzikimi oczyma i rozdętymi nozdrzami, szalejący jak burza. Nie wybiegał się od śmier-
ci z jego ręki i pan Urbański, któremu głowę jak kat jednym zamachem uciął, i stary, ośm-
dziesiątletni pan Żytyński, i dwóch panów Nikczemnych – a inni cofać się poczęli z przeraże-
niem, zwłaszcza że za Burdabutem błyskało sto innych szabel zaporoskich i sto spis w krwi
już zmoczonych.
Dojrzał na koniec dziki watażka wojewodę i wydawszy okropny okrzyk radości rzucił się
ku niemu obalając po drodze konie i jeźdźców, a wojewoda się nie cofał. Dufając w siłę nie-
pospolitą, sapnął jak ranny odyniec, wzniósł koncerz nad głowę i wspiąwszy konia ku Burda-
butowi skoczył. I byłby pewnie nadszedł ostatni kres jego, pewno już Parka w nożyce nić jego
żywota schwyciła, którą potem w Okrzei przecięła, gdyby nie Silnicki, pacholik szlachecki,
któren jak błyskawica na watażkę się rzucił i wpół go chwycił, nim szablą został przeszyty.
Bo gdy się Burdabut z nim zabawiał, krzyknęli panowie Kierdeje o ratunek dla wojewody;
wnet skoczyło kilkadziesiąt ludzi, którzy go od watażki przedzielili, zaczem bitwa zawiązała
się zacięta. Ale zmorzony pułk wojewodzin począł się już uginać pod przemocą zaporoską,
cofać i mieszać, gdy pan Krzysztof, podsędek bracławski, i pan Aksak ze świeżymi chorą-
gwiami nadbiegli. wprawdzie i nowe pułki zaporoskie ruszyły w tej chwili do boju, ale prze-
cie poniżej stał jeszcze książę z dragonami Baranowskiego i husarią pana Skrzetuskiego, któ-
rzy dotychczas nie brali w potrzebie udziału.
Zawrzała więc na nowo krwawa rzeźba, a tymczasem mrok już zapadał. Lecz pożar ogar-
nął skrajne domy miasta. Łuna oświeciła pobojowisko i widać było doskonale obie linie, pol-
ską i kozacką, łamiące się pod górą, widać było barwy proporców i nawet twarze. Już też pan
Wierszułł, pan Poniatowski i pan Kuszel byli także w ogniu i pracy, bo starłszy czerń, bili się
na skrzydłach kozackich, które pod ich naciskiem poczęły cofać się ku górze. Długa linia wal-
czących wygięła się dwoma końcami ku miastu i poczęła wyginać się coraz bardziej, bo gdy
skrzydła polskie awansowały, środek, party przez przeważne siły kozackie, ustępował ku
księciu. Poszły trzy nowe pułki kozackie, by go rozerwać, ale w tej chwili książę pchnął dra-
gonów pana Baranowskiego i ci pokrzepili siły walczących.
Przy księciu została sama husaria – z daleka, rzekłbyś: bór ciemny, co prosto z pola wyra-