Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

Inne znaki rozpoznawcze: jednym wolno by�o w�drowa� tylko piechot�, innym
- r�wnie� konno; bracia szpitalni z Saint-Antoine-du-Viennois mieli obowi�zek
zawiesza� koniom dzwonek na szyi. Jeszcze innym, mianowicie trynitarzom, dla
pokory, dozwolono dosiada� tylko os�a; nazywano ich maturynami. W roku 1252
papie� Innocenty IV zwolni� bonit�w od obowi�zku noszenia laski, wysokiej na pi��
pi�dzi, zrobionej w kszta�cie kuli, jak� pos�uguj� si� kaleki, a kt�r� narzucono im,
aby ich odr�ni� od minoryt�w. W 1255 roku papie� Aleksander IV nakaza� tak�
w�a�nie lask� nosi� augustianom, co zreszt� zosta�o w nast�pnych latach odwo�ane.
Z ubiorami zakonnymi by�o tak jak ze wszystkimi ludzkimi sprawami; nie- g9
kt�rzy zakonnicy dochodzili do wielkiej przesady, jak na przyk�ad franciszkanie
z Cappuccioli, kt�rych za to - mi�dzy innymi - pot�piono w roku 1434. Mnisi
kluniaccy ukrywali sw�j w�ski szkaplerz, B�g jeden wie dlaczego - chyba �e woleli
nie zdradza� swojej przynale�no�ci. Najg�upsi trzymali si� mody �wieckiej: nosili
p�ytkie trzewiki i sute p�aszcze zwane huque, jak panny we Flandrii (cuiusmodi
flandrenses domicellae utundur), odzie� w �ywych kolorach i rogate kapiszony
zwane coquelucha (jak s�dz�, by�a to aluzja do koguciego grzebienia); je�dzili te�
konno z mieczem u boku.
WYPRAWA
Oto wyprawa mnicha z wieku X, wed�ug opisu H�lyota: 2 koszule z szarszy,
2 tuniki, 2 kapy, 2 kukulle, 2 szkaplerze, 2 pary kaleson�w femoralia, 4 pary
trzewik�w na dzie�, nocne pantofle, 2 pary lekkich pantofli, jeden roc (ubi�r
z we�ny), 2 p�aszcze na futrze si�gaj�ce do ziemi, r�kawiczki na lato, r�kawice
z jednym palcem na zim�, drewniane sanda�y, opaski, czyli pasy (lumbaria u kar-
tuz�w, infirmitates w Cluny, gdzie indziej bracile), aby w podr�y albo w klasztorze
przytrzyma� spodnie i kalesony, a wreszcie po�czochy.
Monget, historyk pustelni w Dijon, zaznacza, �e w roku 1389 zakupiono bia��
szarsz� w Caen, w Anglii i w Arras na coles (coule, nazwa kukulli u kartuz�w) i bia�e
prze�cierad�a z Nevers na wypraw� dla kartuz�w, na kt�r� sk�ada�y si�: dwie tuniki
dzienne i dwie tuniki na noc, dwie obszerne kukulle, dwa aulmuces (szkaplerze
z kapiszonem), trzy pary spodni (culotte z �aci�skiego calcea, �e�ska forma od
calceus, trzewik) i cztery pary pantofli (z bia�ego materia�u u kartuz�w). Monget
wspomina te� o dostawie tzw. brunete (cienkiego sukna z merynosu barwy niemal
czarnej) na p�aszcze, a dalej dwustronnego sukna (kamlot) z Beaumont, rzadko kiedy
farbowanego, koloru od szarego do ciemnobr�zowego, oraz p�aszczy z jagni�cej
sk�ry, na przechadzki, kt�re, jak zobaczymy, kartuzi odbywaj� bardzo regularnie.
Tekst z roku 1389 g�osi, �e opat benedyktyn�w z Saint-Pierre-de-B�ze ma da�
zakonnikom po pi�� okci dobrego kamlotu, po pi�� wiartek �okcia (quartiers)
bia�ej tkaniny blainchot, po pi�tna�cie i p� �okcia p��tna, jeden habit, jedn� kukull�
z kapiszonem, par� but�w na zim� i jedne trzewiki na lato.
Nie zapominajmy o chustce do nosa (sudarium albo mappula), i drewnianym
grzebieniu, o no�u (w Fontevrault zaznaczano, �e n� ma kosztowa� 2 denary,
a pochewka -1 denara), o igle z nitk�, rysiku i tabliczce do pisania, kt�re uzupe�-
niaj� ekwipunek samotnik�w.
Pod naciskiem trudno�ci finansowych rozpowszechni� si� powoli zwyczaj wy-
znaczania ka�demu zakonnikowi pewnej sumy na garderob�, vestiarium, jak w�w-
czas mawiano. Wnioskujemy o tym po�rednio z decyzji, jak� powzi�a kapitu�a
generalna w Citeaux w roku 1396, ale Cluny stosowa�o to o sto lat wcze�niej. Nie
mamy pewno�ci, czy by� to dobry pomys�: prowadzi� albo do niedbalstwa w ubra-
niu, albo do nadmiernego wybredzania. Poza tym stwarza� pokus�, aby prze�o�eni
nie wywi�zywali si� ze swoich obowi�zk�w wobec podopiecznych (raporty klunia-
ckich wizytator�w cz�sto relacjonuj� takie fakty). Nonnulli priores monachis suis
pro vestiario suo dant pecuniam (Zdarza si�, �e prze�o�eni daj� swoim mnichom
pieni�dze na odzie�). Inny tekst, z roku 1290, zawiera wzmiank� o mnichu, kt�ry
upomina si� o zaleg�e vestiarium za... lat dwana�cie. Postanowiono da� mu tyle
pieni�dzy, aby odzia� si� przyzwoicie, a reszt� przeznaczy� na pi�kny modlitewnik.
W innym raporcie wizytator�w z Cluny czytamy, �e w pewnym opactwie mnisi
dostaj� tylko jeden habit rocznie, tak i� nieraz zdarza si� im uczestniczy� w r�nych
zaj�ciach sine froccis.
KOLORY
Rozumiemy, �e dla ludzi, kt�rzy tak wielkie znaczenie przywi�zywali do
symboliki odzie�y, wyb�r koloru by� spraw� bardzo wa�n�; tote� kolory zmienia�y
si�, mo�na powiedzie�, bez ko�ca, zale�nie od czasu i narodowo�ci, a przede
wszystkim zale�nie od woli za�o�ycieli zakon�w. Jedni na pocz�tku zadowalali si�
stosowaniem takiej we�ny, jaka akurat by�a, szara, br�zowa albo czarna; inni kazali
j� wybiela�, jeszcze inni farbowa�.
Benedyktyni nosili si� naprz�d na br�zowo, a w�a�ciwie na rudo (subfulvi
- m�wi pewien tekst), potem na czarno, bo to kolor pokuty, �a�oby i pokory, a tak�e
czysto�ci, gdy� na czarnym od razu zna� plamy! Jedynie kraje niemieckie i anglo-
saskie, kt�re, zdaje si� - nie wiadomo dlaczego - mia�y trudno�ci ze zdobywaniem
czarnych tkanin, dalej u�ywa�y materia��w w kolorze br�zowym. Wielu jednak
ubiera�o si� na czarno: grandmontanie, serwici, zakonnicy z Fontevrault, z kon-
gregacji w Tiron (z pocz�tku na szaro), augustianie i karmelici.
Cysters�w nazywano natomiast "bia�ymi mnichami", gdy� ich odzie� robiona
by�a z naturalnej we�ny (by�a ona raczej szarawa i tak najcz�ciej ukazuj� ich
miniatury). Jeden z autor�w opisuje ich "skupionych jak stado mew po�yskuj�cych
�nie�n� biel�". Opowiadano, �e kameduli, kt�rzy przedtem nosili czarne habity
benedykty�skie, pod wp�ywem wizji swego �wi�tego za�o�yciela w�o�yli szaty
bia�e, symbol czysto�ci; tak wi�c oni pierwsi to uczynili.
Ubi�r mercedariuszy i trynitarzy by� bia�y, ale z czarnym pasem. Mercedariusze
nosili na piersi, moc� przywileju nadanego im przez Jakuba I, kr�la Aragonii
(1213-1276), herby kr�lewskie i krzy� barcelo�skiej katedry, trynitarze za� na p�aszczu,
po lewej stronie, naszyty krzy� z materia�u: jedno rami� czerwone, drugie czarne.
Bia�y r�wnie� - w kolorze Hostii, anio�a zmartwychwstania i Marii, a tak�e
szorstkiej we�ny, "jak przystoi pokutnikowi" - by� ubi�r premonstratens�w oraz
kartuz�w, awellan�w, paulin�w, wilhelmit�w, oliwetan�w ("przez wzgl�d na Mat-
k� Bo��, Kr�low� Niebios"), dominikan�w, mnich�w z Monte Vergine, a tak�e