Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Rutynowo w badaniu
najpierw ocenia się własności fizyczne i chemiczne, a na końcu osad. Mocz prawidłowy ma
barwę jasnoŜółtą (słomkową), która zaleŜy od barwników: urochromu (prawdopodobnie z
przemiany tryptofanu) i urobiliny (redukcja bilirubiny daje bezbarwny urobilinogen, który
utleniając się przechodzi w urobilinę). Bilirubina normalnie nie występuje w moczu,
natomiast jeśli mocz ją zawiera to po pewnym czasie przybiera zabarwienie zielone. Mocz
prawidłowy jest zwykle przejrzysty i klarowny, ale z upływem czasu mętnieje. Natomiast
mocz od początku mętny moŜe wskazywać na ropne zapalenie dróg moczowych oraz niektóre
postaci kamicy nerkowej. Prawidłowy mocz wykazuje odczyn lekko kwaśny, pH jest równe
5,5-6,5. W przypadku wystąpienia niektórych schorzeń jego odczyn moŜe być obojętny, a
nawet zasadowy.
CięŜar właściwy moczu jest bardzo istotnym parametrem i powinien wynosić od 1,016-
1,022 kg/l. Wystąpienie niŜszych wartości świadczyć moŜe o utracie bardzo waŜnej funkcji
nerek, jaką jest zagęszczanie moczu. Taki wynik często sugeruje rozpoczynającą się
niewydolność nerek.
RozróŜniamy mocz prawidłowy i patologiczny. W stanach patologicznych z moczem
wydalane są substancje, które w warunkach prawidłowych praktycznie nie pojawiają się w
moczu lub są wydalane w bardzo małych ilościach i taki mocz określamy jako patologiczny.
Do patologicznych składników moczu naleŜą: białko, ciała ketonowe, glukoza, bilirubina,
kwasy Ŝółciowe, hemoglobina, zwiększona ilość urobilinogenu. Przyczyny wydalania
substancji patologicznych mogą być róŜne; związane nie tylko z zaburzeniami czynności
nerek, ale takŜe ze schorzeniami (zaburzeniami metabolizmu) innych narządów.
Badanie moczu moŜe pomóc w rozpoznaniu choroby nerek i wątroby oraz dróg moczowych.
Pozwala równieŜ ocenić predyspozycje do tworzenia się kamieni, a takŜe ułatwia diagnozę
cukrzycy i Ŝółtaczki.
8
Opracowanie: Beata Jasiewicz, Iwona Kowalczyk, Joanna Kurek
CHEMIA SĄDOWA
Badanie moczu przeprowadza się na obecność dwóch barwników: urobilinogenu oraz
bilirubiny. Podstawowym barwnikiem Ŝółciowym jest bilirubina, która powstaje w wyniku
rozpadu krwinek czerwonych i hemoglobiny. Barwnik ten nie powinien występować w
moczu w większych ilościach, w osoczu zdrowego człowieka jego stęŜenie wynosi 0,2-1,0
mg/100 ml. DuŜe stęŜenie barwników Ŝółciowych w moczu świadczy o niewydolności
uszkodzonej wątroby w wyniku Ŝółtaczki hemolitycznej bądź mechanicznym jej uszkodzeniu.
Natomiast urobilinogen u zdrowego człowieka wydalany jest z moczem w śladowych
ilościach (ok. 4 mg / dobę).
U ludzi zdrowych w moczu białka wydalane są w niewielkiej ilości do 100 mg na dobę.
Znaczne ilości białka (białkomocz) moŜe towarzyszyć kamicy nerkowej, zapaleniom dróg
moczowych, a takŜe, u niektórych pacjentów z niewydolnością krąŜenia czy w czasie
wysokiej gorączki, w przebiegu chorób ogólnoustrojowych.
Kolejnym istotnym parametrem jest stęŜenie cukru w surowicy krwi. Obecność
cukromoczu informuje między innymi o nieprawidłowym leczeniu cukrzycy.
W moczu obecna jest teŜ kreatynina będąca produktem degradacji kreatyny.
Ilość indykanu w prawidłowym moczu jest nieznaczna (do 20 mg na dobę). Indykan
tworzy się w wyniku działania bakterii, szczególnie Escherichia coli na tryptofan. Tryptofan
przechodzi kolejno w kwas indolooctowy, skatol i indol. Indol w wątrobie ulega utlenieniu do
silnie toksycznego indoksylu, który w organizmie ulega detoksykacji na drodze sprzęgania z
kwasem glukuronowym. Powstająca sól potasowa kwasu indoksyloglukuronowego nosi
nazwę indykanu. Ilość wydzielanego indykanu jest miarą nasilenia procesów gnilnych w
organizmie.
9
Opracowanie: Beata Jasiewicz, Iwona Kowalczyk, Joanna Kurek
CHEMIA SĄDOWA
Ciała ketonowe to prawidłowe produkty metabolizmu syntetyzowane w wątrobie z
acetylo-CoA. NaleŜą do nich: aceton, acetooctan i β-hydroksymaślan. W warunkach
prawidłowych ich stęŜenie we krwi jest bardzo niewielkie i wynosi od 0,2 do 0,8 mg/100 cm3.
Ciała ketonowe u zdrowego człowieka wydalane są z moczem w bardzo małych ilościach do
20 mg na dobę i nie moŜna ich wykryć stosowanymi dotychczas metodami. W pewnych
warunkach np. w niedoŜywieniu czy na diecie wysokotłuszczowej oraz w stanach
gorączkowych, a takŜe przy cięŜkiej niewydolności nerek moŜe dochodzić do wzmoŜonej
syntezy tych związków w wątrobie.
W osadzie moczu mogą być obecne nabłonki, które pochodzą z nerek i dróg moczowych, a
ich obecność nie ma istotnego znaczenia rozpoznawczego. Natomiast nadmierne wydalanie
leukocytów (krwinek białych) moŜe być objawem leukocyturii, której przyczyną mogą być
ostre i przewlekłe bakteryjne zakaŜenia układu moczowego. Erytrocyty (krwinki czerwone) w
moczu zdrowego człowieka mogą być wydalane w liczbie nie przekraczającej 3 milionów na
dobę, a źródłem krwiomoczu moŜe być uszkodzenie zarówno nerki, jak teŜ kaŜdego odcinka
dróg moczowych. Najczęstszą przyczyną jest kamica nerkowa, czy teŜ atak kolki nerkowej.
