Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Trudno wyobrazić sobie, że usłyszał ją od białych w Banning, nie zwykli oni bowiem rozprawiać o etosie innych ludów. W
każdym razie w rozumieniu tego skromnego Indianina owa figura retoryczna była jasna i pełna wymowy. „Wszyscy
zanurzali kubki w wodzie - mówił dalej - ale kubki byty różne. Nasz kubek rozbił się. Naszego kubka już nie ma".
Nasz kubek rozbił się. Wszystko to, co nadawało znaczenie życiu jego ludu, rytuały domowe związane z jedzeniem,
zobowiązania wynikające z systemu ekonomicznego, kolejność obrzędów celebrowanych w wioskach, opętanie podczas
tańca Niedźwiedzia, kryteria dobra i zła - wszystko przeminęło, a wraz z tym przeminął kształt i sens ich życia. Ten stary
człowiek był jeszcze pełen sił i kierował w swym plemieniu stosunkami z białymi. Nie chciał przez to powiedzieć, iż
chodziło o fizyczne unicestwienie jego ludu. Ale miał na myśli utratę tego, co posiadało wartość równą wartości samego
życia, utratę całej osnowy wzorów życiowych i wierzeń tego ludu. Inne kubki pozostały i wypełniała je, być może, ta sama
woda życia, ale ta strata była niepowetowana. Nie chodziło o półśrodki - o dodanie czegoś lub ujęcie. Model całości byt
rzeczą podstawową, w jakiś sposób nadawał jej jednolitość. Stanowił wyłączną własność tego ludu.
Ramon posiadał osobiste doświadczenie w sprawach, o których mówił. Znał dwie kultury, których wartość i sposób
myślenia są nieporównywalne. Ciężki to los. Nasze doświadczenia uczestników cywilizacji zachodniej są zupełnie inne.
Jesteśmy wychowywani w jednej kosmopolitycznej kulturze; nasze nauki społeczne, nasza psychologia i teologia uparcie
ignorują prawdę wyrażoną w przenośni Ramona.
Bieg życia i nacisk otoczenia, nie mówiąc o płodności wyobraźni ludzkiej, dostarczają niewiarygodnego mnóstwa
możliwych wskazówek, z których wszystkie, jak się wydaje, służyć mogą w życiu społecznym. Istnieją schematy własności i
hierarchii społecznej związane z posiadaniem, istnieją przedmioty materialne i opracowana technika ich wyrobu, istnieje
życie seksualne, stan rodzicielski wraz ze wszystkimi jego aspektami, istnieją bractwa i kulty, które mogą stanowić podstawę
struktury społeczeństwa; istnieje wymiana gospodarcza; istnieją bogowie i sankcje nadprzyrodzone. Każdy z tych elementów
i wiele innych może być poddanych kulturowemu i rytualnemu opracowaniu, które monopolizuje energię kulturową,
pozostawiając jej już niewiele na rozbudowywanie innych cech. Pewne aspekty życia - w naszym przekonaniu najważniejsze
- zostały niemal niedostrzeżone przez ludy, których kultura, choć zwrócona w innym kierunku, bynajmniej nie należała do
ubogich. Czasem znów te same elementy mogą być rozwinięte w takim stopniu, że wydaje się to wręcz fantastyczne.
Z życiem kultury jest tak jak z językiem - selekcja jest koniecznością zasadniczą. Liczba dźwięków, jakie mogą
wytworzyć nasze struny głosowe oraz jama ustna i nosowa, jest praktycznie nieograniczona. Trzy czy cztery tuziny
dźwięków, które zostały wybrane na użytek języka angielskiego, stanowią wybór całkowicie różny od wyboru dokonanego
na użytek tak bardzo pokrewnych języków, jak niemiecki i francuski. Nikt nie ośmielił się obliczyć wszystkich dźwięków
używanych w różnych językach świata. Każdy język musi dokonać wyboru i trwać przy nim, w przeciwnym wypadku stałby
się całkowicie niezrozumiały. Nawet język, który używałby tylko kilkuset spośród możliwych - i rzeczywiście zanotowanych
- elementów fonetycznych, nie mógłby służyć do porozumiewania się. Z drugiej strony wielokrotne niezrozumienie języków
nie spokrewnionych z naszym wynikło z prób przyjęcia jako punktu odniesienia dla obcych systemów fonetycznych -
naszego. Rozróżniamy tylko jedno k. Jeśli inny naród ma pięć dźwięków k dobywanych przy różnych ustawieniach krtani i
ust, to nie jesteśmy w stanie dokonać rozróżnień słownikowych i syntaktycznych, które zależą od tych różnic, póki ich nie
opanujemy. My mamy dźwięki d i n. Inny język może mieć dźwięk pośredni, który - jeśli nie uda nam się go zidentyfikować
- będziemy zapisywali raz jako d, a raz jako n, wprowadzając w ten sposób nie istniejące rozróżnienie. Elementarnym warun-
kiem wstępnym analizy lingwistycznej jest zdanie sobie sprawy z tego niewiarygodnego mnóstwa dostępnych dźwięków, z
którego każdy język dokonuje wyboru.
Również kulturę musimy wyobrazić sobie jako wielki łuk, ogarniający wszystkie możliwe zainteresowania związane z
różnymi okresami życia, ze środowiskiem lub różnoraką działalnością człowieka. Kultura, która zgromadziłaby choćby tylko
znaczną ich część, byłaby równie niezrozumiała jak język, który korzystałby ze wszystkich dźwięków nieartykułowanych, ze