Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Jeszcze mniejszy odsetek dzieci spotyka się w domu z tłumaczeniem dlaczego ich postępowanie jest niewłaściwe, a więc z perswazją. Posłuchajmy przykładowych wypowiedzi takich dzieci:
"Tatuś i mamusia nigdy mnie nie biją ani nie krzyczą na mnie, a jak zrobię coś złego, to otrzymuję od nich wymówki";
,,Mamusia martwi się i mówi, że jest jej bardzo smutno";
,,Najczęściej rodzice tłumaczą mi, że zrobiłam źle";
"Mamusia ma żal do mnie i nie chce ze mną rozmawiać";
"Tatuś mówi najczęściej, że nie. może mieć do mnie zaufania i zawstydza mnie".
Tak więc okazuje się, że w o-lbrzymiej większości rodzin w Polsce stosowane są wobec dzieci raczej prymity w-n e środki wychowawcze sprowadzające się bądź do b i ci a, kr zyków i wymyślania, bądź też do blokowania najistotniejszych pragnień dziecka. Gdyby wszystkie wymienione metody wychowawcze połączyć w szersze kategorie według ich zasadniczego podobieństwa, wtedy okazałoby się, iż najczęstsze w rodzinach są środki wychowawcze polegające na zadawaniu cierpienia fizycznego dziecku, następnie na blokowaniu pragnień dziecka, dalej na werbalnym przejawianiu wrogości i na końcu dopiero środki oparte na apelowaniu do rozsądku i uczuć dziecka. Liczbowe porównanie poszczególnych kategorii przedstawią załączony na str. 160 diagram.
159
&?,4
zadawanie cierpienia fizycznego
odwoływanie się do r^zsgdhu
l UCZUĆ
12^
D
Główne kategorie środków wychowawczych stosowanych naj'częścieij wobec dzieci, przez rodziców (w "/o)
Przedstawione porównanie prowadzi do dość pesymistycznych wniosków. Przewaga środków represyjnych nad środkami perswazyjnymi jest wprost przygniatająca. Nasuwa to także myśl, że o wiele częściej wobec dzieci stosowane są środki wychowawcze bynajmniej nie podbudowane jakąkolwiek refleksją, lec z stosowane w sposób odruchowy niejako bądź w celach' odweto.wych (wielu rodziców jest zdania, że wykroczenie dziecko musi okupić jakimś cierpieniem), bądź też dla własnej ulgi (spontaniczne wyładowanie gniewu na dziecku rozładowuje niejednokrotnie skutecznie własne napięcia).
Interesującym jest także, jakie rodzaje środków wychowawczych stosowane są najczęściej w różnych środowiskach społecznych. Statystyczna analiza odpowiedzi dzieci wykazuje, że represyjne środki wychowawcze, jak zadawanie cierpienia fizycznego oraz werbalne przejawy wrogości występują najczęściej w rodzinach rolników, robotników, rzemieślników oraz drobnych urzędników, natomiast w rodzinach inteligenckich znacznie częściej spotkać można środki wychowawcze oparte na blokowaniu pragnień dziecka oraz na per-
160
swazji. Ilościowe porównanie częstości występowania poszczególnych rodzajów środków wychowawczych w różnych środowiskach pod względem zawodowym przedstawia poniższy diagram:
CZ] tlicie ES3 wymyślanie [TfP blokowanie K^SS perswazja
Częstość występowania głównych rodzajów środków wychowawczych stosowanych wobec 'dzieci w różnych (ze względu na zawód ojca) środowiskach '(w "/o)
Podobny obraz uzyskujemy, kiedy pod uwagę bierze się środowisko demograficzne. Okazuje się wtedy, że kary cielesne oraz częściowo wymyślanie d om i n u j ą przede wszystkim w r o d z i n a c h w i e j s k ic h, n a t o m i a s t w o-bec dzieci wyrastającychw ś rodowi s k,a c h miejskich , stosowane są częściej środki wychowawcze oparte na blokowaniu! perswazji. Oto ilościowe
Kłamstwo dzieci - 11
161
porównanie częstości występowania poszczególnych środków wychowawczych:
10 20 30 W 50 60 70 80 SO 100 m f
wieś
miasteczko (do 5 tyś.)
omasto (do 50 tyś)
wielkie miasto
|| bicie \^\\ wymyślanie j | j | i 'blokowanie perswazja
Częstość występowania głównych riodzajów środków •wychowawczych stosowanych wobec dzieci w różnych środowiskach demograficznych