Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
W wypad-
94
ku wymienionych zdolności pokryły się dwie oceny, jedna
dotycząca cech motoryki, druga - liczby zaliczonych prób
testowych. Zgodne jest to z wynikami badań uzyskanymi
przez J. Mikołajczaka, który wykazał, że "...muzyka w bar-dzo dużym stopniu przyczynia się do polepszenia koor-
dynacji dynamicznej rąk..." [49, s. 93]. Również H. Zamęc-ka [94, s. 197] twierdzi, że gra na instrumentach muzycz-
nych wyrabia zręczność manualną. Podobnego zdania jest
M. Niedzielska [57, s. 100] twierdząc, że muzykoterapia
przyczynia się do likwidacji zaburzeń koordynacji ruchów
rąk u niewidomych i słabowidzących dzieci. Udział dzieci
w zabawach muzyczno-ruchowych i tańcach kształci ich
koordynację psychoruchową, pobudza i wzmacnia m.in.
mięśnie rąk, palców (gotowych cały czas do spełniania
funkcji ochronnych) [83, s. 78-80].
Muzykoterapia skuteczniej obniża poziom neurotyzmu
dzieci niż przewidziane programem szkolnym zajęcia (bez
muzykoterapii). Badania J. Otop [62, s. 508] nad wpływem
zajęć muzykoterapeutycznych na zmniejszenie poziomu lę-
ku i niepokoju u ociemniałych pacjentów wykazały korzy-
ści stosowania tego typu terapii w rehabilitacji. Ruch wy-konywany przy muzyce wpływa odprężające na dziecko,
łagodzi jego lęk przed obrażeniami ciała i wysiłkiem fizycz-nym, sprzyja poczuciu bezpieczeństwa [83, s. 76-77; 94,
s. 195]. To z kolei może powodować obniżenie poziomu
neurotyzmu. Podczas grupowych zajęć muzycznych
"...dzieci ze stanami lękowymi, odczuwając oparcie w gru-
pie, nabierają większej pewności siebie i pewności działa-nia" [59, s. 63]. Sprzyja to obniżeniu poziomu lęku i niepo-koju. Według S. Sieka [77, s. 216] praktyki relaksacyjne,
95
takie jak trening autogenny J.H. Schultza, relaksacja stop-niowana E. Jacobsona lub wizualizacje przeciwdziałają sta-nom lękowym, zmniejszają napięcie grup mięśni. Autor
ponadto twierdzi, że "praktyki relaksacyjne zmniejszają to, co nazywa się źnerwowością»..." [78, s. 92]. Jest to zgod-ne z przekonaniem Z. Nowak [58, s. 226], która twierdzi,
że stosowane w ramach rehabilitacji ćwiczenia rytmiczne
relaksują organizm niewidomego dziecka. Na ten temat tak
pisze T. Natanson: "Muzykoterapia oddaje ogromne usługi
w zakresie zwalczania stanów lękowych..." [54, s. 14].
Wszystkie pozytywne zmiany powodowane mogą być m.in.
zmniejszeniem lęku i niepokoju, a tym samym obniżeniem
poziomu neurotyzmu osób poddanych terapeutycznemu
działaniu muzyki, a to byłoby zgodne z wynikami moich
badań.
Z braku różnic pomiędzy podgrupą dziewcząt a pod-
grupą chłopców oraz podgrupą niewidomych a podgrupą
słabowidzących dzieci wnioskować można, że grupowe za-
jęcia muzykoterapeutyczne w równym stopniu wpływają na
dziewczęta i chłopców oraz niewidome i słabowidzące dzie-
ci pod względem zmniejszenia opóźnienia rozwoju zdolno-
ści ruchowych, polepszenia wszystkich sześciu komponen-
tów motoryki, zwiększenia liczby zaliczonych prób we
wszystkich testach oraz obniżenia poziomu neurotyzmu.
Sądzić można z tego, że w zajęciach tyfiomuzykoterapeuty-
cznych mogą uczestniczyć dzieci niezależnie od płci i defek-tu wzroku. W praktyce pozwoli to, by grupy pacjentów
były heterogenne pod względem płci oraz defektu wzroku.
Nie wymaga to segregacji dziewcząt od chłopców oraz
niewidomych od słabowidzących dzieci. Tak prowadzona
96
terapia będzie zaczątkiem późniejszej integracji tej popula-cji osób z pełnosprawnym społeczeństwem. Podobnego
przekonania jest H.H. Decker-Ybigt [16, s. 141], który
twierdzi, że muzykoterapia powinna służyć wspólnie zaró-
wno niewidomym, słabowidzącym, jak i widzącym oso-
bom.
3.6. Wnioski
Całość przeprowadzonych badań pozwala na wyciągnię-
cie następujących wniosków:
1. Grupowa muzykoterapia u niewidomych i słabowi-
dzących dzieci w porównaniu z zajęciami szkolnymi bez tej formy terapii:
a) w większym stopniu usprawnia zdolność koordynacji
dynamicznej - głównie rąk,
b) w większym stopniu usprawnia zdolność do wykony-
wania ruchów równoczesnych,
c) w większym stopniu obniża poziom neurotyzmu,
d) w równym stopniu oddziałuje na dziewczęta i chłop-
ców, co skłania do twierdzenia, że grupy muzykoterapeuty-
czne mogą być heterogenne pod względem płci,
e) w równym stopniu oddziałuje na niewidome i słabo-
widzące dzieci, co skłania do twierdzenia, że grupy muzy-
koterapeutyczne mogą być również heterogenne pod wzglę-
dem defektu wzroku.
2. Grupowe zajęcia tyflomuzykoterapeutyczne (według
przedstawionej koncepcji) mogą być przydatne w rehabili-
tacji i wychowaniu niewidomych i słabowidzących dzieci,
97
przy czym można sądzić, że wprowadzone w szerszym za-
kresie do programu szkolnego przyniosą większe rezultaty
niż prezentowane badania prowadzone w stosunkowo krót-
kim czasie [11, s. 144; 12, s. 193].
PODSUMOWANIE
Mając na względzie rehabilitacyjno-wychowawcze warto-
ści muzykoterapii bazującej na najdostępniejszym dla nie-
pełnosprawnych wzrokowo dzieci rodzaju sztuki wydaje się
konieczne:
- opracowanie programów i metodyk muzykoterapii
niewidomych i słabowidzących dzieci ze szkół podstawo-
wych i średnich,
- objęcie opieką tyfiomuzykoterapeutyczną wszystkich
wychowanków ośrodków szkolno-wychowawczych na tere-
nie naszego kraju,
- zatrudnienie w tych placówkach na etatach dyplomo-
wanych muzykoterapeutów oraz zorganizowanie stałych
zajęć muzykoterapeutycznych.
Niniejsza książka nie jest w stanie wyczerpać całego
zagadnienia dotyczącego roli muzykoterapii w rehabilitacji i wychowaniu niewidomych i słabowidzących dzieci. Prag-
nę, by zaprezentowane w niej przemyślenia, spostrzeżenia, refleksje i wyniki badań stały się przyczynkiem do dalszych poszukiwań i odkrywania nowych możliwości pracy z oma-
wianą grupą dzieci. Będę zadowolony, jeżeli choć w nie-
znacznym stopniu poradnik okaże się przydatny wszystkim
tym, którym los dzieci niepełnosprawnych wzrokowo nie
jest obojętny.
99
BIBLIOGRAFIA
1. Bogacki W.: Badania zdolności muzycznych i zainteresowań dzieci niedowidzących w porównaniu z dziećmi normal-
nie widzącymi. "Przegląd Typologiczny", 1980, nr 2/5,
s. 47-59.
2. Burch M.R., Clegg J.C., Bailey J. S.: Automated contingent reinforcement of correct posturę. "Research m Develop-
mental Disabilities", 1987, nr 8(1), s. 15-20.
3. Chojnacka-Szawłowska G., Szawłowski K.: Rehabilitacja. Medyczna Agencja Wydawniczo Informacyjna, Warsza-
wa 1994.