Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
W centrum Chin
powstał rząd centralny Jieng Jieshi (Czang Kai-szeka) w Nankinie, a w Mandżurii
umacniały się wpływy Japonii. Mongolia została podzielona. Tzw. Mongolia
Wewnętrzna pozostała w ramach Chin, a tzw. Mongolia Zewnętrzna utworzyła
Mongolską Republikę Ludową, która powiązała się z ZSRR. Na terenie Mandżurii
mnożyły się lokalne starcia i prowokacje japońskie. W lipcu 1929 r. Chińczycy
opanowali Kolej Wschodniochińską. Aresztowano kilkuset obywateli ZSRR. W tej
sytuacji 6 VIII 1929 r. Rewolucyjna Rada Wojskowa ZSRR podjęła decyzję o
wydzieleniu Specjalnej Armii Dalekiego Wschodu. Konflikt narastał.
W dniu 25 VII 1929 r. rząd Jieng Jieshi został formalnie uznany przez Stany
Zjednoczone. Chinom przyznano też autonomię celną. Banki amerykańskie udzieliły im
znacznych pożyczek celem uzdrowienia sytuacji gospodarczej. Czang Kai-szek nawiązał
też współpracę z Niemcami zapraszając do Chin niemieckich doradców wojskowych.
Fakt współpracy rządu Chin z USA budził wielkie niezadowolenie Japonii, która
rozbudowywała swoją armię na terenie Mandżurii (Armia Kwantuńska). 10 X 1928 r.
rząd Kuomindanowski w Nankinie ogłosił, iż jest rządem narodowym. Nie panował on
jednak w pełni nad sytuacją w państwie środka. Nadal w różnych regionach działali nie
podporządkowani mu worlordowie. W samym Guomindanu do głosu doszły tendencje
militarystyczne i biurokratyczne. Idee Sun Jat-sena przyjmowały się z oporem. Partia
Narodowa (Guomindan) liczyła w 1929 r. około 550 tys. członków. Połowę z nich
stanowili wojskowi.
"Początkowo - pisze John King Fairbank - wielu Chińczyków popierało rząd
nankiński, jednak złe strony biurokratyzmu dawnej daty wkrótce pozbawiły ich złudzeń.
Oprócz białego terroru, za pomocą którego zamierzano zniszczyć KPCh, policja GMD
atakowała, likwidowała, a czasami przeprowadzała egzekucje rozmaitych osób z innych
partii i o innych przekonaniach. Prasa, choć przetrwała, podlegała surowej cenzurze.
Wydawców nękano, niektórych mordowano. Uczelnie i uniwersytety zostały
podporządkowane specjalnym przepisom, wymagano żeby nauczały Trzech Zasad Ludu,
nieustannie je kontrolowano, doszukując się nieortodoksyjnych tendencji. Każdego, kto
przejawiał troskę o masy, uważano za sympatyka komunizmu. Ta antykomunistyczna
postawa w efekcie zniechęcała, a czasem wręcz uniemożliwiała realizację wszystkich
projektów zmierzających do poprawy życia ludu. Tak więc GMD odciął się od wszelkich
rewolucyjnych prób. Uciskowi i cenzurze towarzyszyła korupcja, oportunizm i
niesprawna administracja".
c) Indochiny
W Indochinach od połowy XIX wieku dominowały wpływy francuskie. Indochiny
obejmowały obszar 711 tys. km2 zamieszkany przez 20 mln mieszkańców. Indie nadal
były uzależnione od Wielkiej Brytanii, a tzw. Indie Holenderskie (Archipelag Malajski,
Nowa Gwinea) stanowiły kolonię holenderską ze stolicą w Batawii (Dżakarta). Na
wyspie Jawa w 1926 r. doszło do powstania narodowo-wyzwoleńczego, ale w 1927 r.
zostało ono stłumione. Powstały kluby inteligenckie. W 1927 r. z klubów tych wyłoniła
się Indonezyjska Partia Narodowa. Do czołowych jej działaczy należał inżynier Ahmed
Sukarno (1901-1970).
III. WIELKI KRYZYS EKONOMICZNY I JEGO NASTĘPSTWA
(1929-1935)
1. Przejawy kryzysu
W 1929 r. gospodarka USA rozwijająca się dotychczas pomyślnie zaczęła
przejawiać symptomy kryzysu. Całkowicie nierentowna okazała się gospodarka rolna.
Coraz trudniej było znaleźć nowe rynki zbytu dla rosnącej ilości produkowanych
towarów przemysłowych. Nadmiar kapitału powodował trudności w jego właściwym
spożytkowaniu. Do jesieni 1929 r. wydawało się, że są to przejściowe trudności bez
większego znaczenia dla gospodarki w całości. Wielka ilość ludzi lokowała pieniądze na
giełdzie, kupując różne akcje, które do 1929 r. przynosiły zysk. Tymczasem w dniu 24 X
1929 r. na giełdzie w Nowym Jorku wybuchła panika. Około 13 milionów posiadaczy
akcji usiłowało się ich pozbyć. Dzień ten przeszedł do historii pod nazwą "czarnego
czwartku". We wtorek 29 X 1929 r. sprzedano 16 milionów akcji. Dzień ten nazwano
"czarnym wtorkiem". Wartość akcji zaczęła gwałtownie spadać, a ludzie zaczęli na gwałt
szukać możliwości pozbycia się ich. W efekcie do połowy listopada sprzedano akcje o
wartości 30 mld dolarów. Wartość ich w ciągu miesiąca spadła o 40%. W 1932 r.
zachowały one zaledwie 1/4 wartości z 1929 r. Mnożyły się bankructwa banków, a w
ślad za tym wielu firm handlowych i przemysłowych. W 1929 r. upadło 650 banków. W
1930 r. liczba upadłości podwoiła się. W latach 1929-1932 w Stanach Zjednoczonych
upadłość ogłosiło 5,5 tys. banków, to jest 20% ogólnej ich liczby.
Rząd H. Hoovera nie był w stanie opanować sytuacji i zahamować tego procesu.
Gospodarka amerykańska pełna była sprzeczności i pułapek. Produkcja przemysłu