Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
W przeciwnym kierunku zmierza�y dekrety z 2 czerwca 1863
r. - wydane po ponownym opanowaniu rz�du przez Czerwonych -
o ustanowieniu "trybuna��w rewolucyjnych", jak je nazywano,
i o stosowaniu przez nie surowych praw dotycz�cych
przest�pstw politycznych. Dekrety ujawni�y drug�, radykaln�
tendencj� w powstaniu. "Prawo karne w materii przest�pstw
politycznych" zaczyna�o si� od normy: "Wszystkie czyny
zmierzaj�ce do os�abienia dzia�alno�ci rz�du, szkodliwe dla
sprawy ojczystej, uwa�ane s� za przest�pstwa stanu". Po
kolejnym powrocie do w�adzy Bia�ych "trybuna�y rewolucyjne"
utraci�y jednak swe ostrze. Przeciwnie, pr�bowano je
wyzyska� do walki z kierowan� przez Czerwonych organizacj�
�andarmerii powsta�czej, znan� pod nazw� "sztyletnik�w".
W organizacji aparatu powsta�czego trzeba podkre�la�
wzorow� organizacj� skarbu i gospodarki finansowej. Znaczna
cz�� spo�ecze�stwa bez wahania uiszcza�a przedstawicielom
Rz�du podatki na cele powstania na samo okazanie odcisku
s�ynnej piecz�ci rz�dowej z has�em "Wolno�� - R�wno�� -
Niepodleg�o��".
57. Z
naczenie powstania.
Ocena powstania styczniowego, jak i ca�o�ci polskich
walk o niepodleg�o��, budzi�a i budzi r�ne s�dy. Do dzi�
oddzia�ywaj� na nie r�ne wizje polskich los�w oraz postaw
narodowych i indywidualnych, r�nych dr�g, walk zbrojnych i
prac organicznych. Co lepiej s�u�y�o sprawie narodowej i
wyzwoleniu Polski z niewoli?
Powstanie styczniowe zako�czy�o si� kl�sk� jako ruch
zbrojny, ale wp�yn�o na dalsze przemiany na wsi i w
miastach. Ruch powsta�czy odegra� donios�� rol� w umacnianiu
wi�zi narodowej. Pomimo doznanej kl�ski przoduj�ce grupy
formuj�cego si� nowoczesnego narodu do�� rych�o otrz�sn�y
si� z nastroju i ran przegranej. W�r�d dalszych poczyna�
znalaz�o si� miejsce dla idei i prac pocz�tych z ducha
powstania, kt�re w ostatecznym rachunku dobrze pos�u�y�y
narodowi w jego dalszych dziejach.
XI. Autonomia Galicji
58. P
rzed�u�anie si� feudalizmu.
W kr�tkotrwa�ej erze panowania cesarza Leopolda II
wydawa�o si�, �e Kr�lestwo Galicji i Lodomerii, potocznie
zwane Galicj� - na skutek stara� polskich czynnik�w
patriotycznych b�d�cych w kontakcie z Warszaw� i liberalizmu
cesarza - otrzyma ustr�j autonomiczny i konstytucyjny
jeszcze przed reform�, kt�ra powoli dojrzewa�a w Rzeczypos-
politej. Jednak�e zawieraj�ca projekt konstytucji dla
Galicji Charta Leopoldina z 1790 r. pozosta�a w sferze
projekt�w.
W Galicji d�ugo utrzymywa�y si� na wsi stosunki o cechach
patrymonialno-absolutystycznych w organizacji w�adzy
dominialnej w�a�cicieli ziemskich i w dzia�aniach w�adzy
pa�stwowej. Charakterystyczny, u�o�ony w formie pyta� i
odpowiedzi, Katechizm dla poddanych galicyjskich (1833)
poucza�, w jak szerokim zasi�gu utrwalona by�a przez system
austriacki zale�no�� osobista i gruntowa ch�op�w od ziemian.
T�umaczy to podstawowe �r�d�a "rabacji" - krwawej rewolty
ch�opskiej w 1846 r. Reformy j�zefi�skie z XVIII w. i
p�niejsze przepisy og�lnoaustriackie, ograniczaj�ce w�adz�
pan�w nad poddanymi, obowi�zywa�y r�wnie� w Galicji, ale
monarchia nie nalega�a na wprowadzenie ich w pe�ni w �ycie
za cen� uleg�o�ci szlachty galicyjskiej wobec Habsburg�w.
D�ugo wsp�istnia�y ze sob� system dominialnego
zwierzchnictwa i nadz�r nad nim ze strony administracji
pa�stwowej. Dopiero gdy spisek obj�� cz�� szlachty,
przygotowuj�cej powstanie w 1846 r., administracja
austriacka przesz�a w Galicji Zachodniej do podburzania
ch�op�w przeciw dworom.
Ustr�j Galicji do Wiosny Lud�w opiera� si� na systemie
stanowym z nader ograniczon� i rzadko zwo�ywan�
reprezentacj� interes�w ziemia�stwa w postaci sejmu tzw.
postulatowego we Lwowie, kt�rego g��wnym uprawnieniem by�o
prawo przedstawiania pr�b (postulat�w) monarsze
dysponuj�cemu pe�ni� w�adzy. Gubernatorzy Kr�lestwa Galicji
i Lodomerii, urz�duj�cy w Lwowie, a� do 1848 r. wy��cznie
Austriacy (ostatnim z nich w latach 1847-1848 by� hr. Franz
Stadion v. Warthausen und Thannhausen), niewiele liczyli si�
z potrzebami kraju.
59. P
ierwsza fala reform.
Dzia�ania liberalnych i demokratycznych k� ziemia�skich
i mieszcza�skich w Galicji, nawet w jej stolicy - Lwowie nie
wysz�y w 1848 r. poza uformowanie gwardii narodowej i
wys�anie adresu z postulatami do cesarza. Niemniej Wiosna
Lud�w przynios�a tutaj (podobnie jak w Pozna�skiem i na
niekt�rych innych ziemiach polskich zaboru pruskiego: na
G�rnym �l�sku, Warmii i Mazurach) do�� du�e - aczkolwiek
kr�tkotrwa�e - o�ywienie polityczne. Wydarzenia te
umo�liwi�y w szczeg�lno�ci elitom politycznym Galicji
nawi�zanie kontakt�w z politykami innych kraj�w monarchii
naddunajskiej, Austrii, W�gier i Czech. Przynios�y te�
definitywn� likwidacj� wszelkich form podda�stwa i
uw�aszczenie ch�op�w.
Po upadku ruch�w rewolucyjnych 1848 r. nast�pi�a reakcja
