Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Rosnące preferencje w polityce dla rozwoju obszarów wiejskich, dbałość o ich różnorodność, o bezpieczeństwo i jakość żywności, dobrostan zwierząt gospodarskich, ochronę oraz podniesienie walorów środowiska naturalnego, dziedzictwo historyczne i kulturowe, spowodują przeniesienie nacisku wspólnego finansowania z filara rynkowego (rolnictwo) na działania związane ze wzrostem konkurencyjności i atrakcyjności regionów wiejskich.
Rosnące dochody konsumentów w krajach UE, wysoki stopień zaspokojenia potrzeb
społecznych, malejący udział w dochodach tzw. wydatków niezbędnych i wzrost swobodnego funduszu konsumpcji spowodują dalsze poszukiwanie atrakcyjnych form spędzenia czasu wolnego. Takim miejscem może stać się wieś, wraz ze swoimi współcześnie niekonwencjonalnymi walorami19.
Badania nad rolnictwem i obszarami wiejskimi w wysoko rozwiniętych krajach Europy
Zachodniej dowodzą, że w wyniku pogłębiającej się integracji i rosnącej konkurencji na
rynku obserwuje się wyraźne tendencje do20:
-zmian w.strukturach gospodarki (wzrost udziału gałęzi i branż przetwarzających surowce rolne oraz związanych ze sferą dystrybucji, spadek udziału samego rolnictwa jako źródła surowców żywnościowych);
- zmian w strukturze zatrudnienia (wzrost zatrudnionych w działach i gałęziach poza
rolniczych oraz rzemiośle; w kolejnej fazie wielofunkcyjnego rozwoju wsi wzrost znaczenia zawodów nowej generacji związanych z wysokim stopniem złożoności pracy i wysokimi kwalifikacjami na rynku pracy);
- zmian struktury społeczno-zawodowej ludności wiejskiej wynikające ze zmniejszania
udziału ludności rolniczej w strukturze ludności wiejskiej i ludności ogółem; zwiększania zaś rangi zawodów pozarolniczych i nowej generacji;
- zmiana funkcji, jakie pełni wieś: z tradycyjnego producenta surowców żywnościowych
wieś przeistacza się w obszary o wielu funkcjach i wielu zawodach; dominującym czynnikiem, przesądzającym o zmianach funkcji i charakteru oraz specjalizacji wsi, jest bliskość miasta, posiadane zasoby do rozwoju określonej gałęzi przemysłu, możliwość rozwoju produkcji rolnej na konkurencyjne rynki, walory dla rozwoju turystyki i zagospodarowania turystycznego wsi;
- rosnąca rola wsi jako atrakcyjnego miejsca zamieszkania i wypoczynku.
Jeśli uwzględnić, że polityka rozwoju wsi zawiera w sobie finansowe instrumenty publicznego wsparcia związanego z poprawą konkurencyjności i wzrostem spójności spo
łeczno-gospodarczej (budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, pobudzanie
atrakcyjności terenów wiejskich dla rozwoju, poprawa mobilności ludności wiejskiej na
Por. m.in. The Contribution ofAmenities to Rural Development, OECD, Paris 1994, a także Niche Markets as a Rural Development Strategy, OECD, Paris 1995.
H. Becker, Dorfer heute. Landliche Lebensverhaltnisse, w: Wandel 1952, 1972 i 1993/95. Forschungsgesell-schaft fiirAgrarpolitik und Agrarsoziologie, Bonn 1997 oraz U. Planck, Die Landgemeinde, Hannover 1971
WIEŚ I ROLNICTWO W KONTEKŚCIE... 221
rynku pracy, przeciwdziałanie społecznemu odrzuceniu, pielęgnacja krajobrazu przyrodniczego i historyczno-kulturowego, rozwój turystyki wiejskiej oraz agroturystyki itp.), to istnieje silna akceptacja społeczna dla takiego rozwoju wsi oraz ukształtowania odpowiednich relacji miasto-wieś.
Dodatkowym argumentem stają się negatywne skutki ogromnego finansowego wspierania rynków rolnych. Kosztowna i skomplikowana interwencja na rynkach rolnych nie jest w stanie doprowadzić do równowagi na rynkach, w wyniku czego powstają nikomu
niepotrzebne nadwyżki, a na wzrost popytu na żywność w społeczeństwie dobrobytu nie
można liczyć. Polityka ta nie była w stanie rozwiązać problemów drobnego gospodarstwa
w rolnictwie, a zwłaszcza tzw. niewydolności dochodowej, poprawić konkurencyjności
rolnictwa Wspólnoty na rynkach światowych, zapobiec pogłębianiu się różnic między regionami bogatymi i biednymi. Wieloletnie doświadczenia CAP pokazały, że nie jest możliwe jednoczesne zrealizowanie najważniejszych celów rolnictwa Unii Europejskiej: z jednej strony produkcji zdrowej żywności, z drugiej - pielęgnacji krajobrazu i ochrony
środowiska tylko przez politykę, posługującą się cenami i innymi regulacjami rynku.
Kolejnym argumentem, przemawiającym za koniecznością zniknięcia tradycyjnego,
drogiego rolnictwa europejskiego jest szybki wzrost dochodów pozarolniczych i niemożność wygenerowania..— mimo transferów ze źródeł publicznych - odpowiednio wysokich dochodów z rolnictwa21, co przy wysokich nadwyżkach żywności nakazuje poszukiwanie
alternatywnych źródeł utrzymania.
Ograniczony popyt i podaż, która nie może być dowolnie zwiększana, przesądzą o tym,
że konkurować w rolnictwie będzie coraz trudniej. Coraz mniej osób daje radę wyżyć wy
łącznie z rolnictwa, nawet prowadząc dobre, duże gospodarstwa, o znacznym potencjale
produkcyjnym, wielokrotnie przekraczającym średni potencjał polskiego gospodarstwa
rolnego22. Ostatnie półwiecze wiąże się z istotnymi zmianami technik i technologii produkcji w rolnictwie, w wyniku czego coraz droższymi metodami uzyskuje się coraz wyższy poziom wydajności pracy, efektywności wytwarzania, produktywności czynników wytwórczych. Utrwala się od lat tendencja do względnego spadku cen rolnych i dochodów z rolnictwa przy coraz bardziej wyśrubowanych wynikach i rosnących kosztach uzyskania
produkcji. Ograniczone tendencje w zakresie wzrostu popytu na żywność, z jednej strony, i szybki postęp w rolnictwie powodujący wzrost wydajności i produktywności (coraz mniejsze zasoby ziemi i pracy są potrzebne na wyżywienie społeczeństwa) przy rosnącym
znaczeniu Jednolitego Rynku i coraz ostrzejszej konkurencji ponadnarodowej, z drugiej
strony sprawiają, że rozwój wsi przez dalszy prosty wzrost produkcji rolnej nie może mieć
już miejsca.
Wzrastać będą w coraz większym stopniu preferencje dla wielofunkcyjnego rozwoju
