Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Tak¹ sam¹ funkcjê spe³nia równie¿ zwyk³y lêk bez okreœlonej przyczyny. Jeœlibyœ przeprowadzi³byœ wœród przyjació³ i znajomych ankietê, przekona³byœ siê, ¿e ma³o kto jest wolny od uczucia strachu.
Stany natrêtnych lêków nazywane s¹ w psychologii fobiami. Wœród nich wyró¿nia siê: akrofobiê (lêk wysokoœci), klaustrofobiê (strach przed zamkniêtymi pomieszczeniami), agorafobiê (strach przed otwart¹ przestrzeni¹), zoofobiê (strach przed zwierzêtami), hydrofobiê (strach przed wod¹). Istniej¹ oczywiœcie jeszcze inne fobie, ale wymienione tu spotyka siê najczêœciej. Fobia to okreœlenie bardzo silnego, irracjonalnego strachu. Dobrym tego przyk³adem jest spotykany czêsto strach przed wê¿ami. Tymczasem tylko niektóre gatunki tych zwierz¹t s¹ jadowite. Wiêkszoœæ to niegroŸne gady, a mimo to ludzie ich unikaj¹. W skrajnych przypadkach panikê mo¿e wywo³aæ nawet w¹¿ na obrazku czy fotografii. Ten silny, trudny do wyt³umaczenia strach nazywany jest w³aœnie fobi¹.Jak powstaj¹ fobie
Nerwicowe lêki przenosimy czêsto na inne sytuacje lub przedmioty. Dzieje siê tak, gdy strach jest na tyle silny, ¿e ju¿ sama myœl o czymœ obezw³adnia. Próbujemy wtedy znaleŸæ dla naszej fobii inny obiekt, wyra¿aj¹cy ukryty w nas lêk. Ten rodzaj fobii wystêpuje jednak rzadko. Du¿o czêœciej spotykamy fobie o charakterze odruchu warunkowego, który powsta³ w wyniku wczeœniejszego prze¿ycia, pochodz¹cego najczêœciej z dzieciñstwa. Czasem zdarza siê, ¿e dzieci zamykaj¹ podczas zabawy swojego kolegê w ciemnej szafie lub innym ma³ym, ciasnym pomieszczeniu. Nietrudno siê domyœliæ, ¿e w takiej sytuacji dziecko ³atwo mo¿e siê przeraziæ.
Zaskakuj¹ce, jak czêsto rodzice i w ogóle doroœli wymierzaj¹ dzieciom karê, zamykaj¹c je w ma³ych, ciemnych pomieszczeniach. Nie zdaj¹ sobie sprawy, ¿e nastêpstwem tego mo¿e byæ nie tylko klaustrofobia, ale i strach przed ciemnoœci¹. Fobiê nie zawsze da siê zwalczyæ. Niekiedy trwa przez ca³e ¿ycie. Wystarczy, ¿e raz przestraszymy siê wody, a strach ten mo¿e towarzyszyæ nam przez lata, nawet do koñca ¿ycia. Potwierdzaj¹ to osoby, które ju¿ raz siê topi³y.
Podobny przypadek mia³em z moj¹ córk¹, wówczas czteroletni¹, która uwielbia³a przebywaæ w wodzie, mimo ¿e nie potrafi³a jeszcze p³ywaæ. Któregoœ razu bawi³a siê nad brzegiem morza z du¿o starsz¹ kole¿ank¹ i wesz³a z ni¹ do wody. Du¿a fala niespodziewanie zabra³a piasek spod nóg kole¿anki i kilka razy j¹ przewróci³a. Dziecko napi³o siê wody i chwyta³o ³apczywie powietrze. Obie œmiertelnie siê przerazi³y, mimo ¿e nic z³ego siê nie sta³o. Moja córeczka p³aka³a, a potem przez d³ugi czas wzbrania³a siê przed k¹piel¹, i w basenie, i w morzu.
Dwa lata póŸniej by³a ju¿ na tyle du¿a, ¿e mog³a poddaæ siê hipnozie. Pozwoli³em jej wróciæ do wydarzenia znad morza i kaza³em je ponownie prze¿yæ. Nie reagowa³em na jej p³acz i proœby, ¿ebym przesta³. Konfrontacja z tym zdarzeniem uwolni³a j¹ od strachu, który od czasu tamtej przygody jej nie opuszcza³. Kiedy ostatnio opowiada³a mi tê historiê, œmia³a siê na sam¹ myœl o tym wydarzeniu. Bez hipnozy silny lêk przed wod¹ towarzyszy³by jej prawdopodobnie do koñca ¿ycia.Samodzielne uwolnienie siê od fobii
Przez samoleczenie mo¿esz uwolniæ siê równie¿ od fobii (nie dotyczy to fobii, które powsta³y wskutek przeniesienia). Najwa¿niejsze to poznaæ prze¿ycie, które j¹ wywo³a³o. Wszystkie negatywne uczucia zwi¹zane z lêkiem trzeba odreagowaæ. Nie wystarczy tylko wróciæ do tego zdarzenia pamiêci¹. Psychoterapeuta nakazuje pacjentom prze¿ywaæ je kilkakrotnie. Pocz¹tkowo strach jest bardzo du¿y. Potem napiêcie nerwowe wprawdzie utrzymuje siê, ale nie jest ju¿ tak silne. Ca³e zajœcie powinno byæ odtworzone parokrotnie, a¿ strach ust¹pi. Zazwyczaj wystarcz¹ trzy, cztery razy. Kiedy wszystkie uczucia zostan¹ rzeczywiœcie odreagowane, fobia zniknie.
Stan, w którym jesteœmy uwolnieni od przykrych uczuæ i nie uœwiadamianych kompleksów, w psychologii nazywa siê "katharsis" lub odreagowanie. Napiêcie nerwowe wywo³uj¹ zdarzenia, które doprowadzaj¹ do powstania fobii. Katharsis ma dzia³anie oczyszczaj¹ce.Odkrycie prze¿yæ wywo³uj¹cych strach
Fobie leczy siê równie¿ przez autohipnozê. Polega to na wielokrotnym prze¿ywaniu w myœlach przykrego zdarzenia. Najpierw trzeba je osadziæ w czasie i ustaliæ jego miejsce. Jeœli zosta³o zapomniane i wyparte do podœwiadomoœci, mo¿na je przywo³aæ, stosuj¹c metodê ideomotoryczn¹.
Zanim jednak spróbujesz sobie przypomnieæ to zdarzenie, powinieneœ zadaæ podœwiadomoœci pytanie: "Czy mogê to zdarzenie jeszcze raz bezpiecznie prze¿yæ?" Najprawdopodobniej otrzymasz odpowiedŸ twierdz¹c¹. Zdarza siê jednak, ¿e podœwiadomoœæ odmówi, wtedy nie staraj siê na si³ê tego zmieniæ. Byæ mo¿e twoja psychika jest teraz za s³aba, aby mog³a jeszcze raz te przykre chwile prze¿yæ.
Dr Joseph Wolpe zaleca uwolnienie siê od fobii metod¹ odhamowania, która polega na kilkakrotnym prze¿ywaniu lêków. Najpierw pacjent powinien spisaæ na kartce wszystko, co napawa go strachem, z wyj¹tkiem sytuacji, które przera¿aj¹ ka¿dego cz³owieka, np. napad. Nastêpnie musi stworzyæ z tego listê, uwzglêdniaj¹c si³ê lêku. NajgroŸniejsze sytuacje powinny znaleŸæ siê na pocz¹tku listy, a potem kolejno te, które wywo³uj¹ mniejszy lêk.Wypracuj w sobie obojêtnoœæ wobec nieprzyjemnych sytuacji
Dr Wolpe proponuje swoim pacjentom, aby zanim poddadz¹ siê hipnozie, ca³kowicie siê odprê¿yli. Dopiero wtedy mo¿na wydaæ polecenie ponownego prze¿ycia któregoœ lêku z listy. Wa¿ne jest, aby zaczynaæ od koñca, poniewa¿ przy lêkach z pocz¹tku listy napotykamy silny opór. W ten sposób wracamy do faktów, które napawaj¹ nas co prawda lêkiem, ale nie jest to jeszcze prawdziwy strach. Ka¿demu z nich poœwiêcamy zaledwie kilka sekund.