Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Funkcjonujący w ten sposób mechanizm termoregulacyjny, zwłaszcza u tubylców, przy zaistniałej zmniejszonej potliwości, nie jest w pełni wyjaśniony.
Tolerancja fizjologiczna ustroju ludzkiego na podwyższenie wewnętrznej temperatury ciała jest bardzo mała i wynosi 1-1,3°C. Przekroczenie 38,6°C może doprowadzać do stanów patologicznych będących efektem przegrzania organizmu.
Jeśli powietrze nasycone jest parą wodną, a temperatura otoczenia przewyższa temperaturę ciała, ustrój pobiera ciepło z zewnątrz. Wówczas dochodzić może do niezrównoważenia bilansu cieplnego ustroju prowadzącego do zmian w stanie zdrowia. Do najważniejszych z nich zalicza się: udar cieplny, wyczerpanie, kurcze cieplne i udar słoneczny (charakterystyka - p. rozdz. 13).
7.2. Kwalifikacje zdrowotne kandydatów do pobytu w krajach o klimacie tropikalnym, szczepienia ochronne, kontrola stanu zdrowia w czasie pobytu i po powrocie z tropiku
Dobry stan zdrowia jest podstawowym warunkiem umożliwiającym osobom z obszarów chłodniejszych zamieszkiwanie i podejmowanie pracy w strefie tropikalnej. Odmienność tropiku polega przede wszystkim na specyfice oddziaływań klimatu i stosunkach społeczno-kulturowych ludności tubylczej oraz występowaniu chorób charakterystycznych dla tych okolic.
Badanie lekarskie, uwzględniające stan fizyczny i psychiczny kandydata do wyjazdu, powinno wykazać czy nie ma przeciwwskazań medycznych do pobytu w strefie klimatu tropikalnego.
Można przyjąć ogólnie, że ludzie młodzi, będący w dobrym ogólnym stanie psychofizycznym (nie otyli), spełniają warunki zdrowotne umożliwiające im pobyt i pracę w klimacie gorącym. Dotyczy to w większej mierze dorosłych mężczyzn, gdyż u kobiet i dzieci częściej występują przeciwwskazania. Kobiety m.in. mają gorszą tolerancję wysokiej temperatury otoczenia, zwłaszcza w pierwszym okresie po przyjeździe do tropiku. Powyżej 50 rż. zmniejsza się zdolność wydzielania potu; ludzie w tym wieku i starsi w większości źle znoszą gorąco.
Przeciwwskazaniem do wyjazdu do krajów tropikalnych są chwiejność psychonerwowa oraz choroby organiczne układu nerwowego, a ponadto gruźlica, rozstrzenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroby wątroby i dróg żółciowych, niewyrównane wady serca, choroby mięśnia sercowego, stany pozawałowe, skazy krwotoczne, białaczki, kamica moczowa, stany zapalne dróg moczowych, cukrzyca, nadczynność i niedoczynność tarczycy, łuszczyca, stany alergiczne, stany rekonwalescen
117
cji po ostrych chorobach zakaźnych oraz po powaźniejszych zabiegach chirurgicznych.
W zależności od miejsca, do którego wybiera się osoba mająca zamieszkać w warunkach klimatu tropikalnego, wymagane są określonego rodzaju szczepienia ochronne, udokumentowane wpisem do międzynarodowego świadectwa szczepień. Dotyczy to zwłaszcza źółtej febry. Szczepienia przeciwko innym chorobom nie są obecnie wymagane, co wynika z opanowania sytuacji epidemicznej lub małej skuteczności szczepień i dysponowania innymi, właściwszymi metodami zapobiegania. Zaleca się jednak szczepienia ochronne przeciwko dżumie i ewentualnie wielu innym chorobom, które występują również poza strefą klimatu tropikalnego (poliomyelitis, dur brzuszny, tężec).
W czasie pobytu, zwłaszcza dłuższego, w strefie klimatu tropikalnego powinny być przeprowadzone badania lekarskie; niezbędne są zwłaszcza w razie pojawienia się dolegliwości lub choroby.
Ze względu na możliwość zaistnienia bezobjawowego zakażenia lub inwazji pasożytniczej trzeba jak najszybciej po powrocie do kraju zrobić kontrolne badanie lekarskie, bez względu na subiektywne odczucia stanu zdrowia osoby i brak jakichkolwiek dolegliwości. Badanie to powinno być dokonane w tej samej placówce, co przed wyjazdem, w celu porównania stanu zdrowia przed pobytem w tropiku i po powrocie, oraz uzupełnione niezbędnym badaniem parazytologicznym kału. W razie wystąpienia objawów chorobowych po powrocie, konieczne jest natychmiastowe badanie lekarskie i ewentualne dodatkowe dalsze postępowanie. Ma ono na celu podjęcie odpowiedniego leczenia chorego oraz wdrożenie profilaktycznych działań w stosunku do osób z kontaktu.
W Polsce działają w niektórych miastach wojewódzkich poradnie medycyny tropikalnej, a nadzór merytoryczny nad całością problemu zapobiegania chorobom tropikalnym w kraju pełni Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni. Do obowiązku tych poradni należy:
~ dokonywanie oceny stanu zdrowia osób wyjeżdżających do krajów tropikalnych i powracających z nich,
~ diagnozowanie i leczenie przypadków zachorowań na choroby tropikalne, ~ prowadzenie szczepień przeciwko źółtej febrze, jedynej chorobie kwarantan nowej, w stosunku do której wymagane jest uodpornienie przy wyjeździe do niektórych krajów tropikalnych,
~ udzielenie porad z zakresu higieny tropikalnej osobom wybierającym się do tropiku.
7.3.
Sanitarne warunki środowiskowe tropiku, zasady higieny bytowania, pracy
i wypoczynku osób przyjezdnych
Warunki pobytu pod względem sanitarnym i higienicznym w krajach strefy tropikalnej są zróżnicowane i zależne od tego, czy dotyczą dużych miast, gdzie niejednokrotnie mogą być spełnione sanitarne wymagania współczesnych
118
aglomeracji miejskich krajów rozwiniętych gospodarczo, czy też terenów nie zurbanizowanych, zwłaszcza położonych na obszarach odludnych, pod względem topograficznym niedostępnych, zalesionych (busz, dżungla) itp.
Niebezpieczne dla zdrowia przyjezdnych mogą być kontakty z tubylcami 1 w miejscu pracy, środkach publicznej komunikacji, ze służbą itd.), miejsce zamieszkania i zatrudnienia (prymitywne wyposażenie, np. brak centralnego odprowadzania nieczystości, brak zabezpieczenia okien siatkami przeciwko owadom, brak klimatyzacji itd.), zły sposób organizowania wypoczynku, nieodpowiednia żywność oraz inne.
Podstawową rolę w zachowaniu zdrowia odgrywa zapobieganie zakażeniom i inwazjom pasożytniczym, szerzącym się przez spożywane pokarmy i wodę pitną.
Higiena odżywiania sprowadza się do dostarczania organizmowi niezbędnych składników odżywczych, przeciwdziałania odwodnieniu oraz jedzenia i picia produktów pewnych pod względem sanitarnym. Akceptacja lokalnych artykułów żywnościowych staje się koniecznością i jest podstawą dostosowania się do nowego środowiska.