Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Funkcjonuj�cy w ten spos�b mechanizm termoregulacyjny, zw�aszcza u tubylc�w, przy zaistnia�ej zmniejszonej potliwo�ci, nie jest w pe�ni wyja�niony.
Tolerancja fizjologiczna ustroju ludzkiego na podwy�szenie wewn�trznej temperatury cia�a jest bardzo ma�a i wynosi 1-1,3�C. Przekroczenie 38,6�C mo�e doprowadza� do stan�w patologicznych b�d�cych efektem przegrzania organizmu.
Je�li powietrze nasycone jest par� wodn�, a temperatura otoczenia przewy�sza temperatur� cia�a, ustr�j pobiera ciep�o z zewn�trz. W�wczas dochodzi� mo�e do niezr�wnowa�enia bilansu cieplnego ustroju prowadz�cego do zmian w stanie zdrowia. Do najwa�niejszych z nich zalicza si�: udar cieplny, wyczerpanie, kurcze cieplne i udar s�oneczny (charakterystyka - p. rozdz. 13).
7.2. Kwalifikacje zdrowotne kandydat�w do pobytu w krajach o klimacie tropikalnym, szczepienia ochronne, kontrola stanu zdrowia w czasie pobytu i po powrocie z tropiku
Dobry stan zdrowia jest podstawowym warunkiem umo�liwiaj�cym osobom z obszar�w ch�odniejszych zamieszkiwanie i podejmowanie pracy w strefie tropikalnej. Odmienno�� tropiku polega przede wszystkim na specyfice oddzia�ywa� klimatu i stosunkach spo�eczno-kulturowych ludno�ci tubylczej oraz wyst�powaniu chor�b charakterystycznych dla tych okolic.
Badanie lekarskie, uwzgl�dniaj�ce stan fizyczny i psychiczny kandydata do wyjazdu, powinno wykaza� czy nie ma przeciwwskaza� medycznych do pobytu w strefie klimatu tropikalnego.
Mo�na przyj�� og�lnie, �e ludzie m�odzi, b�d�cy w dobrym og�lnym stanie psychofizycznym (nie otyli), spe�niaj� warunki zdrowotne umo�liwiaj�ce im pobyt i prac� w klimacie gor�cym. Dotyczy to w wi�kszej mierze doros�ych m�czyzn, gdy� u kobiet i dzieci cz�ciej wyst�puj� przeciwwskazania. Kobiety m.in. maj� gorsz� tolerancj� wysokiej temperatury otoczenia, zw�aszcza w pierwszym okresie po przyje�dzie do tropiku. Powy�ej 50 r�. zmniejsza si� zdolno�� wydzielania potu; ludzie w tym wieku i starsi w wi�kszo�ci �le znosz� gor�co.
Przeciwwskazaniem do wyjazdu do kraj�w tropikalnych s� chwiejno�� psychonerwowa oraz choroby organiczne uk�adu nerwowego, a ponadto gru�lica, rozstrzenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, choroba wrzodowa �o��dka i dwunastnicy, choroby w�troby i dr�g ��ciowych, niewyr�wnane wady serca, choroby mi�nia sercowego, stany pozawa�owe, skazy krwotoczne, bia�aczki, kamica moczowa, stany zapalne dr�g moczowych, cukrzyca, nadczynno�� i niedoczynno�� tarczycy, �uszczyca, stany alergiczne, stany rekonwalescen
117
cji po ostrych chorobach zaka�nych oraz po powa�niejszych zabiegach chirurgicznych.
W zale�no�ci od miejsca, do kt�rego wybiera si� osoba maj�ca zamieszka� w warunkach klimatu tropikalnego, wymagane s� okre�lonego rodzaju szczepienia ochronne, udokumentowane wpisem do mi�dzynarodowego �wiadectwa szczepie�. Dotyczy to zw�aszcza ��tej febry. Szczepienia przeciwko innym chorobom nie s� obecnie wymagane, co wynika z opanowania sytuacji epidemicznej lub ma�ej skuteczno�ci szczepie� i dysponowania innymi, w�a�ciwszymi metodami zapobiegania. Zaleca si� jednak szczepienia ochronne przeciwko d�umie i ewentualnie wielu innym chorobom, kt�re wyst�puj� r�wnie� poza stref� klimatu tropikalnego (poliomyelitis, dur brzuszny, t�ec).
W czasie pobytu, zw�aszcza d�u�szego, w strefie klimatu tropikalnego powinny by� przeprowadzone badania lekarskie; niezb�dne s� zw�aszcza w razie pojawienia si� dolegliwo�ci lub choroby.
Ze wzgl�du na mo�liwo�� zaistnienia bezobjawowego zaka�enia lub inwazji paso�ytniczej trzeba jak najszybciej po powrocie do kraju zrobi� kontrolne badanie lekarskie, bez wzgl�du na subiektywne odczucia stanu zdrowia osoby i brak jakichkolwiek dolegliwo�ci. Badanie to powinno by� dokonane w tej samej plac�wce, co przed wyjazdem, w celu por�wnania stanu zdrowia przed pobytem w tropiku i po powrocie, oraz uzupe�nione niezb�dnym badaniem parazytologicznym ka�u. W razie wyst�pienia objaw�w chorobowych po powrocie, konieczne jest natychmiastowe badanie lekarskie i ewentualne dodatkowe dalsze post�powanie. Ma ono na celu podj�cie odpowiedniego leczenia chorego oraz wdro�enie profilaktycznych dzia�a� w stosunku do os�b z kontaktu.
W Polsce dzia�aj� w niekt�rych miastach wojew�dzkich poradnie medycyny tropikalnej, a nadz�r merytoryczny nad ca�o�ci� problemu zapobiegania chorobom tropikalnym w kraju pe�ni Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni. Do obowi�zku tych poradni nale�y:
~ dokonywanie oceny stanu zdrowia os�b wyje�d�aj�cych do kraj�w tropikalnych i powracaj�cych z nich,
~ diagnozowanie i leczenie przypadk�w zachorowa� na choroby tropikalne, ~ prowadzenie szczepie� przeciwko ��tej febrze, jedynej chorobie kwarantan nowej, w stosunku do kt�rej wymagane jest uodpornienie przy wyje�dzie do niekt�rych kraj�w tropikalnych,
~ udzielenie porad z zakresu higieny tropikalnej osobom wybieraj�cym si� do tropiku.
7.3.
Sanitarne warunki �rodowiskowe tropiku, zasady higieny bytowania, pracy
i wypoczynku os�b przyjezdnych
Warunki pobytu pod wzgl�dem sanitarnym i higienicznym w krajach strefy tropikalnej s� zr�nicowane i zale�ne od tego, czy dotycz� du�ych miast, gdzie niejednokrotnie mog� by� spe�nione sanitarne wymagania wsp�czesnych
118
aglomeracji miejskich kraj�w rozwini�tych gospodarczo, czy te� teren�w nie zurbanizowanych, zw�aszcza po�o�onych na obszarach odludnych, pod wzgl�dem topograficznym niedost�pnych, zalesionych (busz, d�ungla) itp.
Niebezpieczne dla zdrowia przyjezdnych mog� by� kontakty z tubylcami 1 w miejscu pracy, �rodkach publicznej komunikacji, ze s�u�b� itd.), miejsce zamieszkania i zatrudnienia (prymitywne wyposa�enie, np. brak centralnego odprowadzania nieczysto�ci, brak zabezpieczenia okien siatkami przeciwko owadom, brak klimatyzacji itd.), z�y spos�b organizowania wypoczynku, nieodpowiednia �ywno�� oraz inne.
Podstawow� rol� w zachowaniu zdrowia odgrywa zapobieganie zaka�eniom i inwazjom paso�ytniczym, szerz�cym si� przez spo�ywane pokarmy i wod� pitn�.
Higiena od�ywiania sprowadza si� do dostarczania organizmowi niezb�dnych sk�adnik�w od�ywczych, przeciwdzia�ania odwodnieniu oraz jedzenia i picia produkt�w pewnych pod wzgl�dem sanitarnym. Akceptacja lokalnych artyku��w �ywno�ciowych staje si� konieczno�ci� i jest podstaw� dostosowania si� do nowego �rodowiska.
