Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Ani husytyzm nie wyrwa� Czech z
zaczarowanego ko�a imperializmu niemieckiego.
Pozostali cz�ci� Rzeszy i solidaryzowali si� potem na
nowo z jej sprawami. Czechy walczy�y cz�sto w imi�
danego obozu niemieckiego, a� po�o�y�y g�ow� za
spraw� niemieck� na Bia�ej G�rze w r. 1620. Ugrz�li
duchowo w niemczy�nie protestanckiej, wi�c w
bizanty�mie. Mieszanina za� narodowo�ci z
wyznaniem trwa u nich dotychczas wed�ug recepty
protestanckiej; narodowym patriotycznym idea�em
Czecha jest �eby m�c wszcz�� jak�� akcj�
antykatolick�.
Oczywi�cie dzieli nas to.
Drugie przeciwie�stwo mie�ci si� w czeskim
moskalofilstwie, kt�re trwa wci��.
Doznali�my go w r. 1920, bo Czechowi oboj�tne, jak�
jest Rosja; cho�by komunistyczna, cho�by �ydowska,
zawsze to b�dzie �brat Rus�. Znaczna wi�kszo��
Czech�w godzi�a si� na t�pienie polsko�ci przez Rosj�
i �yczyli nam wszystkiego z�ego, jako zdrajcom
�S�owia�szczyzny�. Zdrada polega�a na tym, �e�my
�mieli sprzeciwia� si� Rosji.
Dzieli nas tedy szalona r�nica naszych historyzm�w i
dlatego porozumienie nie jest bynajmniej �atwe.
Wstanie� Kr�low� s�owia�skich p�l?
Facit Deus nationes senabiles. Lecz wszystko zawis�o
od tego, czy w zachodniej S�owia�szczy�nie zaznaczy
si� mocno przynale�no�� do cywilizacji �aci�skiej.
Ekspansja nasza (a w�a�ciwie i m�wi�c �ci�le
obustronna) �atwiejsz� jest na ziemie i narody
przynale�enie do tej samej cywilizacji.
Tak w Niemczech, podobnie� w Czechach nigdy
bizantynizm nie ogarn�� ca�ego narodu. W Czechach
zanosi si� od d�u�szego czasu na przesilenie ideowe;
nie brak tam takich, kt�rzy szukaliby oparcia o idea�y
polskie. Oby�my pog��bili w sobie pierwiastki
cywilizacji �aci�skiej, a�eby nasze w�asne idea�y nie
by�y chwiejne i w�tpliwe. Nikt si� nie przy��cza do
ludzi niepewnego chodu i w�tpliwej mety.
Najpewniejsz� drog� do zyskiwania poplecznik�w
b�dzie bezwzgl�dno�� w przestrzeganiu postulat�w
cywilizacji �aci�skiej; wszak�e� w�r�d S�owian
mo�emy liczy� tylko na zwolennik�w tej�e cywilizacji.
W czasie pomi�dzy r. 1920 a 1938 pr�dy cywilizacyjne
rozwija�y si� analogicznie i r�wnolegle w Niemczech i
w Czechach; tu i tam tryumfowa� bizantynizm coraz
mocniej, podczas gdy ca�e Niemcy prusaczy�y si�
r�wnocze�nie w ca�ych Czechach, nie wyjmuj�c
Moraw, nastawa�o os�abienie obozu katolickiego, a
przybywa�o niech�ci do Polak�w.
Druga wojna powszechna narobi�a wielkiego m�tu
w�r�d pobratymc�w, nawet w�r�d przynale�nych
niew�tpliwie do cywilizacji �aci�skiej. Je�eli rz�d
polski da� si� wci�gn�� w tak� nikczemno��, jak udzia�
w rozbiorze Czech ci�ko jako� piorunowa� na
S�owak�w i Chorwat�w. Im by�o mniej dane, trzeba
wi�c od nich mniej wymaga�.
Co do Czech, gdy Haha poddawa� Czechy Niemcom w
r. 1938, �wita�a pewnemu od�amowi Czech�w
nadzieja, �e stosunki niemieckie ulegn� wkr�tce
rozprz�eniu, a Czesi b�d� wtedy mogli na nowo
pomy�le� o tym, �eby Niemcom przewodzi�. Nie
dziwmy si�: mie�ci si� w tym du�o historyzmu
czeskiego. �Trzecia Rzesza� mog�aby by� pod
przewodem Czech, kt�re s� b�d� co b�d� w trzeciej
cz�ci etnograficznie niemieckie. Chc�c przewidywa�,
trzeba patrze� na wszystkie strony.
Wojna ninijesza nie zamknie Czechom bynajmniej
drogi do Rzeszy; owszem mog� wytworzy� si� takie
stosunki, i� oni staliby si� w niej czynnikiem �adu i (�e
u�yj� wyra�enia technicznego) zmontowaliby Rzesz�
na nowo. Ostatecznie zwr�ci�aby si� ta Rzesza kiedy�
znowu przeciwko nim samym, lecz og� m�g�by da�
si� za�lepi� chwilowym sukcesom i ambicjom
popularynym. Dlatego pierwszy warunek przysz�ego
braterstwa (a nawet pobratymstwa) z Czechami polega
na tym, �eby Polska polityka zewn�trzna pilnowa�a w
ca�ej Europie, czy nie powstaj� gdzie na nowo
stronnictwa (z pocz�tku koterie) germanofilskie.
Wbyjmy� sobie w pami��, �e Niemcy uzbraja�y si� do
drugiej wojny powszechnej za pieni�dze angielskie i
francuskie, (komentarz: a od �yd�w z Nowego Jorku
przede wszystkim) a z izolacji politycznej wydoby�a ich
Polska. Nie przypuszczam, zeby germanofile �mieli
podnie�� na nowo g�ow� i tusz�, �e rz�dy b�d� nale�e�
wy��cznie do przeciwnik�w Niemiec.
Obowi�zkiem naszym b�dzie utrzymywa� kontakt z
antygermanizmem we wszystkich krajach. Zadanie nie
b�dzie trudne, wymagaj�ce jednak ostro�no�ci, a
najwi�kszej w Czechach. Nie mo�emy dopu�ci� do
wznawiania Rzeszy w jakiejkolwiek formie, a
Czechom musimy odci�� drog� do tych mo�liwo�ci.
Stosunek nasz polityczny do Czech zale�e� b�dzie od
los�w Moskwy i Berlina, czy dwa te gniazda
rozb�jnicze pozostan� cho�by jako tako zdolne do
boju. Wyobra�my sobie tak� sytuacj�: przypu��my, �e
mamy z Czechami konwencj� wojskow� i wsp�lne
ministerstwo spraw zagranicznych, wtem Moskwa
rzuca si� na Polsk�, urz�dza najazd. Czy Czesi
dotrzymaj� konwencji, czy te� o ich zachowaniu
zdecyduje �brat Rus�? Z drugiej za� strony uwa�ajmy
za pewnik, �e Berlin p�ki mo�e (jak si� m�wi) jednym
palcem rusza�, nie przestanie finansowa� akcji
ukrai�skiej przeciw Polsce. Czesi nie uznali wprawdzie
narodowej odr�bno�ci Rusin�w, lecz gotowi byli
zawsze na wszelkie niekonsekwencje, byle tylko nie
opu�ci� sposobno�ci, �eby stan�� przeciw Polsce.
Chc�c doj�� do upragnionego celu, trzeba by najpierw
spojrze� �mia�o w oczy brutalnej rzeczywisto�ci.
My w Polsce pragniemy wszyscy, �eby mo�na by�o
zla� si� z Czechami w jedno pa�stwo; to nie ulega
najmniejszej w�tpliwo�ci. Im gor�cej tego pragniemy,
tym bardziej musimy wystrzega� si� przedwczesno�ci,
a�eby po przedwczesnym nieroztropnym wysuni�ciu
si� nie nast�pi�a tym sro�sza reakcja.
Przede wszystkim nie mo�na dopu�ci� na razie do
�adnego wsp�lnego parlamentu.
Zaraz nazajutrz po��czyliby si� w nim Czesi z
Letuwinami i z Rusinami przeciw nam!.
Nigdy nie powinny styka� si� dwie cywilizacje, a tym
bardziej trzy lub cztery po tym samym ciele
prawodawczym, ani w og�le w tej samej organizacji
spo�ecznej.
�adn� miar� i za �adn� cen� nie mo�emy przyzna�
Czechom owego nieszcz�snego �Zaolzia�.
W�tpliwo�ci mog� zachodzi� tylko co do
Dzie�mierowic, bo zreszt� jest to kraina na wskro�
polska. Gdyby j� wcielono na nowo do Czech, sta�aby
si� na nowo zarzewiem wzajemnej nienawi�ci;
tamtejsza ludno�� musia�aby wszcz�� agitacj� i akcj�
antyczesk�. Natomiast wcielona do Polski nie mog�aby
si� sta� terenem agitacji antypolskiej dla tej prostej
przyczyny, �e tam Czech�w nie ma.
Powiadaj�, �e trzeba b�dzie jednak da� co� Czechom
�za zgod�. Pytam: a co oni dadz� nam, tak�e �za
zgod�? Wi�c przekupywa� mamy tylko my ich?
