Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Rozdział XXX
Szczególne formy aktywności i pracy
1. Praca tymczasowa
Ustawa z 2003 r. o pracy tymczasowej określiła nowy instrument rynku pracy, ułatwiający zaspokojenie przejściowego popytu na pracę, a jednocześnie umożliwiający osobom poszukującym pracy, zwłaszcza bezrobotnym, choćby krótkotrwałą aktywizację zawodową.
Praca tymczasowa łączy element pośrednictwa pracy i stosunku pracy. Biorą w nim udział trzy podmioty: agencja pośrednictwa pracy, pracownik oraz pracodawca użytkownik. Agencja pośrednictwa pracy zatrudnia pracownika, ale nie w celu korzystania z jego pracy, a w celu delegowania go do jej wykonywania do innego pracodawcy nazwanego pracodawcą użytkownikiem i na jego rzecz. Wykonywanie tej pracy nie zależy ani od jej rodzaju, ani od kwalifikacji wymaganych od pracownika, ulega natomiast ograniczeniu okres jej wykonywania, nadając jej charakter tymczasowości. Taki charakter ma praca doraźna, okresowa, sezonowa, której wykonanie przez innych pracowników danego pracodawcy nie byłoby możliwe lub których wykonywanie należy do pracownika z różnych przyczyn nieobecnego.
Zasadniczo okres wykonywania pracy u tego samego pracodawcy użytkownika nie może łącznie przekraczać 12 miesięcy w okresie 36 kolejnych miesięcy. W tym zakresie nie obowiązuje ustalony Kodeksem pracy (art. 251) zakaz powtarzania umów o pracę na czas określony. Występuje zaś zakaz stosowania tego typu pracy przez pracodawcę użytkownika w stosunku do własnych pracowników oraz w ciągu 6 miesięcy, gdy dokonał zwolnień grupowych. Zatrudnionemu w ten sposób pracownikowi ze względów ochronnych nie można też powierzać pracy szczególnie niebezpiecznej, na stanowisku, na którym w ciągu poprzedzających trzech miesięcy był zatrudniony pracownik, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn jego niedotyczących, oraz na stanowisku pracownika uczestniczącego w strajku.
Podstawą zatrudnienia tymczasowego jest umowa zawarta między agencją a pracodawcą użytkownikiem ustalająca: rodzaj pracy, jaka ma być powierzona, wymagane kwalifikacje, przewidywany okres i wymiar czasu pracy oraz miejsce jej wykonywania. Pracodawca użytkownik obowiązany jest ponadto poinformować agen-
224
Część czwarta. Zatrudnienie
cję na piśmie o obowiązujących u niego przepisach dotyczących wynagrodzeń oraz warunkach wynagradzania na stanowisku, na którym ma być prowadzona praca tymczasowa. Pracownik tymczasowy nie może bowiem otrzymywać niższego wynagrodzenia niż stosowane u pracodawcy użytkownika ani też być dyskryminowany w jakikolwiek inny sposób w stosunku do pozostałych pracowników użytkownika. Uzgodnieniu podlega też zakres obowiązków pracodawcy użytkownika dotyczących wypłaty przez niego należności za podróże służbowe oraz dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca użytkownik obowiązany jest również powiadomić o zamiarze powierzenia pracy tymczasowej zakładowe organizacje związków zawodowych.
Obowiązki pracodawcy w stosunku do pracownika spełnia agencja, w szczególności zawiera z nim umowę o pracę, określa i wypłaca wynagrodzenie (w tym za godziny nadliczbowe i za urlop), opłaca składkę na ubezpieczenie społeczne, udziela urlopu wypoczynkowego, wydaje świadectwo pracy, a w razie sporu jest jego stroną. Pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy użytkownika i pod jego kierownictwem. Pracodawcy użytkownikowi przysługują w stosunku do pracownika tymczasowego wszelkie uprawnienia kierownicze wynikające z prawa pracy, z wyjątkiem możliwości powierzenia mu w szczególnych okolicznościach pracy innego rodzaju (art. 42 § 4 k.p.), ale i obowiązki wynikające na przykład z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Umowa o pracę tymczasową może być wcześniej rozwiązana w drodze wypowiedzenia. Przy zawarciu jej na czas nieprzekraczający dwóch tygodni okres wypowiedzenia wynosi trzy dni, a przekraczający dwa tygodnie - tydzień. W stosunku do pracownic w ciąży nie znajduje zastosowania zasada przedłużenia umowy do dnia porodu. W stosunku do pracowników tymczasowych nie stosuje się zwolnień grupowych. Prawo do urlopu wypoczynkowego (ekwiwalentu) i jego wykorzystania jest uregulowane w odmienny sposób niż w Kodeksie pracy. Praca tymczasowa jest świadczona z zasady w ramach stosunku pracy, jednakże może być dopuszczone również jej świadczenie stosownie do umowy cywilnoprawnej (zlecenia). Wówczas jednak znajdują do niej zastosowanie niektóre przepisy ochronne Kodeksu pracy.
2. Zatrudnienie socjalne
Ustawa z 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym rozumie przez to określenie zapewnienie możliwości uczestnictwa w zajęciach prowadzonych przez centra i kluby integracji społecznej oraz udzielanie pomocy w podjęciu pracy na podstawie stosunku pracy lub w podjęciu działalności gospodarczej. Ma zastosowanie do osób, które podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych, znajdują się w ubóstwie, w położeniu ograniczającym uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym. W szczególności dotyczy to bezdomnych, uzależnionych od alkoholu lub narkotyków, chorych psychicznie, długotrwale bezrobotnych, zwalnianych z zakładów karnych, uchodźców. Centra integracji społecznej mogą być tworzone przez gminę lub organizację pożytku publicznego. Skierowania na zajęcia
Rozdział XXX. Szczególne formy aktywności i pracy
225
dokonuje ośrodek pomocy społecznej. Uczestniczący w zajęciach korzystają z określonych świadczeń. Następnie uczestnicy mogą być skierowani w celu zatrudnienia przez urząd pracy do pracodawców lub do centrum albo też założyć spółdzielnię socjalną, a Fundusz Pracy udziela określonej refundacji lub pomocy. Gminy i organizacje pożytku publicznego mogą prowadzić kluby integracji społecznej, realizując podobne zadania.
3. Spółdzielnie socjalne