Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
142 kpk.).
Ustawa karno-procesowa przewiduje r�wnie� obowi�zek dor�czania orzecze�, zarz�dze� i zawiadomie� nie tylko stronom procesowym, ale tak�e ich obro�com, pe�nomocnikom i ustawowym przedstawicielom (art. 140 kpk.).
5. Prawomocno�� decyzji procesowych
Orzeczenie, jako najbardziej istotna forma czynno�ci procesowych, staje si� prawomocne, je�li nie mo�e by� odwo�ane, zmienione, b�d� uchylone zar�wno przez organ, kt�ry je wyda�, jak te� przez inny organ procesowy w zwyk�ym trybie post�powania, co oznacza tak�e trwa�o�� wywartych przez nie skutk�w. Podobne rozwa�ania mo�na odnie�� r�wnie� do zarz�dze�; jednak�e ze wzgl�du na mniejsz� wag� procesow� tych ostatnich nie b�d� tu analizowane.
245
Czynno�ci procesowe
Orzeczenie prawomocne stwarza pewien okre�lony stosunek prawny - stan pewno�ci prawnej ukszta�towanej przez decyzj� organu procesowego, kt�ra wi��e zar�wno sam organ, jak i innych uczestnik�w procesu karnego, chyba �e prawomocne orzeczenie zostanie zmienione b�d� uchylone przez uwzgl�dnienie nadzwyczajnych �rodk�w zaskar�enia, jak kasacja b�d� wniosek o wznowienie post�powania zako�czonego prawomocnym orzeczeniem s�dowym. Zastosowanie nadzwyczajnych �rodk�w zaskar�enia nie jest sprzeczne z sam� istot� prawomocno�ci orzecze�, gdy� o ile ona stanowi regu��, o tyle uwzgl�dnienie tych �rodk�w celem jej podwa�enia stanowi wyj�tek, kt�rego uwzgl�dnienie w procesie uwarunkowane jest szeregiem wymog�w formalnych i merytorycznych.
Prawomocno�� orzecze� pozwala na wyr�nienie jej dw�ch, �ci�le zwi�zanych ze sob� aspekt�w:
a) prawomocno�ci formalnej,
b) prawomocno�ci materialnej.
Ad. a) Prawomocno�� formalna oznacza niemo�no�� zmiany b�d� uchylenia orzeczenia w drodze zwyk�ych �rodk�w odwo�awczych (apelacji, za�alenia), b�d� te� w inny spos�b (np. przez ten sam organ, kt�ry je wyda�).
Orzeczenie prawomocne w znaczeniu formalnym nie mo�e by� wi�c skutecznie zaskar�one i jako takie uniemo�liwia kontynuowanie post�powania w sprawie w zakresie obj�tym orzeczeniem.
Walor prawomocno�ci formalnej orzeczenie mo�e uzyska� przyk�adowo w nast�puj�cych sytuacjach:
- od danego orzeczenia �rodek zaskar�enia na mocy ustawy nie przys�uguje. Staje si� wi�c ono nieodwo�alne i niepodwa�alne od momentu jego wydania. Przyk�adowo: nie przys�uguje �rodek odwo�awczy od orzeczenia wydanego przez s�d odwo�awczy na skutek odwo�ania (art. 426 � 1 kpk.);
- orzeczenie uprawomocni�o si� wskutek up�yni�cia terminu do wniesienia zwyk�ego �rodka odwo�awczego, za� strony, ich obro�cy b�d� pe�nomocnicy nie wykorzystali swojego uprawnienia;
246
Prawomocno�� decyzji procesowych
- nast�pi odmowa przyj�cia �rodka odwo�awczego przez prezesa s�du I instancji w drodze zarz�dzenia (art. 429 kpk.), b�d� s�d odwo�awczy w drodze postanowienia pozostawi� przyj�ty �rodek odwo�awczy bez rozpoznania (art. 430 kpk.). Oczywi�cie orzeczenie staje si� prawomocne pod warunkiem, i� obie powy�sze decyzje nie zostan� przez wnosz�cego �rodek skutecznie zaskar�one (por. art. 429 � 2, art. 430 � 2 kpk.);
- zosta� wyczerpany tok odwo�awczy, to znaczy uprawnione podmioty z�o�y�y �rodki zaskar�enia, za� s�d apelacyjny rozpozna� je i wyda� orzeczenie w sprawie (art. 426 �1 kpk.);
- uprawniona strona nie z�o�y�a w terminie wniosku o sporz�dzenie uzasadnienia wyroku (art. 422 � 1 kpk.);
- s�d odwo�awczy pozostawi� bez rozpoznania cofni�ty �rodek odwo�awczy (art. 432 kpk.).
W przypadku, gdy do z�o�enia �rodk�w odwo�awczych uprawnionych jest kilka os�b (np. wsp�oskar�onych) a tylko niekt�rzy z nich nie skorzystali ze swojego uprawnienia b�d� w okre�lonych powy�ej sytuacjach ich �rodki odwo�awcze okaza�y si� bezskuteczne, orzeczenie nie uprawomocnia si� w stosunku do innych os�b, kt�re skutecznie uruchomi�y post�powania odwo�awcze. Dlatego te� do czasu zako�czenia post�powania odwo�awczego nie mo�na m�wi� w stosunku do nich o prawomocno�ci formalnej. Ponadto nale�y wskaza�, i� s�d odwo�awczy uchyla lub zmienia orzeczenie na korzy�� wsp�oskar�onych, cho�by nie wnie�li �rodka odwo�awczego, je�eli je uchyli� lub zmieni� na rzecz wsp�oskar�onego, kt�rego �rodek odwo�awczy dotyczy�, gdy te same wzgl�dy przemawiaj� za uchyleniem lub zmian� na rzecz tamtych (art. 435 kpk.). Taka mo�liwo�� dzia�ania s�du nie dotyczy innych poza oskar�onymi stron procesowych. Poniewa� s�d odwo�awczy, w trybie art. 435 kpk, mo�e uchyli� lub zmieni� wyrok na korzy�� oskar�onych, kt�rzy nie zaskar�yli wyroku, przyj�� nale�y, i� kryterium prawomocno�ci formalnej orzeczenia jest nieodwo�alno��, nie za� niezaskar�alno��.
Niekt�re orzeczenia nigdy nie zyskuj� waloru prawomocno�ci formalnej, gdy� taki przys�uguje przede wszystkim orzeczeniom ko�cz�cym post�powanie w sprawie. Nie mog� wi�c sta� si� prawomoc-
247
Czynno�ci procesowe
nymi orzeczenia te, kt�re mog� by� odwo�ane, np. o zmianie lub uchyleniu �rodka zapobiegawczego (art. 253 kpk.), b�d� te� postanowienie o oddaleniu wniosku dowodowego (art. 170 � 1 kpk.).
