Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
(-�
Mi�dzynarodowy Trybuna� d/s zbrodni wojennych w Wietnamie), przy rosn�cym prote�cie opinii �wiat., ��cznie z o-pini� narodu amer. Dzia�ania
wojenne USA, kt�rych koszt przekroczy� 137 mld d�., a w kt�rych wzi�o udzia� 1961-73 ponad 2,3 min Amerykan�w (przeci�tny wiek
�o�nierzy amer. u�ytych przeciw narodowi wietn. wynosi� 23 lata) zako�czy�y si� stopniowym od 1972 wycofywaniem si� jednostek si�
l�dowych, lotn. i mor. z Wietnamu, zako�czonym 29 III 1973. Wcze�niej USA podp. 27 11973 tzw. �> wietnamskie porozumienia paryskie o
zaprzestaniu wojny i przywr�ceniu pokoju w Wietnamie, zawieraj�ce m.in. zobowi�zanie, �e �USA nie b�d� kontynuowa�y swojego wojskowego
zaanga�owania i nie b�d� ingerowa�y w wewn�trzne sprawy Wietnamu Pd.". Paryski �Le Monde" skomentowa� koniec wietn. wojny w artykule
wst�pnym nast�puj�co:
�Ulga jest powszechn� i nie ma potrzeby przytacza� dowod�w. Nawet koniec II wojny �wiatowej nie wywo�a� tak jednomy�lnych uczu� ulgi. Sta�o si� tak dlatego, �e wobec nieludzkich cierpie�
zadanych ma�emu narodowi wietnamskiemu, ka�dy czul si� bardziej lub mniej winnym".
Przez wszystkie fazy w.w. nar�d wietn. mia� pe�ne solidarne poparcie moralne i materialne pa�stw socjalistycznych.
Straty w ludziach dla narodu wietn. by�y ogromne, poniewa� wojna prowadzona przez si�y zbrojne USA, g�. lotn., w 90�/o uderza�a w ludno�� cy-
wiln�. R�wnie� ogromne by�y straty materialne w dobytku i niewymierne w zniszczonych obiektach nar. kultury. Straty naje�d�c�w by�y w lu-
dziach w stosunku do wietn. nik�e: ok. 56 ty�. zabitych i 303 ty�. rannych wojskowych USA, oraz ponad 5 ty�. zabitych wojskowych sojuszni-
czych jednostek Australii, Korei Pd., N. Zelandii i Syjamu. Straty materialne USA wyrazi�y si� w zniszczeniu przez obron� przeciwlotn. wg
�r�de� amer. 4800 helikopter�w i 3600 samolot�w, wg �r�de� wietn. og�em 14 ty�. helikopter�w i samolot�w. Bombardowanie i ostrzeliwanie
Wietnamskiej Rep. Dem. i Pd. 1965-72 oszacowane zosta�o na 14-16 min t amunicji, co odpowiada sile ok. 720 bomb atom., zrzuconych na
Hirosim� 1945 (liczba krater�w od wybuch�w bomb oszacowana zosta�a 1972 przez Kongres USA na 26 min, z czego 21 min w Wietnamie Pd.).
W czasie wojny lotnictwo amer. zrzuci�o r�wnie� bronie chem., powoduj�c defoliacj� og�em obszaru 40 ty�. km2 o-raz zatrucia ok. 1,3 min os�b;
osobn� zbrodni� by�o zrzucenie ponad 200 ty�. t napalmu. Dane powy�sze poda� dziennik franc. Le Monde, 251 1973, cytuj�c obok wypowied�
gen. Vo Nguyen Giapa z stycznia 1966:
�Wietnam jest pierwszym krajem kolonialnym, kt�ry zada) kl�sk� japo�skiemu faszyzmowi i pobi� korpus ekspedycyjny franc. imperializmu. Dzi� mamy wielki honor spotka� si� z korpusem
ekspedycyjnym ameryka�skim".
B. FALL Guerres d'lndochine. France 1946-54, Ameriaue 1957�..., Paris 1955, s. 439; P. DEVILLER La fin d'une guerre Wietnam 1946-54), Paris 1960; W. S. BURCHETT Viet-nam. Inside Story of
the Guerllla War, New York 1965, s. 253; F. SCHURMAN The Politics of Escatation in Vietnam:
A Study of US Responses to pressures for a political settte-ment of the Vietnam War: Novermher 1963-July 1966, Greenwich 1966, s. 160; V. BATOR Vietnam. A Diplomotic Tragedy, New York
1966. s. 227; GEN. GIAP Guerre du Peu-ple�Arme du Peuple, Paris 1966, s. 284; M. GURT�W The First Vietnam Crisis. Chines Communist's Stratny und U-niied Sta�e� lnvolvemenl 1953-54,
New York 1967, s. 228;
G. MCTURNAU, J. W. LEWIS The US In Vietnam War ani IniernationnI Law, Princeton 1968, s. 550; J. F. CAIRUS The Eagle and the Lotus. Western �ntervention in Vietnam 1847-1971, Melbourne
1971, s. 249; Wietnamska wojna narodowo-wyzwole�cza, w: Ma�a encyklopedia wojskowa, t. 3, Warszawa 1971, s. 463-468; W. G�RALSKI Ewolucja konfliktu i pok�j w Wietnamie, w: Sprawy
Mi�dzynar. nr 4, 1973;
Restoring Peare in Vietnam. Basie Documents on ending the War and restoring Peare in Vietnam. With a comentary by Dr H. D. Kissinger, USIS Washington 1973.
� 3903
WIETNAMSKIE POROZUMIENIA PARYSKIE, 1973 (ang. Vietnam Paris Agreement, 1973, franc. Accords de Paris sur le Viet-nam de
1973, hiszp. Acuerdos de Paris sobre Vietnam, 1973, ro�. Pari�skije dogowory o Wjetnamie, 1973), termin mi�dzynar. � trzy odr�bne
dokumenty dot. Wietnamu.
I Porozumienie podp. w Pary�u 27 11973 przez 4 strony walcz�ce (DRW i TRR RWP z jednej strony, USA i sajgo�ska administracja z drugiej) w
sprawie zako�czenia wojny i przywr�cenia pokoju w Wietnamie wraz z protoko�ami uzupe�niaj�cymi. Tre�� porozumienia:
�Rz�d Demokratycznej Republiki Wietnamu wraz z Tymczasowym Rz�dem Rewolucyjnym Republiki Wietnamu Po�udniowego, rz�d Stan�w Zjednoczonych wraz z rz�dem Republiki Wietnamu
na zasadzie poszanowania podstawowych praw narodowych ludu wietnamskiego i prawa Wietnamczyk�w po�udniowych do samostanowienia, pragn�c wnie�� wk�ad do umocnienia pokoju w
Azji i na �wiecie, uzgodni�y nast�puj�ce postanowienia i zobowi�zuj� si� przestrzega� ich i wciela� w �ycie.
Rozdz. I. Podstawowe Prawa Narodowe Luda Wietnamskiego. Art. t. Stany Zjednoczone i wszystkie inne kraje b�d� re-
Wietnamskie porozumienia 3903
spektowa� niepodleg�o��, suwerenno��, jedno�� i integralno�� terytorialn� Wietnamu, tak jak zosta�o to uznane w porozumieniach genewskich w sprawie Wietnamu z 1954 roku". Rozdzia� U i III
w art. II-VIII ustali� warunki zako�czenia dzia�a� wojennych, wycofania wszystkich wojsk USA i zlikwidowania baz wojskowych USA i innych obcych kraj�w w ci�gu 60 dni oraz warunki
powrotu wzi�tego do niewoli personelu wojskowego i cywilnych obywateli innych kraj�w oraz wzi�tego do niewoli i uwi�zionego cywilnego personelu wietnamskiego. Najwa�niejszy w rozdz. II
jest art. IV:
�Stany Zjednoczone nie b�d� kontynuowa�y swego militarnego zaanga�owania i nic b�d� ingerowa� w wewn�trzne sprawy Wietnamu Po�udniowego".
Rozdz. IV. Realizacja prawa Wietnamczyk�w po�udniowych do samostanowienia.
Art. IX. Rz�d Demokratycznej Republiki Wietnamu i rz�d Stan�w Zjednoczonych zobowi�zuj� si� przestrzega� nast�puj�cych zasad realizacji prawa ludno�ci po�udniowowietnam-skiej do
samostanowienia: a) prawo ludno�ci po�udniowo-wietnamskiej do samostanowienia jest prawem �wi�tym, nienaruszalnym oraz powinno by� respektowane przez wszystkie kraje; b) ludno��
po�udniowowietnamska rozstrzygnie sama o swej przysz�o�ci politycznej, poprzez rzeczywi�cie wolne i demokratyczne wybory powszechne, przeprowadzone pod kontrol� mi�dzynarodow�: c)
inne kraje nie b�d� narzuca� ludno�ci poludniowowietnamskicj �adnych politycznych tendencji ani osobisto�ci.
