Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Gdyby
2M Ml*fi Kok Kraulu
mia�a zwolni� tempo produkcji, Zach�d pad�by ofiar� wy�szych cen i trudniejszego dost�pu do d�br powszechnej konsumpcji. Ta wzajemna, obejmuj�ca ca�y �wiat zale�no�� powinna na razie uratowa� parti�.
Rozwa�my dwa inne, modne, lecz mniej drastyczne scenariusze. Scenariusz numer trzy � stopniowe, zorganizowane przej�cie do demokracji � znajdzie licznych zwolennik�w, tak w Chinach, jak i poza nimi. Wed�ug tych reformistycznych przewidywa�, partia, maj�c do czynienia z coraz bardziej niespokojnym spo�ecze�stwem i coraz bardziej z�o�onymi wyborami, sama uzna, �e dialog jest konieczny. Zasada negocjacji mia�aby si� okaza� wa�niejsza od zasady autorytarnego sprawowania w�adzy. Zgodnie z tym scenariuszem w�r�d komunist�w nast�pi podzia� na r�ne od�amy - libeialne i etatystyczne - kt�re ostatecznie przeistocz� si� w partie polityczne. Partia dokona�aby w ten spos�b kolejnej metamorfozy, przechodz�c od rewolucji do totalitaryzmu, od totalitaryzmu od autorytaryzmu i od autorytaryzmu do demokracji liberalnej. Czy nie na ten w�a�nie kierunek przemian wskazuj� lokalne wyboiy, zacz�tki przestrzegania prawa i pierwsze sprawiedliwe wyroki, spo�eczne debaty pojawiaj�ce si� w mediach oraz Bia�a Ksi�ga Demokracji opublikowana w Roku Koguta?
Temu optymistycznemu scenariuszowi brakuje jakiego� kalendarium: partia nie podejmuje �adnego konkretnego zobowi�zania dotycz�cego wspomnianych przemian i uzale�nia demokratyzacj� od �chi�skiej specyfiki" oraz od rozmaitych �okres�w przej�ciowych" b�d�cych synonimem odk�adania decyzji ad calendas graecas i wiecznym alibi.
Nie jest zatem mo�liwe, by partia dobrowolnie zaanga�owa�a si� w transformacj�, kt�ra w kr�tkim czasie doprowadzi�aby do jej wyeliminowania. W wyniku demokratyzacji miejsce technokrat�w zaj�liby przedstawiciele �rodowisk ch�opskich wybrani g�osami wi�kszo�ci, a tak�e zmieni�by si� spos�b my�lenia o gospodarce, obsesja mocarstwowo�ci Chin zosta�aby zast�piona d��eniem do dobrobytu. I w ko�cu � czego wielokrotnie dowiod�a historia, od Ludwika XVI po Gorbaczowa - okres przej�ciowy jest najtrudniejszym momentem dla rz�d�w autorytarnych. Po co wi�c lyzykowa�? Reformy s� �yczeniem; pobo�nym �yczeniem...
Pozostaje czwarty scenariusz, kt�ry mo�na wzi�� pod uwag�: autorytarne status quo. Zwykle dyktatury obumieraj� wraz z dyktatorem, b�d� te� dlatego, �e nie potrafi� okre�li� sposobu przekazywania w�adzy. Jednak chi�ska partia komunistyczna sta�a si� niedziedziczn� dynasti�, w kt�rej wymiana pokole� nast�puje dzi� bez przemocy. Uda�o jej si� r�wnie� zmieni� baz�, bez zak��ce� dokonuj�c przej�cia od utopii do rozwo-
Moia� WY- 235
ju, od postawy bojowej do eksperckiej i poprawiaj�c przy tym umiej�tno�� zarz�dzania gospodark�, obron� narodow� i ruchami spo�ecznymi.
Drugi cel to wzbogacenie cz�onk�w partii. Je�li o to chodzi, partia ma zdolno�ci, dzi�ki kt�rym mo�e wzmacnia� w�adz�, pomna�a� swoje bogactwa i jednocze�nie zwi�ksza� pot�g� kraju.
Czy nale�y podziwia� te dokonania partii? Nie spos�b zaprzeczy�, �e dzia�a ona skutecznie, lecz jej ambicje s� przera�aj�ce. Cele, jakie sobie stawia, z ca�� pewno�ci� s� odmienne od tego, o czym marzy niepartyjne chi�skie spo�ecze�stwo (gdyby kto� w og�le zapyta� je o zdanie). Czy mo�na w�tpi�, �e ka�dy wola�by szcz�cie osobiste, szko�� dla swoich dzieci, szpital na staro��, przyzwoite dochody (bez wykorzenienia), lepsze traktowanie przez biurokrat�w, wolno�� s�owa, mniejsze wydatki na zbrojenia? Lecz ci Chi�czycy s� pozbawieni g�osu i nikt ich nie s�ucha � ani w kraju, ani poza nim. Ten milcz�cy nar�d, ponad miliard ludzkich istnie�, to bezpo�rednie ofiary cudownej skuteczno�ci partii.
Zreszt� Chi�czycy (z wyj�tkiem tych, kt�rzy czerpi� bezpo�rednie korzy�ci z obecnej sytuacji) nie maj� �adnych z�udze�. Kiedy tylko mog� - w Hongkongu, na Tajwanie, za oceanem � wybieraj� liberaln� demokracj�, co dowodzi, �e model komunistyczny nie jest modelem uniwersalnym. Nie jest nim nawet dla samych Chi�czyk�w, natomiast warto�ci zwane zachodnimi � takie w�a�nie s� - to punkt odniesienia dla wszystkich narod�w.
Prawa cz�owieka � obowi�zki Zachodu
Czwarty scenariusz, autorytarne status quo, jest prawdopodobny, lecz nie do przyj�cia dla wi�kszo�ci Chi�czyk�w. Mo�e zatem decyzja o przysz�o�ci partii zapadnie ostatecznie poza Chinami? Bo legitymacja partii zale�y przede wszystkim od �wiata zewn�trznego, kt�iy darzy j� wzgl�dami nale�nymi pa�stwu, zapominaj�c, �e partia to nie Chiny!
