Nale�y r�wnie� podkre�li�, �e wraz z rozwojem wsp�pracy mi�dzynarodowej w dziedzinie stosunk�w cywilnych i ujednolicaniem regu� mi�dzynarodowego post�powania...

Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

1. ZASADA PRIORYTETU UM�W MI�DZYNARODOWYCH
1.1. Zasada pierwsze�stwa konwencji mi�dzynarodowych przed prawem krajowym jest odbiciem wsp�czesnej tendencji do regulowania problem�w wynikaj�cych z mi�dzynarodowych stosunk�w prawnych w drodze porozumienia mi�dzy zainteresowanymi pa�stwami. Trafnie podkre�la si�, �e rozstrzyganie kwestii o charakterze mi�dzynarodowoprawnym w drodze um�w dwustronnych czy wielostronnych bardziej odpowiada duchowi wsp�pracy mi�dzynarodowej i zasadzie r�wnouprawnienia pa�stw oraz r�wnouprawnienia system�w prawnych ni� normowanie ich � chocia�by w duchu tej kooperacji i poszanowania suwerenno�ci innych pa�stw � w drodze jednostronnych przepis�w prawa krajowego3.
Polska w latach 1957-1961 zawar�a kilka um�w o pomocy prawnej m.in. w dziedzinie spraw cywilnych z wi�kszo�ci� europejskich pa�stw socjalistycznych oraz z nielicznymi krajami zachodnimi. W p�niejszych latach liczba tych um�w stopniowo ros�a. Po 1989 r. opr�cz przyst�pienia do kilku um�w wielostronnych, wypracowanych w ramach haskiej konferencji prawa mi�dzynarodowego prywatnego (najwa�niejsze z nich to: konwencja z 1965 r. o dor�czaniu za granic� dokument�w s�dowych i pozas�dowych, konwencja z 1970 r. o przeprowadzaniu dowod�w za granic�, z 1973 r. � dotycz�ca uznawania i wykonalno�ci orzecze�
3 Por. J. Jod�owski, Zasady przewodnie..., s. 122.
42
//. Zasady polskiego mi�dzynarodowego prawa procesowego cywilnego
odnosz�cych si� do obowi�zk�w alimentacyjnych, z 1980 r. � o u�atwianiu dost�pu do wymiaru sprawiedliwo�ci w stosunkach mi�dzynarodowych4) lub w strukturach Rady Europy (np. konwencja londy�ska z 1968 r. o informacji o prawie obcym czy porozumienie europejskie z 1977 r. w sprawie przekazywania wniosk�w o przyznanie pomocy s�dowej), g��wne dzia�ania zosta�y skierowane na uzyskanie zaproszenia i przyj�cie do konwencji z Lugano z 1988 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzecze� w sprawach cywilnych i handlowych5. Polska uczestniczy�a r�wnie� poprzednio w wielu wa�nych konwencjach mi�dzynarodowych, dotycz�cych w ca�o�ci lub w znacznej mierze materii mi�dzynarodowego post�powania cywilnego (np. w obu konwencjach haskich o procedurze cywilnej z 1905 i 1954 r., konwencji nowojorskiej z 1956 r. o dochodzeniu roszcze� alimentacyjnych za granic�, konwencji nowojorskiej z 1958 r. o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzecze� arbitra�owych, konwencji wiede�skiej z 1961 r. o stosunkach dyplomatycznych6.
Polskie mi�dzynarodowe post�powanie cywilne jest wi�c w szerokim zakresie � i pod wzgl�dem przedmiotowym, i w stosunkach ze znaczn� liczb� pa�stw (cho� nie zawsze najwa�niejszymi z punktu widzenia intensywno�ci obrotu prawnego) � regulowane umowami mi�dzynarodowymi.
1.2. Do wej�cia w �ycie (17 pa�dziernika 1997 r.) Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. wzajemny stosunek mi�dzy ustaw� krajow� (przepisami z zakresu mi�dzynarodowego post�powania cywilnego) a umowami mi�dzynarodowymi, kt�rych Polska jest stron� (czyli prawem mi�dzynarodowym), regulowa� art. 1096 k.p.c. � m�wi�cy o niestosowaniu przepis�w cz�ci III k.p.c., je�eli umowa mi�dzynarodowa stanowi inaczej. Przepis ten eksponowa� zatem zasad� priorytetu um�w mi�dzynarodowych, ale tylko wobec przepis�w cz�ci III k.p.c.
Problem stosunku traktat�w mi�dzynarodowych do prawa wewn�trznego przez wiele lat by� bardzo sporny w polskiej literaturze prawniczej i judykaturze7.
4 Zob. wykaz konwencji w rozdziale I pkt 5.
5 Zob. rozdzia� I pkt 6.
6 Wszystkie te konwencje zob.: E. Wierzbowski, Umowy mi�dzynarodowe PRL dotycz�ce obrotu prawnego. Warszawa 1966; A. Zieli�ski, Obr�t prawny z zagranic� w sprawach cywilnych i karnych. Umowy mi�dzynarodowe PRL, Warszawa 1983 i J. Ciszewski, Obr�t prawny z zagranic�, zbi�r um�w mi�dzynarodowych, t. I i II, Sopot 1997.
7 Zob. m.in. C. Berezowski, Wzajemny stosunek prawa mi�dzynarodowego i krajowego, PiP 1964, nr 8-9; A. Klafkowski, Umowa mi�dzynarodowa a ustawa, RPEiS 1965, nr 4; L. Gelberg, Umowa mi�dzynarodowa jako �r�d�o prawa w PRL, �Sprawy Mi�dzynarodowe" 1966, nr 2; S. Kazimierczyk, Umowa mi�dzynarodowa jako �r�d�o prawa wewn�trznego w PRL, �Acta Uniwersitatis Wratislaviensis" 1968, nr 91; K. Skubiszewski, Prawo PRL a traktaty, RPEiS 1972, nr 3; ten�e. Konflikt normy krajowej z mi�dzynarodow�, PiP 1979, nr 12; Prawo mi�dzynarodowe a prawo wewn�trzne, pod red. A. Wasilkowskiego, Wroc�aw 1980; J. Jodtowski, Umowy mi�dzynarodowe w �wietle judykatury SN, Pal. 1984, nr 2; ten�e. Zasady przewodnie..., s. 123 i n.; J. �opuski, Mi�dzynarodowe konwencje cywilnoprawne. Niekt�re zagadnienia stosowania i wyk�adni, [w:] Prace z prawa cywilnego, pod red. B. Kordasiewicza i E. ��towskiej, Wroc�aw 1985; K. Skubiszewski, Wzajemny stosunek i zwi�zki
/. Zasada priorytetu um�w mi�dzynarodowych 43
Zarysowa�y si� przy tym r�nice stanowisk w tak wa�nych kwestiach, jak: jednego czy dw�ch system�w prawnych, mocy obowi�zuj�cej um�w mi�dzynarodowych w stosunkach wewn�trznych i jej podstawy oraz znaczenia publikowania um�w mi�dzynarodowych w zbiorze urz�dowym (Dzienniku Ustaw). Przewa�a� jednak pogl�d, �e umowa mi�dzynarodowa ratyfikowana i nale�ycie og�oszona w Dzienniku Ustaw ma ex proprio vigore skuteczno�� w wewn�trznych stosunkach prawnych w dziedzinach zastrze�onych w ustawie albo uregulowanych przez ustaw�. Ostatecznie w praktyce kwalifikowano umowy jako lex specialis w stosunku do prawa wewn�trznego i przyjmowano nast�puj�c� hierarchi� �r�de� prawa w zakresie mi�dzynarodowego post�powania cywilnego:
1) umowy dwustronne,
2) umowy wielostronne,
3) przepisy ustaw szczeg�lnych,
4) przepisy cz�ci III k.p.c.,
5) przepisy cz�ci I k.p.c. o post�powaniu odr�bnym (np. w sprawach ma��e�skich i rodzinnych) oraz r�wnorz�dne przepisy o post�powaniu nieprocesowym dla poszczeg�lnych rodzaj�w spraw,
6) pozosta�e przepisy k.p.c.8