Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
I one właśnie łączą wszystkie działy i tworzą pewien
zwarty system i zharmonizowaną całość.
Dzisiaj ma psychologię defektologiczną trzeba patrzeć szerzej i nie
ograniczać jej do psychologicznej problematyki wymienionych grup osób
niepełnosprawnych (inwalidów). W miarę rozwoju kształcenia specjalnego i
rehabilitacji wyłania się wiele swoistych psychologicznych problemów
wynikających i związanych nie tylko z trwałym defektem, lecz również z
przewlekłymi schorzeniami somatycznymi i psychicznymi. Mamy tutaj na uwadze
inwalidów w wyniku schorzeń układu krążenia, układu oddechowego (schorzeń
pulmonologicznych) itd., nie mówiąc już o licznej grupie osób z
dysfunkcjami narządu ruchu. Inwalidzi ci przedstawiają także swoiste
problemy psychologiczne obok problemów wspólnych z niewidomymi, głuchymi
itd.
Termin "psychologia defektologiczna" nie od razu przyjął się u nas w
kraju i do dnia dzisiejszego ma swoich przeciwników. Pierwsze konferencje w
latach 1961, 1969 i 1973 poświęcone psychologii defektologicznej odbywały
się pod hasłem "Problemy psychologiczne w rehabilitacji inwalidów".
Obok określenia "psychologia defektologiczna" zaczęły się pojawiać inne,
a mianowicie: "psychologia rehabilitacyjna" (W. Szewczuk, 1979, s. 235Ď) i
"psychologia rewalidacji" (K. Klimasiński, 1980, s. 48Ď). Wydaje się, że
wymienione nazwy zbytnio akcentują aspekty praktyczne, a ściślej mówiąc
funkcję psychologii w rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Uznając nieadekwatność wyżej przedstawionych określeń dla omawianej
problematyki, niektórzy psychologowie przyjmują nazwę "psychologia
niepełnosprawnych" lub "psychologia inwalidów" (M. Kulczycki, 1979, s. 63 i
K. Klimasiński, 1980, s. 48Ď). Takie określenia wydają się odpowiednie, a
zwłaszcza logiczne, albowiem są one nadrzędne w stosunku do "psychologii
niewidomych", "psychologii głuchych" itd.
Jednak nadal powszechnie stosuje się raczej termin "psychologia
defektologiczna" czego dowodem są m. in. systematycznie odbywające się
sympozja poświęcone psychologii defektologicznej (1974, 1976, 1978, 1981Ď).
Na tle dotychczasowych rozważań wyłania się jeszcze problem stosunku
psychologii defektologicznej (psychologii inwalidów) do psychologii
klinicznej. Niektórzy bowiem uważają, że całą problematykę, którą zajmuje
się psychologia defektologiczna, można rozpatrywać w ramach psychologii
klinicznej. Ogólnie mówiąc, ta ostatnia zajmuje się zaburzeniami zachowania
człowieka, a więc w pewnym sensie zjawiskami patologicznymi. Zjawiska,
które rozważa psychologia defektologiczna, nie mają takiego charakteru. Z.
Sękowska (1979, s. 37Ď) pisze w tej sprawie:
"Należy zwrócić uwagę, że kalectwo wprawdzie doprowadza często do zmian w
zakresie różnych funkcji i zjawisk psychicznych, które stają się
specyficzne, ale nie patologiczne (np. struktura czytania dotykowego u
niewidomych, ich wyobrażenia surogatowe, orientowanie się w przestrzeni
przy pomocy "zmysłu przeszkód" nie są patologią), choć są jakościowo różne
od zjawisk u ludzi widzących, to nie można ich określić jako patologiczne".
Oczywiście nie oznacza to, że nie występują u osób niepełnosprawnych
(inwalidów) zaburzenia zachowania, np. u nowo ociemniałych w związku z
utratą wzroku. Psychologia defektologiczna ma więc związek i wiele
zagadnień wspólnych czy zbliżonych z psychologią kliniczną. M. Jarosz
(1978, s. 23Ď) pisze w tej sprawie: "Problematyka psychologii klinicznej
zbliża się w pewnym zakresie do problematyki innych dziedzin. Na przykład
przedmiotem zainteresowań psychologii klinicznej jako dziedziny
naukowo-badawczej pozostają zaburzenia przystosowania uwarunkowane
patologią w sensie medycznym, nawet jeśli osoby nią dotknięte nie są
pacjentami, bo nie wymagają leczenia (np. ociemniali, którym nie można
przywrócić wzroku...). W ten sposób psychologia kliniczna dzieli niektóre
zagadnienia z dziedzinami pokrewnymi, m. in. z psychologią
defektologiczną...".
5. TyflopsychologiaŃ
a inne dyscyplinyŃ
psychologiczne
Tyflopsychologia jako dział psychologii defektologicznej jest również
ściśle związana z innymi dyscyplinami psychologicznymi. Przede wszystkim
należą do nich: psychologia ogólna, która zajmuje się podstawowymi
procesami psychicznymi i cechami osobowości człowieka, oraz psychologia
rozwojowa, której przedmiotem są przeobrażenia i zmiany psychiczne w
rozwojowym okresie życia człowieka. Już K. Bürklen (1924, s. 10Ď)
twierdził, że: "Podstawą i punktem wyjścia dla psychologii niewidomych może
być tylko psychologia ogólna - psychologia normalnego człowieka". Oznacza
to, że nie można uprawiać tyflopsychologii w oderwaniu od dotychczasowej
wiedzy psychologicznej o człowieku i jego rozwoju. Wiedza ta musi stanowić