Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Fenyes np. m�wi, �e istnienie
zasady
nieokre�lono�ci, kt�r� wi��e on z pewnymi zale�no�ciami statystycznymi,
bynajmniej nie
uniemo�liwia jednoczesnego dowolnie dok�adnego pomiaru po�o�enia i pr�dko�ci.
Fenyes nie
wskazuje jednak, w jaki spos�b mo�na by by�o de facto dokona� tego rodzaju
pomiar�w;
dlatego rozwa�ania jego nie wykraczaj�, jak si� wydaje, poza sfer� abstrakcji
matematycznej.
Weizel, kt�rego kontrpropozycje w stosunku do interpretacji kopenhaskiej s�
pokrewne tymt kt�re wysun�li Bohm i Fenyes, wi��e parametry utajone z
,,zeronami";
�zerony" s� nowym, ad hoc wprowadzonym do teorii rodzajem cz�stek, kt�rych w
�aden
spos�b nie mo�na obserwowa�. W koncepcji tej kryje si� niebezpiecze�stwo,
prowadzi ona
bowiem do wniosku, �e oddzia�ywanie mi�dzy realnymi cz�stkami i zeronami
powoduje
rozproszenie energii na wiele stopni swobody pola zeronowego, co sprawia, i�
ca�a
termodynamika staje si� jednym wielkim chaosem. Weizel nie wyja�ni�, w jaki
spos�b ma
zamiar zapobiec temu niebezpiecze�stwu.
Stanowisko wszystkich fizyk�w, kt�rych pogl�dy om�wili�my powy�ej, najlepiej
mo�na scharakteryzowa� powo�uj�c si� na dyskusj�, kt�ra w swoim czasie wywo�a�a
szczeg�lna teoria wzgl�dno�ci. Ka�dy, kto by� niezadowolony z tego, �e Einstein
wyeliminowa� z fizyki poj�cie absolutnej przestrzeni i poj�cie absolutnego
czasu, m�g�
argumentowa� w nast�puj�cy spos�b: Szczeg�lna teoria wzgl�dno�ci bynajmniej nie
dowiod�a, �e czas absolutny i przestrze� absolutna nie istniej�. Dowiod�a ona
jedynie, �e w
�adnym spo�r�d zwyk�ych do�wiadcze� fizycznych nie przejawia si� bezpo�rednio
prawdziwa przestrze� ani prawdziwy czas. Je�li jednak we w�a�ciwy spos�b
uwzgl�dnimy ten
aspekt praw przyrody, a wi�c je�li wprowadzimy odpowiednie czasy pozorne dla
poruszaj�cych si� uk�ad�w odniesienia, to nic nie b�dzie przemawia�o przeciwko
uznaniu
istnienia przestrzeni absolutnej. Nawet za�o�enie, �e �rodek ci�ko�ci naszej
Galaktyki
(przynajmniej z grubsza bior�c) pozostaje w spoczynku wzgl�dem przestrzeni
absolutnej -
nawet to za�o�enie okaza�oby si� prawdopodobne. Krytyk szczeg�lnej teorii
wzgl�dno�ci
m�g�by doda�, �e mo�na mie� nadziej�, i� w przysz�o�ci zdo�amy okre�li�
w�asno�ci
przestrzeni absolutnej na podstawie pomiar�w (tzn. wyznaczy� �parametry utajone"
teorii
wzgl�dno�ci) i �e w ten spos�b teoria wzgl�dno�ci zostanie ostatecznie obalona.
Ju� na pierwszy rzut oka jest rzecz� jasn�, �e argumentacji tej nie mo�na obali�
do�wiadczalnie, nie ma w niej bowiem na razie �adnych tez, kt�re r�ni�yby si�
od twierdze�
szczeg�lnej teorii wzgl�dno�ci. Jednak�e j�zyk tej interpretacji sprawi�by, �e
znikn�aby
w�asno�� symetrii maj�ca decyduj�ce znaczenie w teorii wzgl�dno�ci, a mianowicie
niezmienniczo�� lorentzow-ska; dlatego musimy uzna�, �e powy�sza interpretacja
jest
niew�a�ciwa.
Analogia do teorii kwant�w jest tu oczywista. Z praw teorii kwant�w wynika, �e
wymy�lonych ad hoc parametr�w utajonych nigdy nie b�dzie mo�na wykry� za pomoc�
obserwacji. Je�eli wprowadzimy do interpretacji teorii parametry utajone jako
wielko��
fikcyjn� - to wskutek tego znikn� najwa�niejsze w�asno�ci symetrii.
W publikacjach B�ochincewa i Aleksandrowa spos�b uj�cia zagadnie� jest zupe�nie
inny ni� w pracach fizyk�w, o kt�rych m�wili�my dotychczas. Zarzuty obu tych
autor�w pod
adresem interpretacji kopenhaskiej dotycz� wy��cznie filozoficznego aspektu
uj�cia
problem�w. Fizyczn� tre�� tej interpretacji akceptuj� oni bez �adnych
zastrze�e�.
Tym bardziej ostre s� tu jednak sformu�owania stosowane w polemice:
�Spo�r�d wszystkich, niezmiernie r�norodnych kierunk�w idealistycznych w fizyce
wsp�czesnej najbardziej reakcyjny kierunek reprezentuje tak zwana �szko-�a
kopenhaska�.
Niniejszy artyku� ma zdemaskowa� idealistyczne i agnostyczne spekulacje tej
szko�y doty-
cz�ce podstawowych problem�w mechaniki kwantowej" - pisze B�ochincew we wst�pie
do
jednej ze swoich publikacji. Ostro�� polemiki �wiadczy o tym, �e chodzi tu nie
tylko o nauk�,
�e mamy tu do czynienia r�wnie� z wyznaniem wiary, z okre�lonym credo. Cel
autora wyra�a
cytat z pracy Lenina zamieszczony na ko�cu artyku�u: �Jakkolwiek by si� osobliwa
wydawa�a
z punktu widzenia �zdrowego rozs�dku� przemiana nie-wa�kiego eteru w wa�k�
materi� i
odwrotnie, jakkolwiek �dziwne� by si� wydawa�o, �e elektron nie ma �adnej innej
masy,
