Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

Osiad�y spos�b �ycia aklimatyzacja ro�lin, oswojenie zwierz�t, wszystko to u�atwi�o spa
1 W 1900 r. w Warszawie na choroby serca przypada�o 5,2% og�u zgo< n�w, a w 1970 r. '� 40�/o. Nale�y jednak ostro�nie podchodzi� do takicf por�wna�, cho�by z powodu niepor�wnywalnych warunk�w, mo�liwo�ci i u miej�tno�ci rozpoznawania chor�b serca w Warszawie dawniej i dzisiaj.
32
�
to�ci we wska�-f ��nych krajach) serca jest zna-ti. Natomiast w wyst�puje rak
D G��WNE
og� przypisuje schnice medycz-j 5 tedy milcz�co yst�pi�y w r� rozw�j i mo�li seciw chorobom awana i dotych
ibra�alnych cza le zrozumie�, �< drobny u�amek
przemiany cho jak i tej, kt�r; t�ra zosta�a ju �laj� fundamen i w tych proce
:z�owiek przeby� i� �ywno�ci. Po-alnych, cz�owiek sprawi�a, �e cz�-i liczba ludno�ci j nam) nie by�y wa�y prymityw-pie�ne zwierz�ta
; dziesi�� tysi�cy
I�y spos�b �ycia,
to u�atwi�o spo-
io 5,2% og�u zgo dchodzi� do takich} iw, mo�liwo�ci i u iwniej i dzisiaj.
�ecze�stwom rolniczym zaopatrywanie si� w �ywno��, szczeg�lnie W produkty zbo�owe. Spowodowa�o to powa�ny wzrost ludno�ci.
Jednak�e �ycie osadnicze du�ych zbiorowo�ci ludzkich stwarza�o warunki, kt�re sprzyja�y rozwojowi zanieczyszcze� wody odpadkami, zwi�kszaj�c prawdopodobie�stwo zaka�enia. Pot�gowa� to jeszcze brak urz�dze� sanitarnych i nie�wiadomo�� elementarnych zasad higieny. W dodatku wzrost uprawy zb� umo�liwi� wprawdzie wykarmienie znacznie wi�kszych zbiorowo�ci ludzkich, ale doprowadza� r�wnie� do jednostajno�ei po�ywienia, co wp�ywa�o na obni�enie odporno�ci przeciw zachorowaniom.
Dok�adnych bada� wymaga jeszcze szczeg�lne zjawisko zmian we wska�nikach zgon�w z powodu chor�b zaka�nych, jakie wyst�pi�y w okresie przej�cia gospodarki rolniczej na przemys�ow�. W XIX i XX wieku cz�owiek odni�s� wielkie zwyci�stwo, osi�gaj�c najwspanialsz� w historii popraw� zdrowia. Gru�lica, najcz�stsza przyczyna �mierci w XIX wieku, zacz�a w pierwszej po�owie XX wieku zmniejsza� sw�j plon.
400C)L
Szczepionka BCG
1890. 1910 .1930 1950 1970 Lata
Ry�. 5. Wska�niki zgon�w z powodu gru�licy w Anglii i Walii w latach 1883�1970 (standaryzowane na ludno�� w 1901 r.; wg T. McKeown).
Wymienia si� trzy hipotezy, kt�re maj� wyja�ni� to zjawisko, a wi�c: zmniejszenie zjadliwo�ci zarazka, zwi�kszenie genetycznej odporno�ci populacji, poprawa od�ywiania. Pierwsze dwie hipotezy nie wydaj� Si� przekonuj�ce, gdy� brak jest teoretycznego uzasadnienia, dlaczego drobnoustroje mia�yby przypadkowo zmieni� swoj� zjadliwo�� i czemu w tak kr�tkim czasie mia�aby wzrosn�� odporno�� genetyczna. Przekonuj�ca jest natomiast hipoteza trzecia, m�wi�ca, �e wzrost odporno�ci przeciw zaka�eniom zosta� spowodowany popraw� od�ywiania. Mia�o to zwi�zek z lepsz� technologi� produkcji i transportu �rodk�w spo�ywczych. Dotyczy to gru�-
3 � Socjologia medycyny
33
ii
licy (oraz w p�niejszych latach XIX wieku tak�e innych chor�b zaka�nych, np. zapale'nia p�uc). Na rycinie 6 wida� jednak, �e w II po�owie XX wieku zgony na gru�lic� w niekt�rych krajach europejskich maj� tendencj� wzrostow�. Jak wida�, w latach 1967 � �1969 najwi�cej zgon�w by�o w Polsce.
Holandia H 1 ! 1957-59
Dania 5j
Islandia li ' K��^ 1967-69
Norwegia ^
Anglia i Walia SN^
P�Tn.Irlandia ^ 1
Szwecja ^s 1
Szkocja
Szwajcaria &>ss^j 1
Belgia . \NX^N
W�ochy N^J^
Irlandia ^^^
Finlandia 88*^ r
Czechos�owacje S^m 1
RFN ^^^ 1
Grecja ^�^^
Francja ^WJ 1
Bu�garia JSS^S^
N RD �^SS^NSN 1
Hiszpania ^SS^I 1
Austria ^�^�^^J 1
Jugos�awia '\SS^S�SS^\^^$1 1
Rumunia ^^SS^�^^I 1
W�gry ^^sS^^^I i
Portugalia ^S^^^^l ;
Polska ^^S^SS^^�^
r
wad�: Skutl wych 5est < istnie
W
skute Doty< nie v Zdro\ �awa choro
N;
chor� ni� p syndr Szacu ci� h skutk
10
20
30
40 50/100 OOt
twem nieco trze. spo�e< zapob dzajei nym wahi Bs
nie si �o pr; spo�ec
Ry�. 6. Zgony z powodu gru�licy na 100 ty�. ludno�ci w Europie w latach Wymi 1957�1959 i 1967�1969 (wg World Health Statistics Report). ni�. "
wska�
Wiedza na temat zwi�zku mi�dzy z�ym od�ywianiem a zaka�eniem rozsizerzy�a si� znacznie w ci�gu ostatnich lat, g��wnie dzi�ki do�wiadczeniu zdobytemu przez �wiatow� Organizacj� Zdrowia w krajach Trzeciego �wiata, gdzie choroby zaka�ne s� wci�� dominuj�cym typem chor�b. Do�wiadczenie to zosta�o opisane i zinterpretowane przez wspomnianego ju� Anglika McKeowna. Dowodzi on, �e chocia� wp�yw z�ego od�ywiania nie jest jednakowy w r�nych chorobach, to jednak nie ma w�tpliwo�ci, �e jest ono najwa�niejszym determihantem wska�nik�w zaka�enia i ich skutk�w. Co wi�cej, choroby zaka�ne maj� niepomy�lny wp�yw na stan od�ywiania, a interakcja mi�dzy chorob� a z�ym od�ywianiem pro-
wska: tniesz n�y :
m
my c: szczei nie ni nego.
r
fch chor�b Lnak, �e w ;rajach eu-ach 1967�
ipie w latach
em a zaka-
t�wnie dzi�-
:j� Zdrowia
l wci�� do-
dsane i zin-
wna., Dowo-
dnakowy w
est
ch