Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
czy przy powtórnym badaniu te same osoby wykażą taki sam poziom zdolności. Teoretycy testów rozwiązują ten problem przede wszystkim przez obliczanie współczynnika korelacji pomiędzy wynikami pierwszego badania i drugiego, wykonanego na tych samych osobach w innym czasie (test-retest relidbility). Przy współczynniku korelacji wynoszącym +0,80 do +0,90 itest uważa się za "rzetelny", t j. dostatecznie stabilny, aby można było polegać na pomiarach wykonanych za pomocą niego. Sprawa ustalenia rzetelności testu nie jest jednak prosta, na co wskazał M. Kreutz (1962, s. 272). Zmienność rezultatów testu zależy nie tylko od właściwości samego testu, ale także od szeregu czynników działających na badanego lub okoliczności niezależnych ani od testu, ani od eksperymentatora. Wykonanie testu może się pogorszyć, gdy badany jest zmęczony poprzednio wykonywaną pracą, gdy jest rozdrażniony jakąś sprawą nie wiążącą się z badaniem, gdy źle czuje się fizycznie (czynniki A, W formule przytoczonej na s. 37) itd. Wpływ na wynik mają również okoliczności, w których rozwiązuje się zadanie, osoba samego eksperymentatora, hałasy dochodzące z ulicy lub z sąsiedniego pokoju. Badanie stałości testu metodą korelacji nie potrafi nas uwolnić od tych czynników zmienności, w rezultacie zaś, jak wskazuje Kreutz, przy kilkakrotnym powtarzaniu testu i mierzeniu korelacji pierwszego powtórzenia z drugim, drugiego z trzecim itd., uzyskuje się nieraz współczynniki bardzo różne, co stawia pod znakiem zapytania całą tę technikę kontrolowania rzetelności testu.
Należy jednak zaznaczyć, że zadaniem psychologa stosującego test jest upewnienie się, czy zewnętrzne i wewnętrzne warunki, w jakich pracuje badany, są optymalne, tylko wtedy bowiem wynik testu może być wiarygodny. Osób czujących się źle, niedysponowanych fizycznie czy psychicznie, nie można badać testem zdolności, chyba że mamy do czynienia z osobą psychicznie chorą i chcemy stwierdzić, jak wpływa choroba na aktualny poziom jej sprawności umysłowej. Zwróćmy przy tym uwagę, że duże baterie testów, jak np. skala Wechsiera, wykazują mimo wszystko znaczną stałość wyników. Z zestawienia podanego przez Shaffera i Laza-rusa (1952, s. 158) wynika, że współczynniki stałości dla pełnej skali Wechsiera, obliczone niezależnie przez 9 różnych autorów dla rozmaitych populacji, osób normalnych i psychicznie chorych, wahają się w granicach + 0,84 do + 0,91. Współczynniki te dla poszczególnych podtestów są na ogół niższe i bardziej zmienne, najwyższą stałość wyników wykazuje test Wiadomości i test Słownika.
Trzecią cechą poprawnego 4estu^ zdolności jest diagnostyczność lub - jak się częściej mówi-,ytrafność". pnączy to, że na podstawie wyników uzyskanych przez badanego~w"teście powinniśmy móc przewidzieć wyniki, jakie uzyska on również w sytuacjach życiowych, pozalaboratoryj-nych. Szereg testów "analitycznych", które stosowano do badania poszczególnych zdolności, takich jak np. zdolność kombinowania (test Masselona,
93