Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

Nawet je�li dochodzilo mi�dzy nimi do konflikt�w, nie zawsze by�y tak jednoznaczne, jak mogloby si� to wydawa�, nie mo�na te� m�wi� o wyra�nych antagonizmach. W wielu przypadkach mi�dzy miastami a wsi� istnialy silne wi�zi gospodarcze. Wiejskie obszary rozwoju przemys�u wl�kienniczego, jak austriackie Niderlandy czy Elbeuf, by�y uzale�nione od handlowej i finansowej aktywno�ci o�rodk�w miejskich. Migracja, jakkolwiek nie niszczy�a tradycyjnej kultury miejskiej, wywierali pewien wp�yw na kulturowy i spo�eczny charakter miast. Ludno�� nap�ywowa nie zawsze mogla korzysta� z szans, jakie dawalo �ycie w mie�cie, cz�sto skazana na zaj�cia o marginalnym charakterze, gnie�d�enie si� w najubo�szych dzielnicach i wysokie bezrobocie. Integracja w �rodowisku miejskim byli trudna, cho� niew�tpliwie �atwiejsza w wi�kszych skupiskach imigrant�w, co pozwala wyja�ni� ich ci��enie ku wi�kszym o�rodkom. Wielu imigrant�w musia�o z konieczno�ci szuka� dla siebie miejsca w mrocznej sferze �ycia miejskiego. W Bordeaux nieproporcjonalnie wielu schodzilo na drog� prostytucji i zlodziejstwa. Byli jednak tacy, kt�rzy znajdowali bardziej stabilne zatrudnienie, �e wspomnie� cho�by oddzia�y korsyka�skie i szwajcarskie stacjonuj�ce w Genui w latach trzydziestych. Niezale�nie od indywidualnych los�w imigranci, zw�aszcza robotnicy sezonowi, stanowili ogniwo ��cz�ce miasto i wie�. Istnia�y tak�e zwi�zki kulturowe. Chlopi �ci�gali do miasta nie tylko w celach handlowych, ale tak�e na jarmarki czy uroczysto�ci religijne. R�wnie� wie� nie zawsze wrogo odnosi�a si� do p�mysl�w rodem z miasta. Szerzeniu miejskich idei sprzyja�a obecno�� ludzi, kt�rzy z racji swoich funkcji odgrywali rol� po�rednik�w, dotyczy�o to szczeg�lnie kleru. W Langwedocji w czterech miastach uruchomiono kursy po�o�nictwa dla kobiet ze wsi, co sprzyja�o odchodzeniu od tradycyjnych praktyk. Z czasem do��
Miasta i hierarchia spo�eczna 193
powszechnie zaakceptowano metody przyjmowania porodu typowe dla miast. Innym przykladem wsp�lpracy by�a instytucja mamek; us�ugi �wiadczonej najcz�ciej przez kobiety ze wsi i traktowanej jako �r�d�o zarobku. We Francji pracuj�ce kobiety, przede wszystkim z Pary�a i Lyonu, wysy�a�y swoje dzieci na wykarmienie na wie�, g��wnie na tereny, na kt�rych brakowa�o pracy w cha�upnictwie. Sw�j udzia� w ograniczeniu napi�� mialy tak�e podzialy istniej�ce zar�wno w mie�cie, jak i na wsi. Kiedy w roku y3o powsta�cy zaatakowali korsyka�skie miasto Bastia, biedota miejska nie przy��czy�a si� do buntownik�w, przek�adaj�c solidarno�� ze spo�eczno�ci� miasta nad gro�b� podejrze� o wsp�lnot� interes�w z napastnikami; z kolei �r�d�em podzia��w na wsi korsyka�skiej byla struktura klanowa. R�wnie� w regionie Roussillon do oslabienia napi�� mi�dzy Perpignan a terenami wiejskimi w pewnej mierze przyczynialy si� r�nice w obu obozach. Hodowcy zwierz�t mieli na pie�ku z hodowcami winoro�li, pozbawiona za� praw obywatelskich biedota z przedmie�� Perpignan nie uto�samia�a si� �ci�le z interesami miasta. Podobnie jak w przypadku innych zjawisk, zwi�zki i napi�cia mi�dzy miastem a wsi� byty ze sob� wielorako posplatane, a symbiotyczne relacje stawa�y si� tyle� �r�dlem napi��, ile korzy�ci. Trudno wi�c w tej materii o jednoznaczne wnioski, zwlaszcza na poziomie �ycia jednostek, a konkluzje cz�sto b�d� zale�a�y od punktu widzenia. Zad�u�ony chlop byl tak samo ofiar�, jak beneficjantem gospodarki rynkowej, a walcz�cy o przetrwanie w mie�cie imigrant napotyka� tam nie tylko liczne przeciwno�ci, ale tak�e otwieraj�ce si� szanse.
Miasta i hierarchia spo�eczna
Nieegalitarny i hierarchiczny charakter europejskiego spolecze�stwa dawal o sobie zna� tak�e w �yciu miast. Spoleczne i administracyjne struktury poszczeg�lnych miast byty do�� rozmaite, w zale�no�ci od spelnianych funkcji, okoliczno�ci historycznych i politycznych oraz typu najbli�szego otoczenia. Podobnie jak w przypadku innych grup spo�ecznych, terminologia stosowana do opisu spo�ecznej struktury miast, czy to prawnicza, czy ekonomiczna, by�a zr�nicowana i cz�sto niesp�jna. Wiele niejasno�ci wprowadza�y tak�e zale�no�ci mi�dzy klasyfikacjami prawnymi a klasyfikacjami opartymi na kryteriach ekonomicznych. I je�li terminy "arystokracja", "szlachta", "ziemia�stwo" czy "wla�ciciele ziemscy" wprowadzaj� r�wnie wiele Jadu jak zam�tu, zwlaszcza stosowane w skali ca�ego kontynentu, tak�e mato pomocne okazuj� si� podzia�y wyr�niaj�ce "bur�uazj�", "mieszczan" czy "klas� �redni�". Stanowy charakter europejskiego spo�ecze�stwa oraz gospodarcze funkcje miast powodowaly, �e wi�kszo�� z nich mia�a podobn� struktur� spo�eczn�, niezale�nie od tego,
194 5. Miasta
jak definiowano j� w kategoriach prawnych. Najmniej liczn� grup� stanowili patrycjusze, bogaci mieszczanie, czerpi�cy sw� w�adz� z umiej�tno�ci organizowania aktywno�ci innych, g��wnie ekonomicznej, ale cz�sto tak�e politycznej. Zwykle mieli spor� w�adz� nad okolicznymi terenami wiejskimi, na kt�rych wykorzystywali swoje wplywy finansowe, d��yli do posiadania maj�tk�w ziemskich, a je�li byli kupcami tak�e do sprawowania kontroli nad wiejskim przemyslem. W miastach stanowili grup� pracodawc�w lub wla�cicieli ziemskich, jednak znacznie cz�ciej korzystali gl�wnie z w�adzy politycznej, jak� dawal im status spo�eczny oraz fakt, �e zwykle przewodzili w organach w�adz miejskich. Niekt�rzy cz�onkowie tej grupy legitymowali si� tytu�em szlacheckim, cho� znaczenie tego faktu bylo zr�nicowane w zale�no�ci od kraju. Dochody wi�kszo�ci czlonk�w miejskiej elity pochodzily z handlu, urz�d�w, gl�wnie s�downiczych, i zysk�w, jakie przynosily pieni�dze zainwestowane w ziemi� lub dochodowe po�yczki.