Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.

(i ) Druga rzeczywistość nie jest zjawiskiem przestrzenno-fizykalnym, lecz funkcjonalno-
semiotycznym, relacjonalnym i systemowym, to znaczy kulturowym. Bazuje ona na biologicznym
systemie organizmów i na socjalnym systemie interakcji i działań, bez tych systemów nie jest do
pomyślenia i do nich już bez reszty nie jest sprowadzalna.
(i i) Druga rzeczywistość to kultura w szerokim rozumieniu, jednak nie w znaczeniu otwartego
ogólnego systemu kultury, lecz w znaczeniu danych i funkcjonujących manifestacji tego systemu
ogólnego, w sensie konkretnych realizacji ogólnych praw systemowych. Druga rzeczywistość jest
więc dana w postaci różnych manifestacji. Kultura jako system ogólny jest częścią składową
pierwszej rzeczywistości (= realności) w tym sensie, w jakim mechanizm ewolucji, system biologiczny
lub socjalny, prawa fizyki itp. przynależą do realności, to znaczy nie są wzorami myślenia, formami
oglądu lub modelami (z uwagi na teorię nauki reprezentuję pozycję ontologizującą w ramach
hipotetycznego realizmu; por. Friedrich/Sens 1976, 29). Konkretne manifestacje systemu ogólnego
rozumieć należy jako jego realizacje, jako warianty drugiej rzeczywistości, manifestujące się oraz
konkretnie obserwowalne w odmiennych semantyzacjach.
(iv) Najważniejszymi elementami systemu kultury i - z uwagi na jego konkretne manifestacje - drugiej
rzeczywistości są ogólnie rzecz biorąc dyskursy (różnej kompleksowości), w tym dany interdyskurs
(dyskurs kultury jednostkowej) i obrazy świata, ponadto: symbole kolektywne i symbole dyskursowe
jak i różne kulturowo uwarunkowane mechanizmy semantyzacyjne, kolektywne strategie
manipulacyjne, stereotypy, normatywy, konstrukty wydarzeń, procedury normalizacyjne, wzorce
normalizacyjne, skalowania itp. (definicje tych pojęć podane są w aneksie). Najważniejszą ich
funkcją jest zachowanie i odgraniczenie systemu, to znaczy stabilizacja i odgraniczenie danej
manifestacji systemu z uwagi na własny stan systemu jak i z uwagi na inne systemy oraz środowisko
systemu z jednej strony oraz system ogólny z drugiej. Stosowane są przy tym zarówno mechanizmy
dyferencjujące jak i mechanizmy zapobiegające dyferencjacjom, które również są istotnymi
składnikami drugiej rzeczywistości. Wymienione wyżej obiekty dane są z jednej strony jako
generalne składniki systemu ogólnego, przy czym tutaj są one niespecyficzne, a z drugiej jako
manifestujące się w określony sposób składniki danej konkretnie manifestacji kultury. Wymienione
mechanizmy natomiast dane są tylko jako generalne składniki systemu ogólnego, produkują one
jednak w i dla danych manifestacji kultury różnie ukierunkowane następstwa.
(v) Druga rzeczywistość powstaje zasadniczo na dwa różne sposoby: na poziomie ogólno-językowym
i na poziomie specyficznie kulturowym (przyznaję, że wybór tych określeń nie jest szczególnie
szczęśliwy, gdyż może powstać wrażenie, że ogólno-językowy poziom nie jest czynnikiem
kulturowym, czego nie mam oczywiście na myśli, obydwa sposoby są elementami kultury, niestety
nie przychodzi mi do głowy lepsze sformułowanie, niedwuznacznie oddające problem):
a) Poziom ogólno-językowy bazuje na generalnie obecnych i oddziałujących w języku naturalnym
mechanizmach semantyzacyjnych i prawach semantyzacyjnych (w odniesieniu do słów, zdań,
tekstów, ogólnie - wypowiedzi), na - rozumianych niewartościująco - manipulatywnych
procedurach języka naturalnego, na generowanych przez język i w języku konwencjach obrazów
22
świata. Kompleks ten stanowi podstawowy stopień generowania drugiej rzeczywistości, silnie
obciążony funkcjonalnie, przez uczestników kultury prawie wcale niereflektowany, ze swej strony
w dużym stopniu odporny na manipulacje. Mechanizmy te w obrębie różnych języków naturalnych
różnią się oczywiście od siebie, bazują one jednak na wspólnych filogenetycznych podstawach i
wykazują tym samym takie same funkcje.
b) Poziom specyficznie kulturowy dotyczy tych i tylko tych semantyzacji oraz pozostałych operacji,
które - w tematyzowanym tutaj sensie - zależne są od danej manifestacji kultury, w niej są
generowane, wykazują specyficzne dla danej manifestacji funkcje i służą do produkowania
dyferencji i zależności oraz niesprowadzalne są bez reszty i tylko do języka.
W związku z tym dokonać należy także rozróżnienia między semantyzacjami językowymi i