Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Rynek polityczny definiuje przy tym za R. Wiszniowskim (2000, s. 20) jako „kompleksową i złożoną pod względem proceduralno-instytucjonal-nym i normatywnym sferę relacji społecznych, w ramach której podmioty prezentują określone oferty polityczne, skierowane do obywateli bądź innych podmiotów, których przedmiotem jest ustalenie zasad dotyczących rozdziału zasobów politycznych, w tym przede wszystkim władzy publicznej". Partię politycz-
130
Dariusz Skrzypiński
ną natomiast definiuję za LaPalombarą i Weinerem jako „organizację posiadającą jednostki lokalne, odgrywającą rolę w rekrutacji politycznej oraz dążącą do zdobycia poparcia społecznego i zdobycia lub utrzymania władzy, bądź samodzielnie, bądź w koalicji z innymi partiami" (Maor, 1998, s. 251).
Wspomniana definicja strategii odwołuje się do pojęcia działania politycznego rozumianego jako „celowe, kontrolowane i dowolne (w znaczeniu możliwości świadomego i samodzielnego wyboru miejsca, czasu i sposobu postępowania) czynności podmiotu realizującego swoje potrzeby i interesy związane bezpośrednio i (lub) pośrednio z władzą polityczną" {Leksykon..., 1996, s. 72). Z tego punktu widzenia strategia polityczna jest w określonym momencie istnienia partii narzędziem optymalizacji wyboru metod i środków działania (uwzględniających dynamiczny charakter otoczenia, w jakim partia funkcjonuje) i służącym osiągnięciu założonych przez nią celów.
Analizę działań podejmowanych przez partie polityczne można przeprowadzić, odwołując się do następujących czterech czynników:
1. Typ i charakter podmiotu —typ partii politycznej można scharakteryzować, odwołując się do różnych kryteriów. Jednym z nich jest geneza partii. Uwzględniając to kryterium, można mówić o tzw. partiach tworzonych zewnętrznie i wewnętrznie. Pierwsze z nich powstawały w obrębie parlamentów. Drugie natomiast rodziły się poza nimi w oparciu o inne organizacje społeczne, np. związki zawodowe. Innym kryterium może być przynależność do określonej rodziny partii, np. komunistycznych, socjaldemokratycznych, liberalnych, chadeckich, konserwatywnych itd. (zob. Wstęp do teorii partii i systemów partyjnych, 2000). Kolejnym kryterium charakteryzującym typ partii może być model panującej w niej kultury organizacyjnej. E. Nalewajko (1997, s. 176), odwołując się za G. Hofstedem do zaproponowanych przez niego wymiarów: bliskość-oddalenie władzy i zakres tolerowania niepewności, wyróżniła cztery typy kultur, które w różnym stopniu występują w polskich partiach politycznych:
— „dobrze naoliwiona maszyna" to organizacja, w której mamy do czynie
nia z małymi nierównościami (bliskość władzy), niską tolerancją niepewności,
a koordynacja i kontrola dokonują się głównie poprzez system reguł;
— „rynek lokalny" to typ kultury, w której mamy do czynienia z bliskością
władzy i wysoką tolerancją niepewności, a kontrola i koordynacja dokonują się
głównie poprzez wzajemne dostosowywanie się ludzi w trakcie ich niefor
malnego komunikowania się;
— „piramida ludzi" jest typem kultury charakteryzującym się dużym oddale
niem władzy i niską tolerancją niepewności, koordynację i kontrolę zapewnia
natomiast bezpośrednie kierowanie realizowane m.in. poprzez dokładne okreś
lenie, kto nad kim sprawuję władzę i jak ona ma być egzekwowana;
— „rodzina" jest typem kultury, dla której charakterystyczne jest oddalenie
władzy i wysoka tolerancja niepewności, o organizacji myśli się jako o trady
cyjnej, patriarchalnej rodzinie, której głowa zapewnia wszystkim jej członkom
—
Strategie partii politycznych
131
ochronę w zamian za posłuszeństwo, koordynacja i kontrola jest realizowana poprzez standaryzację działań polegającą na ich dokładnym opisaniu.
Charakter partii, czyli zespół jej określonych cech, można m.in. opisać, używając kryterium „faz życia partii". Faza pierwsza to narodziny, podczas niej partia cechuje się określonym typem charyzmatycznego przywództwa, buduje program, gromadzi zwolenników, tworzy zręby struktury. W kolejnej fazie (wzlotu) partia powoli „dorabia" się własnego elektoratu, wewnątrz natomiast następuje stabilizacja struktur organizacyjnych i integracja różnych grup politycznych. Faza trzecia to faza rozwoju, w jej trakcie partia poszerza swój elektorat, zdobywa stałe źródła finansowania, zaczyna kreować nowy model przywództwa menadzersko-negocjacyjnego, a nowym zadaniem liderów staje się utrzymanie jedności. W czwartej fazie (stabilizacji) następuje utrwalenie nowego modelu przywództwa, partia ma stały, znaczący elektorat oraz wizję swojej przyszłości. W tej fazie decydują się przyszłe losy formacji — czy przetrwa ona na rynku politycznym, przekraczając w każdych wyborach próg reprezentacji, czy też przejdzie do fazy piątej? Jest to faza schyłku, partia w niej traci swoją konkurencyjność, w efekcie czego zostaje wyeliminowana z rynku (Borucka, Skrzypiński, 1995, s. 9);
2. Cel podmiotu działania — czyli „przyszły stan rzeczy, konkretny stan
otoczenia, do którego dąży dany podmiot polityki, np. zdobycie określonej
ilości mandatów i tek ministerialnych, modyfikacja lub zmiana systemu poli
tycznego, osłabienie, utrzymanie, wzmocnienie pozycji poszczególnych pod
miotów, kształtowanie świadomości, kultury, postaw politycznych społeczeń
stwa, mobilizowanie ludzi do uczestnictwa w życiu publicznym, wytworzenie
w społeczeństwie postaw legitymizujących władzę" {Leksykon..., 1996, s. 46);
3. Metody i środki działania wykorzystywane przez podmiot — czyli m.in.:
reklama polityczna, polityczne public relations, inicjatywy ustawodawcze, po
lityka kadrowa, kontakty i wspólne przedsięwzięcia z innymi partiami i organi
zacjami grup interesu, personalna kolonizacja administracji publicznej, pośred
nie bądź bezpośrednie wykorzystywanie instrumentów finansowych (kredyty,
lokaty, inwestycje kapitałowe), używanie określonych symboli, uchwały i de