Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Rynek polityczny definiuje przy tym za R. Wiszniowskim (2000, s. 20) jako �kompleksow� i z�o�on� pod wzgl�dem proceduralno-instytucjonal-nym i normatywnym sfer� relacji spo�ecznych, w ramach kt�rej podmioty prezentuj� okre�lone oferty polityczne, skierowane do obywateli b�d� innych podmiot�w, kt�rych przedmiotem jest ustalenie zasad dotycz�cych rozdzia�u zasob�w politycznych, w tym przede wszystkim w�adzy publicznej". Parti� politycz-
130
Dariusz Skrzypi�ski
n� natomiast definiuj� za LaPalombar� i Weinerem jako �organizacj� posiadaj�c� jednostki lokalne, odgrywaj�c� rol� w rekrutacji politycznej oraz d���c� do zdobycia poparcia spo�ecznego i zdobycia lub utrzymania w�adzy, b�d� samodzielnie, b�d� w koalicji z innymi partiami" (Maor, 1998, s. 251).
Wspomniana definicja strategii odwo�uje si� do poj�cia dzia�ania politycznego rozumianego jako �celowe, kontrolowane i dowolne (w znaczeniu mo�liwo�ci �wiadomego i samodzielnego wyboru miejsca, czasu i sposobu post�powania) czynno�ci podmiotu realizuj�cego swoje potrzeby i interesy zwi�zane bezpo�rednio i (lub) po�rednio z w�adz� polityczn�" {Leksykon..., 1996, s. 72). Z tego punktu widzenia strategia polityczna jest w okre�lonym momencie istnienia partii narz�dziem optymalizacji wyboru metod i �rodk�w dzia�ania (uwzgl�dniaj�cych dynamiczny charakter otoczenia, w jakim partia funkcjonuje) i s�u��cym osi�gni�ciu za�o�onych przez ni� cel�w.
Analiz� dzia�a� podejmowanych przez partie polityczne mo�na przeprowadzi�, odwo�uj�c si� do nast�puj�cych czterech czynnik�w:
1. Typ i charakter podmiotu �typ partii politycznej mo�na scharakteryzowa�, odwo�uj�c si� do r�nych kryteri�w. Jednym z nich jest geneza partii. Uwzgl�dniaj�c to kryterium, mo�na m�wi� o tzw. partiach tworzonych zewn�trznie i wewn�trznie. Pierwsze z nich powstawa�y w obr�bie parlament�w. Drugie natomiast rodzi�y si� poza nimi w oparciu o inne organizacje spo�eczne, np. zwi�zki zawodowe. Innym kryterium mo�e by� przynale�no�� do okre�lonej rodziny partii, np. komunistycznych, socjaldemokratycznych, liberalnych, chadeckich, konserwatywnych itd. (zob. Wst�p do teorii partii i system�w partyjnych, 2000). Kolejnym kryterium charakteryzuj�cym typ partii mo�e by� model panuj�cej w niej kultury organizacyjnej. E. Nalewajko (1997, s. 176), odwo�uj�c si� za G. Hofstedem do zaproponowanych przez niego wymiar�w: blisko��-oddalenie w�adzy i zakres tolerowania niepewno�ci, wyr�ni�a cztery typy kultur, kt�re w r�nym stopniu wyst�puj� w polskich partiach politycznych:
� �dobrze naoliwiona maszyna" to organizacja, w kt�rej mamy do czynie
nia z ma�ymi nier�wno�ciami (blisko�� w�adzy), nisk� tolerancj� niepewno�ci,
a koordynacja i kontrola dokonuj� si� g��wnie poprzez system regu�;
� �rynek lokalny" to typ kultury, w kt�rej mamy do czynienia z blisko�ci�
w�adzy i wysok� tolerancj� niepewno�ci, a kontrola i koordynacja dokonuj� si�
g��wnie poprzez wzajemne dostosowywanie si� ludzi w trakcie ich niefor
malnego komunikowania si�;
� �piramida ludzi" jest typem kultury charakteryzuj�cym si� du�ym oddale
niem w�adzy i nisk� tolerancj� niepewno�ci, koordynacj� i kontrol� zapewnia
natomiast bezpo�rednie kierowanie realizowane m.in. poprzez dok�adne okre�
lenie, kto nad kim sprawuj� w�adz� i jak ona ma by� egzekwowana;
� �rodzina" jest typem kultury, dla kt�rej charakterystyczne jest oddalenie
w�adzy i wysoka tolerancja niepewno�ci, o organizacji my�li si� jako o trady
cyjnej, patriarchalnej rodzinie, kt�rej g�owa zapewnia wszystkim jej cz�onkom
�
Strategie partii politycznych
131
ochron� w zamian za pos�usze�stwo, koordynacja i kontrola jest realizowana poprzez standaryzacj� dzia�a� polegaj�c� na ich dok�adnym opisaniu.
Charakter partii, czyli zesp� jej okre�lonych cech, mo�na m.in. opisa�, u�ywaj�c kryterium �faz �ycia partii". Faza pierwsza to narodziny, podczas niej partia cechuje si� okre�lonym typem charyzmatycznego przyw�dztwa, buduje program, gromadzi zwolennik�w, tworzy zr�by struktury. W kolejnej fazie (wzlotu) partia powoli �dorabia" si� w�asnego elektoratu, wewn�trz natomiast nast�puje stabilizacja struktur organizacyjnych i integracja r�nych grup politycznych. Faza trzecia to faza rozwoju, w jej trakcie partia poszerza sw�j elektorat, zdobywa sta�e �r�d�a finansowania, zaczyna kreowa� nowy model przyw�dztwa menadzersko-negocjacyjnego, a nowym zadaniem lider�w staje si� utrzymanie jedno�ci. W czwartej fazie (stabilizacji) nast�puje utrwalenie nowego modelu przyw�dztwa, partia ma sta�y, znacz�cy elektorat oraz wizj� swojej przysz�o�ci. W tej fazie decyduj� si� przysz�e losy formacji � czy przetrwa ona na rynku politycznym, przekraczaj�c w ka�dych wyborach pr�g reprezentacji, czy te� przejdzie do fazy pi�tej? Jest to faza schy�ku, partia w niej traci swoj� konkurencyjno��, w efekcie czego zostaje wyeliminowana z rynku (Borucka, Skrzypi�ski, 1995, s. 9);
2. Cel podmiotu dzia�ania � czyli �przysz�y stan rzeczy, konkretny stan
otoczenia, do kt�rego d��y dany podmiot polityki, np. zdobycie okre�lonej
ilo�ci mandat�w i tek ministerialnych, modyfikacja lub zmiana systemu poli
tycznego, os�abienie, utrzymanie, wzmocnienie pozycji poszczeg�lnych pod
miot�w, kszta�towanie �wiadomo�ci, kultury, postaw politycznych spo�ecze�
stwa, mobilizowanie ludzi do uczestnictwa w �yciu publicznym, wytworzenie
w spo�ecze�stwie postaw legitymizuj�cych w�adz�" {Leksykon..., 1996, s. 46);
3. Metody i �rodki dzia�ania wykorzystywane przez podmiot � czyli m.in.:
reklama polityczna, polityczne public relations, inicjatywy ustawodawcze, po
lityka kadrowa, kontakty i wsp�lne przedsi�wzi�cia z innymi partiami i organi
zacjami grup interesu, personalna kolonizacja administracji publicznej, po�red
nie b�d� bezpo�rednie wykorzystywanie instrument�w finansowych (kredyty,
lokaty, inwestycje kapita�owe), u�ywanie okre�lonych symboli, uchwa�y i de