Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Tomek lat 7
Matka zg�osi�a si� z ch�opcem do psychologa, gdy� od chwili rozpo-
cz�cia nauki w szkole zacz�� sprawia� k�opoty. Nauczyciele skar�� si�, �e
jest agresywny wobec r�wie�nik�w, stale wszczyna b�jki, nie jest aktywny
na lekcjach, zamy�la si� i nie wykazuje zainteresowania nauk�. Te ostatnie
problemy matka t�umaczy�a tym, �e Tomek id�c do szko�y ju� biegle czy-
ta�, pisa� i widocznie nudzi si� na lekcjach. W domu ch�opiec miewa we-
d�ug okre�lenia matki ataki z�o�ci. Wykrzykuje w�wczas matce, �e jej nie
Studia przypadk�w
223
kocha, bo traktuje go jak dzidziusia, i �e jak znajdzie tatusia, to p�jdzie
sobie z domu.
Matka w wywiadzie poda�a, �e jest niezam�na i wychowuje syna
sama. Od trzech lat w opiece tej pomagaj� jej rodzice, kt�rzy przyje�d�aj�
do niej z innego miasta i w�wczas przejmuj� opiek� nad domem i dziec-
kiem. Stara�a si� zawsze otacza� Tomka czu�o�ci� i by� dla niego i matk�,
i ojcem. Wskutek negatywnych do�wiadcze� z w�asnym ojcem (ojciec
przez pewien czas przebywa� u innej kobiety, zostawiaj�c �on� i dzieci)
nie wierzy �adnemu m�czy�nie i uwa�a, �e oni nie s� zdolni do uczu�
i dla realizacji potrzeb seksualnych mog� nawet zostawi� swoje dzieci. Nie
chcia�a, aby jej dziecko zna�o ojca, �eby nie by�o potem przez niego porzu-
cone. Na ojca ch�opca �wiadomie wybra�a m�czyzn�, kt�ry jej zdaniem
dawa� gwarancje, �e dziecko przez niego pocz�te b�dzie m�dre, zdrowe
i urodziwe. Sprowokowa�a go do kontakt�w fizycznych, a gdy okaza�o
si�, �e jest w ci��y, szybko zerwa�a t� znajomo�� nie m�wi�c mu o tym.
Nikt nie wie, kto jest ojcem Tomka, r�wnie� synowi tego nie powiedzia�a
i nie zamierza powiedzie�, gdy� uwa�a, �e jest to tylko jej dziecko.
Po urodzeniu Tomka przebywa�a na urlopie wychowawczym i zajmo-
wa�a si� synem. Po�wi�ca�a mu ca�y sw�j czas, nie prowadzi�a �ycia towa-
rzyskiego, nawet zrezygnowa�a z czytania ksi��ek i ogl�dania telewizji.
Zamieszka�a w ma�ej miejscowo�ci, z dala od miasta, w kt�rym mieszka�a
jej rodzina, i nie mia�a tam �adnych bliskich os�b. W tym te� czasie nie
utrzymywa�a kontakt�w ze swoj� rodzin�, poniewa� rodzicom trudno
by�o zaakceptowa� fakt, �e ma nie�lubne dziecko, a tak�e nie mogli zrozu-
mie� ukrywania to�samo�ci ojca dziecka, kt�ry ich zdaniem powinien
p�aci� na dziecko alimenty.
Gdy Tomek zacz�� ucz�szcza� do przedszkola, cz�sto j� wypytywa�,
dlaczego nie ma tatusia, tak jak inne dzieci. T�umaczy�a mu, �e jest tylko
jej synem. Kiedy� zabra�a go do pracy i - najad�a si� wstydu, poniewa�
przypatrywa� si� jej kolegom i pyta� ich, czy nie chcieliby by� jego tat�.
Widz�c, �e Tomek zainteresowany jest zabawami ruchowymi, kt�rych ona
nigdy nie lubi�a, zaproponowa�a rodzicom, �eby z ni� zamieszkali. Liczy-
�a, �e dziadek ch�opca zast�pi mu ojca. Wsp�lne zamieszkanie z rodzicami
by�o z jej strony dowodem po�wi�cenia si� dla Tomka, poniewa� do ojca
do tej pory ma �al, a matka traktowa�a j� i traktuje nadal jak dziecko, stale
poucza i kontroluje.
Agresywne zachowania pojawi�y si� u Tomka po rozpocz�ciu nauki
w szkole. T�umaczy� matce, �e musi bi� si� z ch�opakami, bo nie jest ma-
minsynkiem, a ch�opcy dokuczaj� mu i nie chc� go w��cza� w swoje zaba-
wy. Nikt te� nie chce wierzy�, �e ma wspania�ego tat�, kt�ry wyjecha�
daleko, ale wr�ci i przywiezie mu ma�pk� i tygryska. Matk� niepokoi nie
tyle jego agresywne zachowanie, co raczej jego fantazjowanie na temat
224
Ewa Milewska, Aleksandra Szymanowska
ojca. Nie wie, jak ten problem za�atwi�, bo z jednej strony nie chce go
ok�amywa�, a z drugiej strony nie chce mu powiedzie�, kim jest jego oj-
ciec. Ma te� drugi problem: Tomek coraz cz�ciej pyta, sk�d si� bior�
dzieci i kiedy si� dowie, �e jest do tego potrzebny m�czyzna, to co ona
mu powie, je�li dotychczas m�wi�a, �e on nie ma ojca. Nie wie te�, jak
tego ojca przedstawi� i jak wyja�ni�, dlaczego nie s� razem.
Tomek, zdaniem matki, jest dzieckiem inteligentnym, ma bogat� wy-
obra�ni�, bardzo lubi czyta�, szczeg�lnie ksi��ki przyrodnicze. Jest mniej
ni� inni ch�opcy sprawny fizycznie i wed�ug matki z tego powodu ch�opcy
mog� go izolowa�. Mimo to ona nie chce, aby Tomek je�dzi� na rowerze,
na �y�wach, biega�, poniewa� boi si�, �e zrobi sobie krzywd�, a ona nie
b�dzie mog�a temu zapobiec. Woli wi�c, �eby siedzia� w domu i czyta�
ksi��ki.
Tomek bez trudu nawi�za� kontakt z psychologiem i zaraz na pocz�tku
zapyta�: �czy zna pani mojego tatusia". Potem zacz�� opowiada�, �e tatu�
wyjecha� daleko, mo�e do Afryki, ale na pewno nied�ugo przyjedzie i b�d�
razem podr�owa� po �wiecie. Bardzo lubi, jak mu dziadek opowiada
ciekawe historie, np. jak walczy� w powstaniu, je�dzi� na motorze, jak pali�
ogniska. Teraz dziadek jest stary, chory i nie mo�e z nim wychodzi�. Mama
i babcia na nic mu nie pozwalaj� - nie mo�e gra� w pi�k� z ch�opakami,
skaka� po drabinkach, biega�. Do szko�y nie lubi chodzi�, bo na lekcjach
jest nudno, a na przerwach ch�opcy �miej� si� z niego, nazywaj� go dziew-
czynk� lub maminsynkiem i nie chc� bawi� si� z nim. Na�miewaj� si� te�,
�e nie ma taty i nie wierz�, �e tata wyjecha� i wr�ci do niego.
Rysuj�c rodzin� Tomek najpierw na �rodku kartki narysowa� du�ego
m�czyzn� i z dum� powiedzia�: �to m�j tata", obok niego narysowa� sie-
bie, dalej dziadka, babci� i na ko�cu mam�. Gdyby m�g� si� zamieni�
w jakie� zwierz�tko, to chcia�by by� du�ym, silnym ptakiem, bo m�g�by
oblecie� ca�y �wiat i znale�� tat�, albo tygrysem, bo wtedy koledzy prze-
staliby mu dokucza�. Ze swojego wieku nie jest zadowolony, chcia�by
by� ju� du�y, bo wtedy nie musia�by je�� p�atk�w owsianych i m�g�by
sam je�dzi� daleko na rowerze. Zadowolony natomiast jest z tego, �e jest
ch�opcem i b�dzie m�czyzn�, bo kobiety nie mog� nigdzie wychodzi�,
tylko w domu musz� gotowa�, sprz�ta� i opiekowa� si� dzie�mi.
Om�wienie
Przypadek Tomka to nast�pny obraz zaburze� u dziecka wychowywa-
nego w rodzinie niepe�nej, i to tylko przez matk�. Zaburzenia w funkcjo-
nowaniu ch�opca ujawni�y si� w momencie rozpocz�cia przez niego nauki
szkolnej. Zosta� odrzucony przez innych ch�opc�w - nie chc� si� z nim
bawi� i nazywaj� maminsynkiem. Mo�na przypuszcza�, �e Tomek nie
zachowuje si� jak ch�opak, a dzieci do�� szybko rozpozna�y jego zacho-
wania. Tomek reaguje na to agresj�, co pogarsza jego sytuacj� w grupie.
Studia przypadk�w
225
Zachowania te by� mo�e maj� r�wnie� na celu udowodnienie, �e jest
ch�opcem, a nie dziewczynk�. Nie jest wykluczone, �e Tomek w pewnym
stopniu zdaje sobie spraw�, �e zachowuje si� inaczej ni� wszyscy ch�opcy.
Chcia�by to zmieni�, ale nie wie, w jaki spos�b i dlatego tak silnie ujawni-
�a si� potrzeba kontakt�w z doros�ym m�czyzn�, a� w postaci fantazjo-
wania o ojcu. Ch�opiec stale te� podkre�la, �e b�dzie m�czyzn�, i stara
