Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
W wyr. z 10.3.1982 r. (I SA 2497/81, niepubl.) Sąd uznał, że „organ administracji nie jest związany wnioskiem strony o powołaniu biegłego do ustalenia okoliczności, która w sposób nie budzący wątpliwości może być ustalona przez organ na podstawie dokumentów sprawy, a zwłaszcza - oświadczeń strony składanych w innym czasie"1.
W wyr. z 7.7.1983 r. (II SA 635/83, ONSA 1983, Nr 2, poz. 52) Sąd orzekł, że „do biegłych stosuje się przepisy dotyczące świadków (art. 84 § 2 infine KPA), toteż organ prowadzący postępowanie, który zasięgnął opinii biegłych, jest obowiązany postąpić w myśl art. 79 KPA i dać stronie możliwość ustosunkowania się do takiej opinii".
Natomiast w wyr. z 2.3.1987 r. (IV SAB 18/86, GP 1987, Nr 3, cyt. za Smoktunowicz, Orzecznictwo..., s. 151) NSA uznał, że „jeśli do wydania decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń konieczne jest opracowanie analizy uciążliwości, a zobowiązana do tego jednostka organizacyjna nie przedstawi takiej analizy... to organ administracji prowadzący postępowanie w tej sprawie obowiązany jest przeprowadzić z urzędu dowód z opinii biegłego". Zdaniem Sądu, zaniedbanie organu administracji w kwestii ustosunkowania się do istotnych rozbieżności w opiniach biegłych stanowi istotne naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, mające wpływ na wynik sprawy (wyr. NSA z 30.12.1980 r., SA 645/80, ONSA 1981, Nr 1, poz. 2).
VIII. Oględziny
Oględziny polegają na bezpośrednim zbadaniu pewnego przedmiotu, miej- 116 sca lub osoby przez organ orzekający w celu dokonania bezpośrednich spostrzeżeń za pomocą zmysłów wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku, co do właściwości lub stanu badanej rzeczy lub miejsca.
Przedmiotem oględzin może być miejsce, które ma być przeznaczone pod budowę, rzecz ruchoma lub nieruchomość mająca być wpisana do rejestru zabytków, dzieło sztuki, co do którego może być wydany zakaz wywozu za grani-
1 Adamiak, Borkowski, Polskie postępowanie..., s. 141. Nb. 115
Cyt. za Smoktunowicz, Orzecznictwo..., s. 150.
Nb. 116
116
Rozdział VI. Wszczęcie postępowania
§18. Postępowanie dowodowe
117
cę, albo zezwolenie na czasowy wywóz za granicę w celu ekspozycji, budynek, co do którego ma być podjęty nakaz rozbiórki itd.
Oględziny (inaczej wizja lokalna) są środkiem dowodowym bezpośrednim, stąd też w najpełniejszym stopniu zabezpieczają dotarcie do prawdy materialnej.
O przeprowadzeniu oględzin postanawia organ administracji z urzędu lub na żądanie stron. Oględziny odbywają się przy udziale wszystkich uczestników postępowania dowodowego, implikując zresztą przeprowadzenie rozprawy w danej sprawie.
Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, są one zobowiązane na wezwanie organu do okazania przedmiotu oględzin (art. 85 § 2 KPA). E zasadna odmowa może być ukarana grzywną (art. 88 KPA). Organ ma obo- \ wiązek sporządzić protokół oględzin.
Zdaniem NSA, „organ administracji nie może odstąpić od dokonania oględzin tylko dla-* tego, że strona uważa je za zbędne, jeżeli przeprowadzenie dowodu z oględzin jest obo-' wiązkowe z mocy przepisów szczególnych" (wyr. NSA z 6.7.1982 r., SA/Kr 435, GP 1984 I Nr 1).
Takimi przepisami są np. przepisy prawa celnego. Tak zwana rewizja celna (oględziny) ma szerokie zastosowanie w postępowaniu celnym.
IX. Przesłuchanie stron
117 Przesłuchanie strony jest środkiem dowodowym posiłkowym, bowiem może być stosowane tylko wyjątkowo i pod warunkiem zaistnienia prawnie określonych przesłanek (art. 86 KPA). Wolno przesłuchać stronę, jeżeli wyczerpano środki dowodowe i pozostały niewyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy albo jeżeli jest to jedyny środek dowodowy w sprawie - inn\ mi słowy „z powodu braku środków dowodowych w sprawie pozostają nie wyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy". Takie unormowanie tej kwestii wynika stąd, że co prawda strona najlepiej orientuje się w okolicznościach faktycznych, które jej dotyczą, lecz jednocześnie ma interes w tym, aby je czasami zniekształcać, przemilczać i w ogólności działać na swoją korzyść. Bezpośrednie zainteresowanie sprawą (bycie stroną) rodzi obawy braku obiektywizmu' i przedstawiania stanu faktycznego nie zawsze zgodnie z prawdą. Nikt bowiem nie jest bezstronny we własnej sprawie. Z tych powodów znaczenie tego środka dowodowego jest raczej marginalne.
Nie należy mieszać dowodu z przesłuchania stron z wyjaśnieniami strony, składanymi w postępowaniu w związku z pytaniami organu czy innych uczest-
ników postępowania. Te wyjaśnienia, w odróżnieniu od przesłuchania strony, nie są środkiem dowodowym.