Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Lazarus podkreśla fakt- inaczej bowiem wymkną się spod kontroli
ny przed uszczerbkiem.
ności nie musi być uświadomiony, aby można
znany dobrze z potocznej obserwacji - że ten i doprowadzą do dezorganizacji zachowania.
Współcześnie proces radzenia sobie ze
było ją uznać za radzenie sobie. Pozwala to
sam sposób czy forma radzenia sobie służyć Chociaż rzeczywiście może to nastąpić, tak
stresem rozumiany jest szerzej i, wedle najna uznanie mechanizmów obronnych, u któmoże każdej z obu funkcji, w zależności od sformułowana ocena emocji jest jednostron-częściej cytowanej definicji Lazarusa i Fol-
rych podłoża tkwi nieświadome zniekształkman (1984, s. 141), obejmuje „stale zmie
cenie rzeczywistości, za formę radzenia so
niające się poznawcze i behawioralne wy
bie. Autorzy przypisują zresztą mechaniz
RAMKA56.1
siłki (efforts), mające na celu opanowa
mom obronnym ważną funkcję adaptacyjną,
nie (to manage) określonych zewnętrz
zwłaszcza w sytuacjach stresowych określo
Obie funkcje czy nurty radzenia sobie: ukierunkowany na zadanie i na regulację emo
nych i wewnętrznych wymagań, ocenia
nego rodzaju i w określonych fazach działacji, nie są całkowicie rozłączne i niezależne. W konkretnej sytuacji stresowej przeplata
nych przez osobę jako obciążające lub nia stresora. W ostatnich latach coraz więcej
ją się i wzajemnie na siebie oddziałują. Najczęstsze warianty relacji między nimi są na
przekraczające jej zasoby". W tym ujęciu autorów akceptuje pozytywne znaczenie mestępujące: radzenie sobie jest serią celowych wysiłków chanizmów obronnych dla przystosowania,
podejmowanych w wyniku określonej oceny rozwijane są nawet całe koncepcje oparte na
(1) Jedna i ta sama forma radzenia sobie spełnia równocześnie obie funkcje. Na przysytuacji (odpowiadającej definicji stresu tych tej tezie (Taylor, 1984; zob. Kofta i Szustrowa, kład, uczenie się przed egzaminem służy wykonaniu zadania, a jednocześnie może
autorów). Zmienność charakteryzująca owe 1991). Warto zwrócić uwagę, że podobnie jak
wysiłki decyduje o tym, że radzenie sobie jest
realistyczność, również adaptacyjność nie
powodować zmniejszenie lęku.
procesem. Uwzględniony w definicji warujest uważana za warunek traktowania aktyw
(2) Określona forma radzenia sobie spełnia jedną funkcję, ale jest antagonistyczna
nek obecności określonej oceny poznawczej ności jako formy radzenia sobie. Adaptacyjw stosunku do drugiej, utrudniając lub uniemożliwiając jej realizację. Na przykład, sprawia, że formy aktywności pojawiające się ność dotyczy oceny efektów radzenia sobie,
alkohol w obliczu stresu obniża napięcie, ale utrudnia wykonywanie zadań lub pow obliczu stresu automatycznie, bez pośredktóra powinna być przeprowadzana niezależwoduje zaniechanie aktywności zadaniowej w ogóle.
nictwa poznawczych procesów oceniających, nie od badania przebiegu procesu (Lazarus,
(3) Określona forma radzenia sobie skutecznie spełnia jedną funkcję, nie powodując
nie są traktowane jako radzenie sobie. Wyłą1993a).
żadnych skutków dla drugiej: ani dodatnich, ani ujemnych. Przykładem jest stosoczone więc zostają mechanizmy adaptacyjne wanie mechanizmów obronnych w sytuacjach, w których pozwalają one na popradziałające na poziomie biologicznym, a także wę stanu emocjonalnego, nie zmieniając obiektywnego położenia podmiotu, jak
zachowania odruchowe. Warto w tym miejw wypadku nieuleczalnie chorych zaprzeczających diagnozie.
scu postawić pytanie, jaką rolę we współczes
56.2.2
(4) Wreszcie możliwa jest naprzemienna realizacja obu funkcji. Koncentracja na jednej
nej teorii psychologicznej radzenia sobie ze
Dwie funkcje radzenia sobie
doraźnie pogarsza możliwości realizacji drugiej, ale umożliwia powrót do niej
stresem przypisuje się mechanizmom obronw przyszłości. Z perspektywy czasowej jest to więc układ wzajemnego wspomaganym osobowości.
nia. Na przykład, obserwowano, że u osób zarażonych wirusem HIV wykonywanie
Lazarus i Folkman (1984) przypisują procesookresowych badań kontrolnych wywoływało niepokój, co niekiedy prowadziło do Oficjalne pojawienie się terminu „radzewi radzenia sobie dwie funkcje: instrumentalczasowej rezygnacji z kontroli medycznej. Dostarczenie takim osobom wsparcia nie sobie" poprzedzone zostało długim, bo zaną, inaczej zadaniową, zorientowaną na probspołecznego łagodziło napięcie i po jakimś czasie kontakt ze służbą zdrowia był popoczątkowanym jeszcze w XIX wieku, okrelem, czyli na poprawę relacji podmiotu z otodejmowany (Heszen-Niejodek, 1991).
sem studiów psychoanalitycznych nad meczeniem, oraz funkcję samoregulacji emocji.
chanizmami obrony psychologicznej. Nowy Ta druga polega zwykle na obniżaniu przy-
4 7 8
ZDROWIE I CHOROBĄ
TEORIA STRESU PSYCHOLOGICZNEGO i RADZENIA SOBIE 4 7 9