Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Takie pułapki społeczne są charakterystyczne nie dla jednostek, lecz dla systemów. Ograniczają one możliwości wyborów i decydują o tym, jakie będą konsekwencje dokonanego wyboru. Tak więc są one ważnymi wyznacznikami tego, czy i w jaki sposób jednostki w danym systemie mogą zaspokoić swe podstawowe potrzeby. Ludzie, którzy nie potrafią wybrać i określić swego stylu życia w izolacji od reszty systemu, muszą stosować się do reguł tego systemu, jeśli mają osiągnąć powodzenie, a może nawet, jeśli mają utrzymać się przy życiu. Jeśli stosowanie się do tych reguł oznacza angażowanie się w zachowanie, jakiego nie aprobują, to ich wybór może oznaczać rezygnację albo z szacunku do siebie samego, albo z poważania innych, z którym to poważaniem łączy się uznanie awanse i bardziej konkretne nagrody.
Chociaż nasze możliwości (jako jednostek) w zakresie działania i osiągania rezultatów są w danym momencie ograniczone przez te właściwości systemu, to nie jesteśmy jednak na stale zdani na jego łaskę, ponieważ systemy można zmieniać. Uczymy się wreszcie, że wszystko to, co istnieje w systemach społecznych nie jest nieuchronne. Podobnie jak zmieniamy nasz świat fizyczny - czasami prawie nie do poznania - tak zaczynamy zdawać sobie sprawę, że przez planowanie i wspólne działanie możemy zmienić nasz świat społeczny w taki sposób, aby lepiej zaspokajał nasze ludzkie potrzeby.
Zbliżenie
Co jest dla nas dobre?
"Jeśli mamy dopomóc w uporządkowaniu świata, to będziemy musieli rozstrzygnąć, czym jest "porządek.
Mogłoby być interesujące, gdybyś próbując badać te zagadnienia poprosił
swoich kolegów, by postarali się opisać swe "utopie". Jakimi cechami ich zdaniem powinno odznaczać się środowisko najlepiej przystosowane do zaspokajania potrzeb ludzkich? Gdy wykonają oni to zadanie, to porównaj ich
odpowiedzi ze swymi własnymi odpowiedziami oraz z podaną niżej definicją (opartą na pracy Pottera, 1971). Potter wymienia następujące cechy definiujące "optymalne środowisko":
1. Możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb dzięki indywidualnym lub wspólnym staraniom.
2. Ochrona zdrowia jednostek przez uwolnienie ich od działania
szkodliwych substancji chemicznych, niepotrzebnych czynników traumatycznych (wojna, wypadki drogowe, hałasy itd.) oraz chorób, którym można zapobiec.
3. Poszanowanie słusznych zasad ekologicznych; nauczenie się, jak żyć z przyrodą, zamiast "panować" nad nią.
4. Ciągłe rozwijanie u każdej jednostki zintegrowanego, adaptacyjnego systemu reakcji za pośrednictwem systematycznych wymagań stawianych jej przez fizyczne i intelektualne zadania, które są w zasięgu jej możliwości (lub na górnej ich granicy).
5. Szczęście jednostki które wiąże się z ukształtowaniem trwałego poczucia osobistej tożsamości oraz zdolności doceniania satysfakcji życiowych i odnoszenia korzyści z przykrości.
6. Zaangażowanie się każdej jednostki w pracę na rzecz innych członków społeczeństwa dla zwiększenia ich siły, możliwości działania i szczęścia.
7. Nieustanne dążenie do piękna i porządku, które nie neguje roli indywidualności, ekscentryczności i nieładu.
W dalszych częściach "Epilogu" przypatrzymy się niektórym specyficznym problemom psychologii oraz jej możliwościom przyczynienia się do wspomnianych wyżej zmian. Najpierw zajmiemy się etycznymi problemami interwencji - w laboratorium, w ramach terapii oraz w społeczeństwie.
Następnie zakończymy nasze rozważania - i całą naszą książkę - przykładami udanego zastosowania psychologii do polepszenia jakości ludzkiego życia.
Etyka interwencji