Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Jest blisko spokrewniony ze słodkowodnym gigantem arapaimą. Płetwy piersiowe m. są bardzo rozwinięte i służyć
mogą do szybowania nad wodą na odległość ok. 2 m; płetwy brzuszne mają bardzo wydłużone, wolne, nie spięte błoną promienie. M.
może osiągać 13 cm długości. Większość czasu spędza przy powierzchni wody, zbierając pokarm. Czasem wyskakuje w powietrze,
chwytając latające owady. Żywi się także drobnymi rybami. Składa niewielką liczbę dużych jaj, pływających pod powierzchnią wody.
Młode wylęgają się z ikry po 7 dniach od momentu złożenia jaj, są podobne do kijanek i cały czas przebywają tuż pod lustrem wody. M.
jest rozprzestrzeniony w wodach zachodniej Afryki; często bywa hodowany w akwariach, także w Polsce. Łatwo uczy się brać pokarm z
ręki. Musi być trzymany w przykrytych naczyniach, aby nie wyskoczył. [J.M.R.]
mruki (Mormyroidei) — podrząd z rzędu -i-śledziokształt-nych. Obejmuje 2 rodziny, 13 rodzajów i ok. 100 gatunków. Ciało bocznie
spłaszczone, wydłużone i pokryte grubym naskórkiem; oczy są bardzo małe, siatkówka zanikająca, a linia boczna bardzo silnie roz-
winięta; wydłużony pysk (u niektórych rodzajów na podobieństwo trąby słonia) ułatwia wyszukiwanie pokarmu w mu-listym dnie i w
szczelinach skalnych. Największe z mru-, ków osiągają 1,5 m długości i ciężar ok. 15 kg; większość nie przekracza 50 cm. Są one na
ogół dobrymi pływakami, żyją w otwartej przestrzeni wód, i tylko niektóre prowadzą przydenny, bardziej osiadły tryb życia. Odżywiają
się drobnymi zwierzętami wodnymi, roślinami i detrytusem. Składają swobodnie pływające jaja bądź budują dla nich gniazda (--
gymnarchus). Występują w zamulonych, wolno płynących wodach wielkich rzek afrykańskich (Nil, Senegal, Kongo). Mięso niektórych
Przedstawiciel mruków Gnathone-mus
gatunków, uważane za przysmak, bywa chętnie spożywane przez miejscową ludność. Mniejsze gatunki są hodowane w akwariach.
[J.M.R.]
145
murenowate
muksun (Coregonus muksun) —gatunek z podrodziny ->sie-jowatych. Osiąga długość 1 m i ciężar 14 kg. Jest gatunkiem
półwędrownym. Żeruje w dolnym biegu rzek i w zatokach. Tarło odbywa w środkowych partiach rzek. Dojrzewa płciowo dopiero między
6 a 12 rokiem życia. Żyje ponad 20 lat. Odżywia się różnorodnymi bezkręgowcami wodnymi i rybami. Występuje w rzekach północnej
części Związku Radzieckiego od Karny do Kołymy. Stanowi ważny przedmiot rybołówstwa. [J.M.R.]
mulawka, umbra (Umbra krameri) — gatunek z rodziny muławkowatych (Umbridae), z podrzędu —-szczupakowców. Ma ubarwienie
ciała czerwonobrunatne z nieregularnymi plamami; wzdłuż boków biegnie jasny pas. Samica osiąga 13 cm długości, samce są nieco
mniejsze. M. żyje w dennej, mulistej strefie rzeczek i jezior. Odżywia się drobnymi skorupiakami, larwami owadów i ryb. Tarło odbywa
wiosną, od marca do kwietnia. Przybiera w tym czasie szatę godową polegającą na bardziej jaskrawym ubarwieniu niż normalne. Samica
składa 1,5 tyś. do 2,5 tyś. ziarn ikry, którą umieszcza w gnieździe wykopanym w podłożu, a następnie pilnie strzeże aż do chwili wylęgu
potomstwa. M. spotykana jest w starorzeczach Dunaju, w Balatonie, w Prucie oraz w dolnym biegu Dnie-stru. Wzmianka w publikacjach
z 1921 i 1926 r. o występowaniu m. w wodach Polski w okolicach Tarnowskich Gór nie została potwierdzona, natomiast kilka okazów
m. znaleziono wśród narybku lina w 1967 r. w Państwowym Gospodarstwie Rybackim Szwa
derki na Mazurach; narybek lina był sprowadzony ze stawów w Podgórzu (pow. cieszyński). M. nie ma znaczenia gospodarczego, bywa
nato
Mulawka
miast hodowana w akwariach. We wschodnich stanach Ameryki Północnej spotykany jest gatunek zwany m. amerykańską (Umbra
limi). Jest on niezwykle odporny na nie sprzyjające warunki otoczenia. W czasie wysychania zbiorników zagrzebuje się w wilgotnym
mule. W wodach ubogich w tlen może także oddychać powietrzem atmosferycznym zaczerpywanym znad powierzchni wody.
Występuje licznie i bywa często poławiany gęstymi włokami, służąc następnie jako żywa przynęta na drapieżne gatunki ryb. W
zbiornikach zachodniej części stanu Waszyngton żyje pokrewny muławkom rodzaj JVovumbra z jedynym gatunkiem Novumbra hubbsi.
Od omówionych poprzednio gatunków różni się nieco budową aparatu szczękowego. [J.M.R.]
murenowate, mureny (Murae-nidae) — rodzina z rzędu -»-węgorzokształtnych, reprezentowana przez ok. 100 gatunków. Mają ciało
węgorzowate, nagie; płetwy piersiowe i brzuszne nie występują; płetwy grzbietowa, ogonowa i odbytowa otaczają ciało jednolitym fałdem
od końca głowy do odbytu; wielka paszcza jest uzbrojona w silne, hakowate
mustelka
146
zęby na szczękach i podniebieniu; mocne zęby znajdują się również na kościach gardłowych. U niektórych m. w śluzówce podniebienia
mieszczą się gruczoły jadowe, po
Murena śródziemnomorska
łączone z zębami podniebien-nymi. Ich ukąszenie powoduje u ludzi silne objawy toksyczne, a nawet w 10''/ii przypadków śmierć.
Stwierdzono również trujące właściwości krwi m., która zawiera ichtiotoksy-nę. Nozdrza są u niektórych gatunków wydłużone (np. u
hawajskiej Muraena pardalis nozdrza tylne osiągają długość niemal równą długości głowy). Wiele gatunków ma jaskrawe ubarwienie
(np. Echidna zebra z Indopacyfi-ku mą na intensywnie żółtym tle 5 do 8 ciemnych szerokich pasów). M. dochodzą do 3 m długości.
Przebywają w strefie przybrzeżnej skalistych wybrzeży mórz tropikalnych i subtropikalnych, zwłaszcza wśród raf koralowych. Za dnia
pozostają ukryte w szczelinach, a nocą intensywnie żerują. Stanowią niebezpieczeństwo, zwłaszcza dla płetwonurków. Najbardziej
znanym gatunkiem jest mu-rena śródziemnomorska (Muraena helena), osiągająca 1,5 m długości, ceniona i hodowana w sadzawkach
nadmorskich przez starożytnych Rzymian. M. mają smaczne mięso. [K.K.]
mustelka -^motela.
myślistwo podwodne -^.wędkarstwo.
N
nadskrzelowy narząd — urządzenie umożliwiające oddychanie powietrzem atmosferycznym, spotykane u niektórych ryb (u tołpygi,