Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Hertz, op.ctt., s. 27.
8.1. System partyjny Stan�w Zjednoczonych
179
si� prze�omowa dla ewolucji Partii Demokratycznych Republikan�w, kt�ra zmieni�a w�wczas nazw� - od tej pory istnieje po prostu Partia Demokratyczna. W tym te� czasie, zniech�ceni do Jacksona i reprezentowanych przez niego grup zacz�li odchodzi� od partii ludzie nastawieni bardziej konserwatywnie m.in. przemys�owcy i bankierzy z p�nocy i wielcy plantatorzy z po�udnia. W 1832 r. utworzyli opozycyjn� w stosunku do Demokrat�w parti� Whi-g�w. Ugrupowanie to dzia�a�o na ameryka�skiej scenie politycznej przez oko�o dwadzie�cia lat, po pocz�tkowych sukcesach jednak nie zdo�a�o zakorzeni� si� na niej na sta�e. Jednocze�nie w tym czasie dzia�a�y w USA inne partie - m.in. Abolicjoni�ci - zdecydowani przeciwnicy niewolnictwa czy radykalnie nacjonalistyczne, przeciwne nap�ywaj�cym w�wczas masowo do USA Irlandczykom i katolikom, tzw. Partia Nic Nie Wiem1. Wszystkie te elementy z�o�y�y si� na utworzon� w 1856 r. Parti� Republika�sk�, kt�ra w momencie swojego powstania sta�a si� reprezentacj� ameryka�skiego systemu kapitalistycznego i zwi�zanych z nim grup - przedsi�biorc�w z p�nocy a zarazem farmer�w i kolonizator�w ze stan�w �rodkowych. Partia Demokratyczna z kolei zdominowana zosta�a przez interesy feudalnego, plantatorskiego po�udnia, w du�ych miastach p�nocy natomiast reprezentowa�a najs�absze grupy spo�eczne, w tym licznie nap�ywaj�cych w�wczas do USA imigrant�w.
Po�owa XIX w. zatem to moment, kiedy w Stanach Zjednoczonych narodzi� si� znany nam dzisiaj system, oparty na dw�ch partiach, reprezentuj�cych zr�nicowane spo�ecznie grupy, niemniej wyra�aj�cych najsilniejszy w�wczas konflikt w polityce ameryka�skiej - rozwijaj�cej si�, kapitalistycznej p�nocy i feudalnego, niewolniczego po�udnia. System ten przetrwa�, i do dzi� charakterystyczn� cech� sk�adaj�cych si� na� partii jest ich wewn�trzne zr�nicowanie z punktu widzenia popieraj�cych je grup spo�ecznych a jednocze�nie zdolno�� do takiej agregacji konflikt�w politycznych, �e znajduj� one sw�j wyraz w rywalizacji jedynie dw�ch ugrupowa�. Ewoluuj� konflikty, zmieniaj� si� grupy popieraj�ce ka�d� z partii, nie zmieniaj� si� natomiast one same.
W tym miejscu warto si� zastanowi�, jakie czynniki wp�ywaj� na utrzymywanie si� ameryka�skiej dwupartyjno�ci. Do najcz�ciej przytaczanych czynnik�w oddzia�ywuj�cych na taki a nie inny kszta�t systemu partyjnego w USA nale��:
(1) jednomandatowe okr�gi wyborcze i obowi�zuj�ca zasada zwyk�ej wi�kszo�ci g�os�w;
(2) system jednoosobowej egzekutywy zar�wno na poziomie federalnym, jak i w stanach (prezydent, gubernatorzy stan�w);
(3) nominacje kandydat�w w systemie prawybor�w.
1 By�a to nieco ironiczna nazwa, kt�r� tajnym stowarzyszeniom nastawionym antykatolic-ko i antyirlandzko nada� znany dziennikarz tego czasu Horace Greeley, jednak nazwa ta si� przyj�a i bywa wymieniana w szeregu kilku znacz�cych partii �trzecich" w systemie USA. Patrz A. Hertz, op.cit., s. 33, tak�e tabela wymieniaj�ca kilka partii trzecich w dalszej cz�ci tekstu.
180
Pierwszy z wymienionych czynnik�w - system wyborczy - premiuje partie silne, o poparciu w miar� r�wno roz�o�onym w ca�ym kraju. W takim systemie mniejsze partie maj� szans� na zdobycie niewielkiej reprezentacji jedynie, gdy ciesz� si� poparciem wyborczym, skoncentrowanym w kilku lub kilkunastu okr�gach. Tak bywa cz�sto w przypadku partii regionalnych, partii mniejszo�ci, skupionych w okre�lonych miejscach, natomiast w USA raczej nie ma tego rodzaju ugrupowa�. Nie znaczy to oczywi�cie, �e nigdy partie �trzecie" nie mia�y reprezentacji w Kongresie - w Kongresie pracuj�cym w latach 1913-1915, w Izbie Reprezentant�w zasiada�o 291 Demokrat�w, 127 Republikan�w i 17 przedstawicieli innych partii1. W XX w. by�a to najwi�ksza reprezentacja ugrupowa� innych ni� dwa dominuj�ce, od ko�ca lat pi��dziesi�tych do pocz�tku lat dziewi��dziesi�tych tylko raz, w latach 1973-1975, w Izbie zasiada� jeden przedstawiciel partii �innych".
System oparty na jednoosobowej egzekutywie nie sprzyja tworzeniu si� wielu partii m.in. z podobnych wzgl�d�w jak system jednomandatowych okr�g�w wyborczych: �nagroda", czyli stanowisko jest tylko jedna, mo�e j� dosta� tylko jedna partia.