Ludzie pragną czasami się rozstawać, żeby móc tęsknić, czekać i cieszyć się z powrotem.
Hertz, op.ctt., s. 27.
8.1. System partyjny Stanw Zjednoczonych
179
si przeomowa dla ewolucji Partii Demokratycznych Republikanw, ktra zmienia wwczas nazw - od tej pory istnieje po prostu Partia Demokratyczna. W tym te czasie, zniechceni do Jacksona i reprezentowanych przez niego grup zaczli odchodzi od partii ludzie nastawieni bardziej konserwatywnie m.in. przemysowcy i bankierzy z pnocy i wielcy plantatorzy z poudnia. W 1832 r. utworzyli opozycyjn w stosunku do Demokratw parti Whi-gw. Ugrupowanie to dziaao na amerykaskiej scenie politycznej przez okoo dwadziecia lat, po pocztkowych sukcesach jednak nie zdoao zakorzeni si na niej na stae. Jednoczenie w tym czasie dziaay w USA inne partie - m.in. Abolicjonici - zdecydowani przeciwnicy niewolnictwa czy radykalnie nacjonalistyczne, przeciwne napywajcym wwczas masowo do USA Irlandczykom i katolikom, tzw. Partia Nic Nie Wiem1. Wszystkie te elementy zoyy si na utworzon w 1856 r. Parti Republikask, ktra w momencie swojego powstania staa si reprezentacj amerykaskiego systemu kapitalistycznego i zwizanych z nim grup - przedsibiorcw z pnocy a zarazem farmerw i kolonizatorw ze stanw rodkowych. Partia Demokratyczna z kolei zdominowana zostaa przez interesy feudalnego, plantatorskiego poudnia, w duych miastach pnocy natomiast reprezentowaa najsabsze grupy spoeczne, w tym licznie napywajcych wwczas do USA imigrantw.
Poowa XIX w. zatem to moment, kiedy w Stanach Zjednoczonych narodzi si znany nam dzisiaj system, oparty na dwch partiach, reprezentujcych zrnicowane spoecznie grupy, niemniej wyraajcych najsilniejszy wwczas konflikt w polityce amerykaskiej - rozwijajcej si, kapitalistycznej pnocy i feudalnego, niewolniczego poudnia. System ten przetrwa, i do dzi charakterystyczn cech skadajcych si na partii jest ich wewntrzne zrnicowanie z punktu widzenia popierajcych je grup spoecznych a jednoczenie zdolno do takiej agregacji konfliktw politycznych, e znajduj one swj wyraz w rywalizacji jedynie dwch ugrupowa. Ewoluuj konflikty, zmieniaj si grupy popierajce kad z partii, nie zmieniaj si natomiast one same.
W tym miejscu warto si zastanowi, jakie czynniki wpywaj na utrzymywanie si amerykaskiej dwupartyjnoci. Do najczciej przytaczanych czynnikw oddziaywujcych na taki a nie inny ksztat systemu partyjnego w USA nale:
(1) jednomandatowe okrgi wyborcze i obowizujca zasada zwykej wikszoci gosw;
(2) system jednoosobowej egzekutywy zarwno na poziomie federalnym, jak i w stanach (prezydent, gubernatorzy stanw);
(3) nominacje kandydatw w systemie prawyborw.
1 Bya to nieco ironiczna nazwa, ktr tajnym stowarzyszeniom nastawionym antykatolic-ko i antyirlandzko nada znany dziennikarz tego czasu Horace Greeley, jednak nazwa ta si przyja i bywa wymieniana w szeregu kilku znaczcych partii trzecich" w systemie USA. Patrz A. Hertz, op.cit., s. 33, take tabela wymieniajca kilka partii trzecich w dalszej czci tekstu.
180
Pierwszy z wymienionych czynnikw - system wyborczy - premiuje partie silne, o poparciu w miar rwno rozoonym w caym kraju. W takim systemie mniejsze partie maj szans na zdobycie niewielkiej reprezentacji jedynie, gdy ciesz si poparciem wyborczym, skoncentrowanym w kilku lub kilkunastu okrgach. Tak bywa czsto w przypadku partii regionalnych, partii mniejszoci, skupionych w okrelonych miejscach, natomiast w USA raczej nie ma tego rodzaju ugrupowa. Nie znaczy to oczywicie, e nigdy partie trzecie" nie miay reprezentacji w Kongresie - w Kongresie pracujcym w latach 1913-1915, w Izbie Reprezentantw zasiadao 291 Demokratw, 127 Republikanw i 17 przedstawicieli innych partii1. W XX w. bya to najwiksza reprezentacja ugrupowa innych ni dwa dominujce, od koca lat pidziesitych do pocztku lat dziewidziesitych tylko raz, w latach 1973-1975, w Izbie zasiada jeden przedstawiciel partii innych".
System oparty na jednoosobowej egzekutywie nie sprzyja tworzeniu si wielu partii m.in. z podobnych wzgldw jak system jednomandatowych okrgw wyborczych: nagroda", czyli stanowisko jest tylko jedna, moe j dosta tylko jedna partia.